Sed ut illo reuertar unde decessi et in eadem materia 10.13.8.1
ostendam superuacuam quorundam diligentiam, idem
narrabat Metellum uictis in Sicilia Poenis triumphantem
unum omnium Romanorum ante currum centum et uiginti
captiuos elephantos duxisse; Sullam ultimum Romanorum 5
protulisse pomerium, quod numquam prouinciali sed
Italico agro adquisito proferre moris apud antiquos fuit.
Hoc scire magis prodest quam Auentinum montem extra
pomerium esse, ut ille adfirmabat, propter alteram ex
duabus causis, aut quod plebs eo secessisset, aut quod Remo 10
auspicante illo loco aues non addixissent, alia deinceps in-
numerabilia quae aut falsa sunt aut mendaciis similia?
Nam ut concedas omnia eos fide bona dicere, ut ad prae- 9.1
stationem scribant, tamen cuius ista errores minuent? cuius
cupiditates prement? quem fortiorem, quem iustiorem,
quem liberaliorem facient? Dubitare se interim Fabianus
noster aiebat an satius esset nullis studiis admoueri quam 5
his inplicari.
  Soli omnium otiosi sunt qui sapientiae uacant, soli uiuunt; 14.1.1
nec enim suam tantum aetatem bene tuentur: omne aeuum
suo adiciunt; quidquid annorum ante illos actum est, illis
adquisitum est. Nisi ingratissimi sumus, illi clarissimi
sacrarum opinionum conditores nobis nati sunt, nobis uitam 5
praeparauerunt. Ad res pulcherrimas ex tenebris ad lucem
erutas alieno labore deducimur; nullo nobis saeculo inter-
dictum est, in omnia admittimur, et si magnitudine animi
egredi humanae inbecillitatis angustias libet, multum per
quod spatiemur temporis est. Disputare cum Socrate licet, 2.1
dubitare cum Carneade, cum Epicuro quiescere, hominis
naturam cum Stoicis uincere, cum Cynicis excedere. Cum
rerum natura in consortium omnis aeui patiatur incedere,
quidni ab hoc exiguo et caduco temporis transitu in illa toto 5
nos demus animo quae inmensa, quae aeterna sunt, quae
cum melioribus communia? Isti qui per officia discursant, 3.1
qui se aliosque inquietant, cum bene insanierint, cum
omnium limina cotidie perambulauerint nec ullas apertas
fores praeterierint, cum per diuersissimas domos meritoriam
salutationem circumtulerint, quotum quemque ex tam in- 5
mensa et uariis cupiditatibus districta urbe poterunt uidere?
Quam multi erunt quorum illos aut somnus aut luxuria aut 4.1
inhumanitas summoueat! Quam multi qui illos, cum diu
torserint, simulata festinatione transcurrant! Quam multi
per refertum clientibus atrium prodire uitabunt et per
obscuros aedium aditus profugient, quasi non inhumanius 5
sit decipere quam excludere! Quam multi, hesterna crapula
semisomnes et graues, illis miseris suum somnum rumpenti-
bus ut alienum expectent uix adleuatis labris insusurratum
miliens nomen oscitatione superbissima reddent! Hos in 5.1
ueris officiis morari puta [licet dicamus] qui Zenonem, qui
Pythagoran cotidie et Democritum ceterosque antistites
bonarum artium, qui Aristotelen et Theophrastum uolent
habere quam familiarissimos. Nemo horum non uacabit, 5
nemo non uenientem ad se beatiorem, amantiorem sui
dimittet, nemo quemquam uacuis a se manibus abire
patietur; nocte conueniri, interdiu ab omnibus mortalibus
possunt.