Ergo ad coercitionem errantium sceleratorumque irato 3.16.1.1
castigatore non opus est; nam cum ira delictum animi
sit, non oportet peccata corrigere peccantem. 'Quid ergo?
non irascar latroni? Quid ergo? non irascar uenefico?'
Non; neque enim mihi irascor, cum sanguinem mitto. 5
Omne poenae genus remedi loco admoueo. 'Tu adhuc in 2.1
prima parte uersaris errorum, nec grauiter laberis sed
frequenter: obiurgatio te primum secreta deinde publicata
emendare temptabit. Tu longius iam processisti quam ut
possis uerbis sanari: ignominia contineberis. Tibi fortius 5
aliquid et quod sentias inurendum est: in exilium et loca
ignota mitteris. In te duriora remedia iam solida nequitia
desiderat: et uincula publica et carcer adhibebitur. Tibi 3.1
insanabilis animus et sceleribus scelera contexens, et iam
non causis, quae numquam malo defuturae sunt, inpelleris,
sed satis tibi est magna ad peccandum causa peccare;
perbibisti nequitiam et ita uisceribus inmiscuisti ut nisi 5
cum ipsis exire non possit; olim miser mori quaeris: bene
de te merebimur, auferemus tibi istam qua uexas uexaris
insaniam et per tua alienaque uolutato supplicia id quod
unum tibi bonum superest repraesentabimus, mortem.'
Quare irascar cui cum maxime prosum? interim optimum 10
misericordiae genus est occidere. Si intrassem ualetudi- 4.1
narium exercitus [et sciens] aut domus diuitis, non idem
imperassem omnibus per diuersa aegrotantibus: uaria in
tot animis uitia uideo et ciuitati curandae adhibitus sum;
pro cuiusque morbo medicina quaeratur, hunc sanet 5
uerecundia, hunc peregrinatio, hunc dolor, hunc egestas,
hunc ferrum. Itaque et, si peruersa induenda magistra- 5.1
tui uestis et conuocanda classico contio est, procedam in
tribunal non furens nec infestus sed uultu legis et illa
sollemnia uerba leni magis grauique quam rabida uoce
concipiam et <lege> agi iubebo non iratus sed seuerus; et 5
cum ceruicem noxio imperabo praecidi et cum parricidas
insuam culleo et cum mittam in supplicium militare et cum
Tarpeio proditorem hostemue publicum inponam, sine ira
eo uultu animoque ero quo serpentes et animalia uene-
nata percutio. 'Iracundia opus est ad puniendum.' Quid? 6.1
tibi lex uidetur irasci iis quos non nouit, quos non uidit,
quos non futuros sperat? Illius itaque sumendus est animus,
quae non irascitur sed constituit. Nam si bono uiro ob
mala facinora irasci conuenit, et ob secundas res malorum 5
hominum inuidere conueniet. Quid enim est indignius
quam florere quosdam et eos indulgentia fortunae abuti
quibus nulla potest satis mala inueniri fortuna? Sed tam
commoda illorum sine inuidia uidebit quam scelera sine
ira; bonus iudex damnat inprobanda, non odit. 'Quid 7.1
ergo? non, cum eiusmodi aliquid sapiens habebit in
manibus, tangetur animus eius eritque solito commotior?'
Fateor: sentiet leuem quendam tenuemque motum; nam,
ut dicit Zenon, in sapientis quoque animo, etiam cum 5
uulnus sanatum est, cicatrix manet. Sentiet itaque
suspiciones quasdam et umbras adfectuum, ipsis quidem
carebit.