| Remoto ergo iudicio plurium, quos prima rerum species, | 12.6.1.1 |
| utcumque credita est, aufert, uideamus quid sit exilium. | |
| Nempe loci commutatio. Ne angustare uidear uim eius et | |
| quidquid pessimum in se habet subtrahere, hanc commu- | |
| tationem loci sequuntur incommoda, paupertas ignomi- | 5 |
| nia contemptus. Aduersus ista postea confligam: interim | |
| primum illud intueri uolo, quid acerbi adferat ipsa loci | |
| commutatio. | |
| 'Carere patria intolerabile est.' Aspice agedum hanc | 2.1 |
| frequentiam, cui uix urbis inmensae tecta sufficiunt: | |
| maxima pars istius turbae patria caret. Ex municipiis | |
| et coloniis suis, ex toto denique orbe terrarum con- | |
| fluxerunt: alios adduxit ambitio, alios necessitas officii | 5 |
| publici, alios inposita legatio, alios luxuria opportunum | |
| et opulentum uitiis locum quaerens, alios liberalium | |
| studiorum cupiditas, alios spectacula; quosdam traxit | |
| amicitia, quosdam industria laxam ostendendae uirtuti | |
| nancta materiam; quidam uenalem formam attulerunt, | 10 |
| quidam uenalem eloquentiam. Nullum non hominum | 3.1 |
| genus concucurrit in urbem et uirtutibus et uitiis magna | |
| pretia ponentem. Iube istos omnes ad nomen citari et | |
| 'unde domo' quisque sit quaere: uidebis maiorem partem | |
| esse quae relictis sedibus suis uenerit in maximam quidem | 5 |
| ac pulcherrimam urbem, non tamen suam. Deinde ab hac | 4.1 |
| ciuitate discede, quae ueluti communis potest dici, omnes | |
| urbes circumi: nulla non magnam partem peregrinae | |
| multitudinis habet. Transi ab iis quarum amoena positio | |
| et opportunitas regionis plures adlicit, deserta loca et | 5 |
| asperrimas insulas, Sciathum et Seriphum, Gyaram et | |
| Cossuran percense: nullum inuenies exilium in quo non | |
| aliquis animi causa moretur. Quid tam nudum inueniri | 5.1 |
| potest, quid tam abruptum undique quam hoc saxum? | |
| Quid ad copias respicienti ieiunius? Quid ad homines | |
| inmansuetius? Quid ad ipsum loci situm horridius? Quid | |
| ad caeli naturam intemperantius? Plures tamen hic | 5 |
| peregrini quam ciues consistunt. Vsque eo ergo com- | |
| mutatio ipsa locorum grauis non est ut hic quoque locus | |
| a patria quosdam abduxerit. Inuenio qui dicant inesse | 6.1 |
| naturalem quandam inritationem animis commutandi | |
| sedes et transferendi domicilia; mobilis enim et inquieta | |
| homini mens data est, nusquam se tenet, spargitur, et cogi- | |
| tationes suas in omnia nota atque ignota dimittit, uaga | 5 |
| et quietis inpatiens et nouitate rerum laetissima. Quod | 7.1 |
| non miraberis, si primam eius originem aspexeris: non est | |
| ex terreno et graui concreta corpore, ex illo caelesti spiritu | |
| descendit; caelestium autem natura semper in motu est, | |
| fugit et uelocissimo cursu agitur. Aspice sidera mundum | 5 |
| inlustrantia: nullum eorum perstat. <Sol> labitur adsidue | |
| et locum ex loco mutat et, quamuis cum uniuerso uertatur, | |
| in contrarium nihilo minus ipsi mundo refertur, per omnis | |
| signorum partes discurrit, numquam resistit; perpetua | |
| eius agitatio et aliunde alio commigratio est. Omnia | 8.1 |
| uoluuntur semper et in transitu sunt; ut lex et naturae | |
| necessitas ordinauit, aliunde alio deferuntur; cum per certa | |
| annorum spatia orbes suos explicuerint, iterum ibunt per | |
| quae uenerant: i nunc et humanum animum, ex isdem | 5 |
| quibus diuina constant seminibus compositum, moleste | |
| ferre transitum ac migrationem puta, cum dei natura ad- | |
| sidua et citatissima commutatione uel delectet se uel con- | |
| seruet. |