| A caelestibus agedum te ad humana conuerte: uidebis | 12.7.1.1 |
| gentes populosque uniuersos mutasse sedem. Quid sibi | |
| uolunt in mediis barbarorum regionibus Graecae urbes? | |
| Quid inter Indos Persasque Macedonicus sermo? Scythia | |
| et totus ille ferarum indomitarumque gentium tractus | 5 |
| ciuitates Achaiae Ponticis inpositas litoribus ostentat: | |
| non perpetuae hiemis saeuitia, non hominum ingenia ad | |
| similitudinem caeli sui horrentia transferentibus domos | |
| suas obstiterunt. Atheniensis in Asia turba est; Miletus | 2.1 |
| quinque et septuaginta urbium populum in diuersa effudit; | |
| totum Italiae latus quod infero mari adluitur maior | |
| Graecia fuit. Tuscos Asia sibi uindicat; Tyrii Africam | |
| incolunt, [in] Hispaniam Poeni; Graeci se in Galliam in- | 5 |
| miserunt, in Graeciam Galli; Pyrenaeus Germanorum | |
| transitus non inhibuit—per inuia, per incognita uersauit | |
| se humana leuitas. Liberos coniugesque et graues senio | 3.1 |
| parentes traxerunt. Alii longo errore iactati non iudicio | |
| elegerunt locum sed lassitudine proximum occupauerunt, | |
| alii armis sibi ius in aliena terra fecerunt; quasdam gen- | |
| tes, cum ignota peterent, mare hausit, quaedam ibi con- | 5 |
| sederunt ubi illas rerum omnium inopia deposuit. Nec | 4.1 |
| omnibus eadem causa relinquendi quaerendique patriam | |
| fuit: alios excidia urbium suarum hostilibus armis elapsos | |
| in aliena spoliatos suis expulerunt; alios domestica seditio | |
| summouit; alios nimia superfluentis populi frequentia ad | 5 |
| exonerandas uires emisit; alios pestilentia aut frequentes | |
| terrarum hiatus aut aliqua intoleranda infelicis soli uitia | |
| eiecerunt; quosdam fertilis orae et in maius laudatae fama | |
| corrupit. Alios alia causa exciuit domibus suis: illud | 5.1 |
| utique manifestum est, nihil eodem loco mansisse quo | |
| genitum est. Adsiduus generis humani discursus est; | |
| cotidie aliquid in tam magno orbe mutatur: noua urbium | |
| fundamenta iaciuntur, noua gentium nomina extinctis | 5 |
| prioribus aut in accessionem ualidioris conuersis oriuntur. | |
| Omnes autem istae populorum transportationes quid aliud | |
| quam publica exilia sunt? Quid te tam longo circumitu | 6.1 |
| traho? Quid interest enumerare Antenorem Pataui con- | |
| ditorem et Euandrum in ripa Tiberis regna Arcadum | |
| conlocantem? Quid Diomeden aliosque quos Troianum | |
| bellum uictos simul uictoresque per alienas terras dissipauit? | 5 |
| Romanum imperium nempe auctorem exulem respicit, | 7.1 |
| quem profugum capta patria, exiguas reliquias trahen- | |
| tem, necessitas et uictoris metus longinqua quaerentem | |
| in Italiam detulit. Hic deinde populus quot colonias in | |
| omnem prouinciam misit! ubicumque uicit Romanus, | 5 |
| habitat. Ad hanc commutationem locorum libentes nomina | |
| dabant, et relictis aris suis trans maria sequebatur colonos | |
| senex. Res quidem non desiderat plurium enumerationem; | 8.1 |
| unum tamen adiciam quod in oculos se ingerit: haec ipsa | |
| insula saepe iam cultores mutauit. Vt antiquiora, quae | |
| uetustas obduxit, transeam, Phocide relicta Graii qui nunc | |
| Massiliam incolunt prius in hac insula consederunt, ex qua | 5 |
| quid eos fugauerit incertum est, utrum caeli grauitas an | |
| praepotentis Italiae conspectus an natura inportuosi maris; | |
| nam in causa non fuisse feritatem accolarum eo apparet | |
| quod maxime tunc trucibus et inconditis Galliae populis | |
| se interposuerunt. Transierunt deinde Ligures in eam, | 9.1 |
| transierunt et Hispani, quod ex similitudine ritus apparet; | |
| eadem enim tegmenta capitum idemque genus calciamenti | |
| quod Cantabris est, et uerba quaedam; nam totus sermo | |
| conuersatione Graecorum Ligurumque a patrio desciuit. | 5 |
| Deductae deinde sunt duae ciuium Romanorum coloniae, | |
| altera a Mario, altera a Sulla: totiens huius aridi et spinosi | |
| saxi mutatus est populus! Vix denique inuenies ullam | 10.1 |
| terram quam etiamnunc indigenae colant; permixta omnia | |
| et insiticia sunt. Alius alii successit: hic concupiuit quod | |
| illi fastidio fuit; ille unde expulerat eiectus est. Ita fato | |
| placuit, nullius rei eodem semper loco stare fortunam. | 5 |