'Vt scias' inquit 'iram habere in se generosi aliquid, 4.15.1.1
liberas uidebis gentes quae iracundissimae sunt, ut Germa-
nos et Scythas.' Quod euenit quia fortia solidaque natura
ingenia, antequam disciplina molliantur, prona in iram
sunt. Quaedam enim non nisi melioribus innascuntur 5
ingeniis, sicut ualida arbusta et laeta quamuis neglecta
tellus creat et alta fecundi soli silua est; itaque et ingenia 2.1
natura fortia iracundiam ferunt nihilque tenue et exile
capiunt ignea et feruida, sed inperfectus illis uigor est ut
omnibus quae sine arte ipsius tantum naturae bono ex-
surgunt, sed nisi cito domita sunt, quae fortitudini apta 5
erant audaciae temeritatique consuescunt. Quid? non miti- 3.1
oribus animis uitia leniora coniuncta sunt, ut miseri-
cordia et amor et uerecundia? Itaque saepe tibi bonam
indolem malis quoque suis ostendam; sed non ideo uitia non
sunt si naturae melioris indicia sunt. Deinde omnes istae 4.1
feritate liberae gentes leonum luporumque ritu ut seruire
non possunt, ita nec imperare; non enim humani uim
ingenii, sed feri et intractabilis habent; nemo autem regere
potest nisi qui et regi. Fere itaque imperia penes eos fuere 5.1
populos qui mitiore caelo utuntur: in frigora septemtrionem-
que uergentibus 'inmansueta ingenia' sunt, ut ait poeta,
    suoque simillima caelo.
  'Animalia' inquit 'generosissima habentur quibus multum 16.1.1
inest irae.' Errat qui ea in exemplum hominis adducit
quibus pro ratione est impetus: homini pro impetu ratio est.
Sed ne illis quidem omnibus idem prodest: iracundia leones
adiuuat, pauor ceruos, accipitrem impetus, columbam fuga. 5
Quid quod ne illud quidem uerum est, optima animalia 2.1
esse iracundissima? Feras putem, quibus ex raptu alimenta
sunt, meliores quo iratiores: patientiam laudauerim boum
et equorum frenos sequentium. Quid est autem cur hominem
ad tam infelicia exempla reuoces, cum habeas mundum 5
deumque, quem ex omnibus animalibus, ut solus imitetur,
solus intellegit?