'Sed aduersus hostes' inquit 'necessaria est ira.' Nusquam 3.11.1.1
minus: ubi non effusos esse oportet impetus sed temperatos
et oboedientes. Quid enim est aliud quod barbaros tanto
robustiores corporibus, tanto patientiores laborum com-
minuat nisi ira infestissima sibi? Gladiatores quoque ars 5
tuetur, ira denudat. Deinde quid opus est ira, cum idem 2.1
proficiat ratio? An tu putas uenatorem irasci feris? atqui
et uenientis excipit et fugientis persequitur, et omnia illa
sine ira facit ratio. Quid Cimbrorum Teutonorumque tot
milia superfusa Alpibus ita sustulit ut tantae cladis notitiam 5
ad suos non nuntius sed fama pertulerit, nisi quod erat illis
ira pro uirtute? Quae ut aliquando propulit strauitque
obuia, ita saepius sibi exitio est. Germanis quid est ani- 3.1
mosius? Quid ad incursum acrius? Quid armorum cupi-
dius, quibus innascuntur innutriunturque, quorum unica
illis cura est in alia neglegentibus? Quid induratius ad
omnem patientiam, ut quibus magna ex parte non tegi- 5
menta corporum prouisa sint, non suffugia aduersus per-
petuum caeli rigorem? Hos tamen Hispani Gallique et 4.1
Asiae Syriaeque molles bello uiri, antequam legio uisatur,
caedunt ob nullam aliam rem opportunos quam iracun-
diam. Agedum illis corporibus, illis animis delicias luxum
opes ignorantibus da rationem, da disciplinam: ut nil 5
amplius dicam, necesse erit certe nobis mores Romanos
repetere. Quo alio Fabius adfectas imperii uires recreauit 5.1
quam quod cunctari et trahere et morari sciit, quae omnia
irati nesciunt? Perierat imperium, quod tunc in extremo
stabat, si Fabius tantum ausus esset quantum ira suadebat:
habuit in consilio fortunam publicam et aestimatis uiribus, 5
ex quibus iam perire nihil sine uniuerso poterat, dolorem
ultionemque seposuit, in unam utilitatem et occasiones in-
tentus; iram ante uicit quam Hannibalem. Quid Scipio? 6.1
non relicto Hannibale et Punico exercitu omnibusque
quibus irascendum erat bellum in Africam transtulit, tam
lentus ut opinionem luxuriae segnitiaeque malignis daret?
Quid alter Scipio? non circa Numantiam multum diuque 7.1
sedit et hunc suum publicumque dolorem aequo animo
tulit, diutius Numantiam quam Carthaginem uinci? Dum
circumuallat et includit hostem, eo conpulit ut ferro ipsi
suo caderent. Non est itaque utilis ne in proeliis quidem 8.1
aut bellis ira; in temeritatem enim prona est et pericula,
dum inferre uult, non cauet. Illa certissima est uirtus quae
se diu multumque circumspexit et rexit et ex lento ac
destinato prouexit. 5