Deinde nihil habet in se utile nec acuit animum ad res 3.9.1.1
bellicas; numquam enim uirtus uitio adiuuanda est se
contenta. Quotiens impetu opus est, non irascitur sed
exsurgit et in quantum putauit opus esse concitatur remit-
titurque, non aliter quam quae tormentis exprimuntur tela 5
in potestate mittentis sunt in quantum torqueantur. 'Ira' 2.1
inquit Aristoteles 'necessaria est, nec quicquam sine illa
expugnari potest, nisi illa inplet animum et spiritum ac-
cendit; utendum autem illa est non ut duce sed ut milite.'
Quod est falsum; nam si exaudit rationem sequiturque qua 5
ducitur, iam non est ira, cuius proprium est contumacia;
si uero repugnat et non ubi iussa est quiescit sed libidine
ferociaque prouehitur, tam inutilis animi minister est quam
miles qui signum receptui neglegit. Itaque si modum 3.1
adhiberi sibi patitur, alio nomine appellanda est, desît ira
esse, quam effrenatam indomitamque intellego; si non
patitur, perniciosa est nec inter auxilia numeranda: ita
aut ira non est aut inutilis est. Nam si quis poenam exigit 4.1
non ipsius poenae auidus sed quia oportet, non est ad-
numerandus iratis. Hic erit utilis miles qui scit parere
consilio; adfectus quidem tam mali ministri quam duces
sunt. 5
  Ideo numquam adsumet ratio in adiutorium inprouidos 10.1.1
et uiolentos impetus apud quos nihil ipsa auctoritatis
habeat, quos numquam comprimere possit nisi pares illis
similisque opposuerit, ut irae metum, inertiae iram, timori
cupiditatem. Absit hoc a uirtute malum, ut umquam ratio 2.1
ad uitia confugiat! Non potest hic animus fidele otium
capere, quatiatur necesse est fluctueturque, qui malis suis
tutus est, qui fortis esse nisi irascitur non potest, industrius
nisi cupit, quietus nisi timet: in tyrannide illi uiuendum 5
est in alicuius adfectus uenienti seruitutem. Non pudet
uirtutes in clientelam uitiorum demittere? Deinde de- 3.1
sinit quicquam posse ratio, si nihil potest sine adfectu,
et incipit par illi similisque esse. Quid enim interest, si
aeque adfectus inconsulta res est sine ratione quam ratio
sine adfectu inefficax? Par utrumque est, ubi esse alterum 5
sine altero non potest. Quis autem sustineat adfectum ex-
aequare rationi? 'Ita' inquit 'utilis adfectus est, si modi- 4.1
cus est.' Immo si natura utilis est. Sed si inpatiens imperii
rationisque est, hoc dumtaxat moderatione consequetur,
ut quo minor fuerit minus noceat; ergo modicus adfectus
nihil aliud quam malum modicum est. 5