| Solemus dicere summum bonum esse secundum naturam | 8.5.1.1 |
| uiuere: natura nos ad utrumque genuit, et contemplationi | |
| rerum et actioni. Nunc id probemus quod prius diximus. | |
| Quid porro? hoc non erit probatum, si se unusquisque | |
| consuluerit quantam cupidinem habeat ignota noscendi, | 5 |
| quam ad omnis fabulas excitetur? Nauigant quidam et | 2.1 |
| labores peregrinationis longissimae una mercede perpeti- | |
| untur cognoscendi aliquid abditum remotumque. Haec res | |
| ad spectacula populos contrahit, haec cogit praeclusa rimari, | |
| secretiora exquirere, antiquitates euoluere, mores barbara- | 5 |
| rum audire gentium. Curiosum nobis natura ingenium dedit | 3.1 |
| et artis sibi ac pulchritudinis suae conscia spectatores nos | |
| tantis rerum spectaculis genuit, perditura fructum sui, si | |
| tam magna, tam clara, tam subtiliter ducta, tam nitida et | |
| non uno genere formosa solitudini ostenderet. Vt scias illam | 4.1 |
| spectari uoluisse, non tantum aspici, uide quem nobis locum | |
| dederit: in media nos sui parte constituit et circumspectum | |
| omnium nobis dedit; nec erexit tantummodo hominem, sed | |
| etiam habilem contemplationis factura, ut ab ortu sidera in | 5 |
| occasum labentia prosequi posset et uultum suum circum- | |
| ferre cum toto, sublime fecit illi caput et collo flexili in- | |
| posuit; deinde sena per diem, sena per noctem signa | |
| producens nullam non partem sui explicuit, ut per haec | |
| quae optulerat oculis eius cupiditatem faceret etiam cetero- | 10 |
| rum. Nec enim omnia nec tanta uisimus quanta sunt, sed | 5.1 |
| acies nostra aperit sibi inuestigandi uiam et fundamenta | |
| uero iacit, ut inquisitio transeat ex apertis in obscura et | |
| aliquid ipso mundo inueniat antiquius: unde ista sidera | |
| exierint; quis fuerit uniuersi status, antequam singula in | 5 |
| partes discederent; quae ratio mersa et confusa diduxerit; | |
| quis loca rebus adsignauerit, suapte natura grauia descen- | |
| derint, euolauerint leuia, an praeter nisum pondusque cor- | |
| porum altior aliqua uis legem singulis dixerit; an illud | |
| uerum sit quo maxime probatur homines diuini esse spiritus, | 10 |
| partem ac ueluti scintillas quasdam astrorum in terram | |
| desiluisse atque alieno loco haesisse. Cogitatio nostra caeli | 6.1 |
| munimenta perrumpit nec contenta est id quod ostenditur | |
| scire: 'illud' inquit 'scrutor quod ultra mundum iacet, | |
| utrumne profunda uastitas sit an et hoc ipsum terminis suis | |
| cludatur; qualis sit habitus exclusis, informia et confusa | 5 |
| sint, [an] in omnem partem tantundem loci optinentia, an | |
| et illa in aliquem cultum discripta sint; huic cohaereant | |
| mundo, an longe ab hoc secesserint et hic in uacuo uolutetur; | |
| indiuidua sint per quae struitur omne quod natum futurum- | |
| que est, an continua eorum materia sit et per totum muta- | 10 |
| bilis; utrum contraria inter se elementa sint, an non pugnent | |
| sed per diuersa conspirent.' Ad haec quaerenda natus, | 7.1 |
| aestima quam non multum acceperit temporis, etiam si | |
| illud totum sibi uindicat. Qui licet nihil facilitate eripi, | |
| nihil neglegentia patiatur excidere, licet horas suas auaris- | |
| sime seruet et usque in ultimum aetatis humanae terminum | 5 |
| procedat nec quicquam illi ex eo quod natura constituit | |
| fortuna concutiat, tamen homo ad inmortalium cogni- | |
| tionem nimis mortalis est. Ergo secundum naturam uiuo si | 8.1 |
| totum me illi dedi, si illius admirator cultorque sum. Natura | |
| autem utrumque facere me uoluit, et agere et contempla- | |
| tioni uacare: utrumque facio, quoniam ne contemplatio | |
| quidem sine actione est. | 5 |