Duo sunt, ut dixi quae iracundiam concitant: primum, si
|
4.31.1.1
|
iniuriam uidemur accepisse—de hoc satis dictum est; deinde,
|
|
si inique accepisse—de hoc dicendum est. Iniqua quaedam
|
2.1
|
iudicant homines quia pati non debuerint, quaedam quia
|
|
non sperauerint. Indigna putamus quae inopinata sunt; ita-
|
|
que maxime commouent quae contra spem expectationem-
|
|
que euenerunt, nec aliud est quare in domesticis minima
|
5
|
offendant, in amicis iniuriam uocemus neglegentiam. 'Quo-
|
3.1
|
modo ergo' inquit 'inimicorum nos iniuriae mouent?' Quia
|
|
non expectauimus illas aut certe non tantas. Hoc efficit amor
|
|
nostri nimius: inuiolatos nos etiam inimicis iudicamus esse
|
|
debere; regis quisque intra se animum habet, ut licentiam sibi
|
5
|
dari uelit, in se nolit. Aut ignorantia itaque nos aut insolentia
|
4.1
|
iracundos facit [ignorantia rerum]. Quid enim mirum est
|
|
malos mala facinora edere? Quid noui est, si inimicus nocet,
|
|
amicus offendit, filius labitur, seruus peccat? Turpissimam
|
|
aiebat Fabius imperatori excusationem esse 'non putaui',
|
5
|
ego turpissimam homini puto. Omnia puta, expecta: etiam
|
|
in bonis moribus aliquid existet asperius. Fert humana
|
5.1
|
natura insidiosos animos, fert ingratos, fert cupidos, fert
|
|
impios. Cum de unius moribus iudicabis, de publicis cogita.
|
|
Vbi maxime gaudebis, maxime metues; ubi tranquilla tibi
|
|
omnia uidentur, ibi nocitura non desunt sed quiescunt.
|
5
|
Semper futurum aliquid quod te offendat existima: guber-
|
|
nator numquam ita totos sinus securus explicuit ut non ex-
|
|
pedite ad contrahendum armamenta disponeret.
|
|
Illud ante omnia cogita, foedam esse et execrabilem uim
|
6.1
|
nocendi et alienissimam homini, cuius beneficio etiam saeua
|
|
mansuescunt. Aspice elephantorum iugo colla summissa et
|
|
taurorum pueris pariter ac feminis persultantibus terga
|
|
inpune calcata et repentis inter pocula sinusque innoxio
|
5
|
lapsu dracones et intra domum ursorum leonumque ora
|
|
placida tractantibus adulantisque dominum feras: pudebit
|
|
cum animalibus permutasse mores. Nefas est nocere patriae;
|
7.1
|
ergo ciui quoque, nam hic pars patriae est—sanctae partes
|
|
sunt, si uniuersum uenerabile est; ergo et homini, nam hic
|
|
in maiore tibi urbe ciuis est. Quid si nocere uelint manus
|
|
pedibus, manibus oculi? Vt omnia inter se membra con-
|
5
|
sentiunt quia singula seruari totius interest, ita homines
|
|
singulis parcent quia ad coetum geniti sunt, salua autem
|
|
esse societas nisi custodia et amore partium non potest. Ne
|
8.1
|
uiperas quidem et natrices et si qua morsu aut ictu nocent
|
|
effligeremus, si in reliquum mansuefacere possemus aut
|
|
efficere ne nobis aliisue periculo essent; ergo ne homini
|
|
quidem nocebimus quia peccauit, sed ne peccet, nec um-
|
5
|
quam ad praeteritum sed ad futurum poena referetur; non
|
|
enim irascitur sed cauet. Nam si puniendus est cuicumque
|
|
prauum maleficumque ingenium est, poena neminem ex-
|
|
cipiet.
|
|