Ignovit abavus tuus victis; nam si non ignovisset, 1.10.1.1
quibus imperasset? Sallustium et Cocceios et Deillios
et totam chortem primae admissionis ex adversario-
rum castris conscripsit; iam Domitios, Messalas, Asinios,
Cicerones, quidquid floris erat in civitate, clementiae 5
suae debebat. Ipsum Lepidum quam diu mori passus
est! per multos annos tulit ornamenta principis reti-
nentem et pontificatum maximum non nisi mortuo illo
transferri in se passus est; maluit enim illum honorem
vocari quam spolium. Haec eum clementia ad salutem 2.1
securitatemque perduxit; haec gratum ac favorabilem
reddidit, quamvis nondum subactis populi Romani cer-
vicibus manum inposuisset; haec hodieque praestat illi
famam, quae vix vivis principibus servit. Deum esse 3.1
non tamquam iussi credimus; bonum fuisse principem
Augustum, bene illi parentis nomen convenisse fatemur
ob nullam aliam causam, quam quod contumelias quo-
que suas, quae acerbiores principibus solent esse quam 5
iniuriae, nulla crudelitate exequebatur, quod probrosis
in se dictis adrisit, quod dare illum poenas adparebat,
cum exigeret, quod, quoscumque ob adulterium filiae
suae damnaverat, adeo non occidit, ut dimissis quo
tutiores essent, diplomata daret. Hoc est ignoscere, 4.1
cum scias multos futuros, qui pro te irascantur et tibi
sanguine alieno gratificentur, non dare tantum salutem,
sed praestare.
  Haec Augustus senex aut iam in senectutem annis 11.1.1
vergentibus; in adulescentia caluit, arsit ira, multa
fecit, ad quae invitus oculos retorquebat. Conparare
nemo mansuetudini tuae audebit divum Augustum,
etiam si in certamen iuvenilium annorum deduxerit 5
senectutem plus quam maturam; fuerit moderatus et
clemens, nempe post mare Actiacum Romano cruore
infectum, nempe post fractas in Sicilia classes et suas
et alienas, nempe post Perusinas aras et proscriptiones.
Ego vero clementiam non voco lassam crudelitatem; 2.1
haec est, Caesar, clementia vera, quam tu praestas,
quae non saevitiae paenitentia coepit, nullam habere
maculam, numquam civilem sanguinem fudisse; haec
est in maxima potestate verissima animi temperantia 5
et humani generis conprendens ut sui amor non cupi-
ditate aliqua, non temeritate ingenii, non priorum
principum exemplis corruptum, quantum sibi in cives
suos liceat, experiendo temptare, sed hebetare aciem
imperii sui. Praestitisti, Caesar, civitatem incruentam, 3.1
et hoc, quod magno animo gloriatus es nullam te
toto orbe stillam cruoris humani misisse, eo maius est
mirabiliusque, quod nulli umquam citius gladius con-
missus est. 5