DIALOGORVM LIBER IV
|
|
AD NOVATVM
|
|
DE IRA
|
|
LIBER II
|
|
Primus liber, Nouate, benigniorem habuit materiam;
|
4.1.1.1
|
facilis enim in procliui uitiorum decursus est. Nunc ad
|
|
exiliora ueniendum est; quaerimus enim ira utrum iudicio
|
|
an impetu incipiat, id est utrum sua sponte moueatur an
|
|
quemadmodum pleraque quae intra nos <non> insciis nobis
|
5
|
oriuntur. Debet autem in haec se demittere disputatio ut
|
2.1
|
ad illa quoque altiora possit exsurgere; nam et in corpore
|
|
nostro ossa neruique et articuli, firmamenta totius et uita-
|
|
lia, minime speciosa uisu, prius ordinantur, deinde haec ex
|
|
quibus omnis in faciem aspectumque decor est; post haec
|
5
|
omnia, qui maxime oculos rapit, color ultimus perfecto
|
|
iam corpore adfunditur.
|
|
Iram quin species oblata iniuriae moueat non est dubium;
|
3.1
|
sed utrum speciem ipsam statim sequatur et non accedente
|
|
animo excurrat, an illo adsentiente moueatur quaerimus.
|
|
Nobis placet nihil illam per se audere sed animo adpro-
|
4.1
|
bante; nam speciem capere acceptae iniuriae et ultionem
|
|
eius concupiscere et utrumque coniungere, nec laedi se
|
|
debuisse et uindicari debere, non est eius impetus qui sine
|
|
uoluntate nostra concitatur. Ille simplex est, hic composi-
|
5
|
tus et plura continens: intellexit aliquid, indignatus est,
|
|
damnauit, ulciscitur: haec non possunt fieri, nisi animus
|
|
eis quibus tangebatur adsensus est.
|
|
'Quorsus' inquis 'haec quaestio pertinet?' Vt sciamus
|
2.1.1
|
quid sit ira; nam si inuitis nobis nascitur, numquam rationi
|
|
succumbet. Omnes enim motus qui non uoluntate nostra
|
|
fiunt inuicti et ineuitabiles sunt, ut horror frigida adspersis,
|
|
ad quosdam tactus aspernatio; ad peiores nuntios surrigun-
|
5
|
tur pili et rubor ad inproba uerba suffunditur sequiturque
|
|
uertigo praerupta cernentis: quorum quia nihil in nostra
|
|
potestate est, nulla quominus fiant ratio persuadet. Ira
|
2.1
|
praeceptis fugatur; est enim uoluntarium animi uitium,
|
|
non ex his quae condicione quadam humanae sortis eueni-
|
|
unt ideoque etiam sapientissimis accidunt, inter quae et
|
|
primus ille ictus animi ponendus est qui nos post opinio-
|
5
|
nem iniuriae mouet. Hic subit etiam inter ludicra scaenae
|
3.1
|
spectacula et lectiones rerum uetustarum. Saepe Clodio
|
|
Ciceronem expellenti et Antonio occidenti uidemur irasci.
|
|
Quis non contra Mari arma, contra Sullae proscriptionem
|
|
concitatur? Quis non Theodoto et Achillae et ipsi puero non
|
5
|
puerile auso facinus infestus est? Cantus nos nonnumquam
|
4.1
|
et citata modulatio instigat Martiusque ille tubarum sonus;
|
|
mouet mentes et atrox pictura et iustissimorum suppli-
|
|
ciorum tristis aspectus; inde est quod adridemus ridentibus
|
5.1
|
et contristat nos turba maerentium et efferuescimus ad
|
|
aliena certamina. Quae non sunt irae, non magis quam
|
|
tristitia est quae ad conspectum mimici naufragii con-
|
|
trahit frontem, non magis quam timor qui Hannibale post
|
5
|
Cannas moenia circumsidente lectorum percurrit animos,
|
|
sed omnia ista motus sunt animorum moueri nolentium,
|
|
nec adfectus sed principia proludentia adfectibus. Sic enim
|
6.1
|
militaris uiri in media pace iam togati aures tuba suscitat
|
|
equosque castrenses erigit crepitus armorum. Alexandrum
|
|
aiunt Xenophanto canente manum ad arma misisse.
|
|