Quis pium dicet Aenean, si patriam capi voluerit, 6.36.1.1
ut captivitati patrem eripiat? Quis Siculos iuvenes
ut bona liberis exempla monstrabit, si optaverint, ut
Aetna inmensam ignium vim super solitum ardens et
incensa praecipitet datura ipsis occasionem exhibendae 5
pietatis ex medio parentibus incendio raptis? Nihil 2.1
debet Scipioni Roma, si Punicum bellum, ut finiret,
aluit; nihil Deciis, quod morte patriam servaverunt,
si prius optaverant, ut devotioni fortissimae locum
ultima rerum necessitas faceret. Gravissima infamia 5
est medici opus quaerere; multi, quos auxerant morbos
et inritaverant, ut gloria maiore sanarent, non potu-
erunt discutere aut cum magna miserorum vexatione
vicerunt.
  Callistratum aiunt (ita certe Hecaton auctor 37.1.1
est), cum in exilium iret, in quod multos cum illo
simul seditiosa civitas et intemperanter libera expulerat,
optante quodam, ut Atheniensibus necessitas restituendi
exules esset, abominatum talem reditum. Rutilius 2.1
noster animosius, cum quidam illum consolaretur et
diceret instare arma civilia, brevi futurum, ut omnes
exules reverterentur: "Quid tibi" inquit "mali feci, ut
mihi peiorem reditum quam exitum optares? Ut malo, 5
patria exilio meo erubescat, quam reditu maereat!"
Non est istud exilium, cuius neminem non magis quam
damnatum pudet. Quemadmodum illi servaverunt bo- 3.1
norum civium officium, qui reddi sibi penates suos
noluerunt clade communi, quia satius erat duos iniquo
malo adfici quam omnes publico, ita non servat grati
hominis adfectum, qui bene de se merentem difficulta- 5
tibus vult obprimi, quas ipse submoveat, quia, etiam
si bene cogitat, male precatur. Ne in patrocinium
quidem, nedum in gloriam est incendium extinxisse,
quod feceris.