SENECA LVCILIO SVO SALVTEM
  Detrimentum iam dies sensit; resiluit aliquantum, ita 122.1.1
tamen ut liberale adhuc spatium sit si quis cum ipso, ut ita
dicam, die surgat. Officiosior meliorque si quis illum expectat
et lucem primam excipit: turpis qui alto sole semisomnus
iacet, cuius vigilia medio die incipit; et adhuc multis hoc 5
antelucanum est. Sunt qui officia lucis noctisque perverterint 2.1
nec ante diducant oculos hesterna graves crapula quam
adpetere nox coepit. Qualis illorum condicio dicitur quos
natura, ut ait Vergilius, pedibus nostris subditos e contrario
posuit, 5
    nosque ubi primus equis Oriens adflavit anhelis,
    illis sera rubens accendit lumina Vesper,
talis horum contraria omnibus non regio sed vita est. Sunt 3.1
quidam in eadem urbe antipodes qui, ut M. Cato ait, nec
orientem umquam solem viderunt nec occidentem. Hos tu
existimas scire quemadmodum vivendum sit, qui nesciunt
quando? Et hi mortem timent, in quam se vivi condiderunt? 5
tam infausti ominis quam nocturnae aves sunt. Licet in vino
unguentoque tenebras suas exigant, licet epulis et quidem
in multa fericula discoctis totum perversae vigiliae tempus
educant, non convivantur sed iusta sibi faciunt. Mortuis certe
interdiu parentatur. At mehercules nullus agenti dies longus 10
est. Extendamus vitam: huius et officium et argumentum
actus est. Circumscribatur nox et aliquid ex illa in diem
transferatur. Aves quae conviviis comparantur, ut inmotae 4.1
facile pinguescant, in obscuro continentur; ita sine ulla
exercitatione iacentibus tumor pigrum corpus invadit et †su-
perba umbra† iners sagina subcrescit. At istorum corpora qui
se tenebris dicaverunt foeda visuntur, quippe suspectior illis 5
quam morbo pallentibus color est: languidi et evanidi albent,
et in vivis caro morticina est. Hoc tamen minimum in illis
malorum dixerim: quanto plus tenebrarum in animo est! ille
in se stupet, ille caligat, invidet caecis. Quis umquam oculos
tenebrarum causa habuit? 10
  Interrogas quomodo haec animo pravitas fiat aversandi 5.1
diem et totam vitam in noctem transferendi? Omnia vitia
contra naturam pugnant, omnia debitum ordinem deserunt;
hoc est luxuriae propositum, gaudere perversis nec tantum
discedere a recto sed quam longissime abire, deinde etiam e 5
contrario stare. Non videntur tibi contra naturam vivere 6.1
<qui> ieiuni bibunt, qui vinum recipiunt inanibus venis et ad
cibum ebrii transeunt? Atqui frequens hoc adulescentium
vitium est, qui vires excolunt <ut> in ipso paene balinei
limine inter nudos bibant, immo potent et sudorem quem 5
moverunt potionibus crebris ac ferventibus subinde destrin-
gant. Post prandium aut cenam bibere vulgare est; hoc
patres familiae rustici faciunt et verae voluptatis ignari:
merum illud delectat quod non innatat cibo, quod libere
penetrat ad nervos; illa ebrietas iuvat quae in vacuum venit. 10
Non videntur tibi contra naturam vivere qui commutant 7.1
cum feminis vestem? Non vivunt contra naturam qui spe-
ctant ut pueritia splendeat tempore alieno? Quid fieri crudelius
vel miserius potest? numquam vir erit, ut diu virum pati
possit? et cum illum contumeliae sexus eripuisse debuerat, 5
non ne aetas quidem eripiet? Non vivunt contra naturam qui 8.1
hieme concupiscunt rosam fomentoque aquarum calentium
et locorum apta mutatione bruma lilium [florem vernum]
exprimunt? Non vivunt contra naturam qui pomaria in
summis turribus serunt? quorum silvae in tectis domuum 5
ac fastigiis nutant, inde ortis radicibus quo inprobe cacumina
egissent? Non vivunt contra naturam qui fundamenta
thermarum in mari iaciunt et delicate natare ipsi sibi non
videntur nisi calentia stagna fluctu ac tempestate feriantur?
Cum instituerunt omnia contra naturae consuetudinem 9.1
velle, novissime in totum ab illa desciscunt. 'Lucet: somni
tempus est. Quies est: nunc exerceamur, nunc gestemur,
nunc prandeamus. Iam lux propius accedit: tempus est
cenae. Non oportet id facere quod populus; res sordida est 5
trita ac vulgari via vivere. Dies publicus relinquatur: pro-
prium nobis ac peculiare mane fiat.' Isti vero mihi defun- 10.1
ctorum loco sunt; quantulum enim a funere absunt et quidem
acerbo qui ad faces et cereos vivunt?
  Hanc vitam agere eodem tempore multos meminimus,
inter quos et Acilium Butam praetorium, cui post patri- 5
monium ingens consumptum Tiberius paupertatem con-
fitenti 'sero' inquit 'experrectus es'. Recitabat Montanus 11.1
Iulius carmen, tolerabilis poeta et amicitia Tiberi notus et
frigore. Ortus et occasus libentissime inserebat; itaque cum
indignaretur quidam illum toto die recitasse et negaret
accedendum ad recitationes eius, Natta Pinarius ait: 'num- 5
quid possum liberalius agere? paratus sum illum audire ab
ortu ad occasum'. Cum hos versus recitasset 12.1
    incipit ardentes Phoebus producere flammas,
    spargere <se> rubicunda dies; iam tristis hirundo
    argutis reditura cibos inmittere nidis
    incipit et molli partitos ore ministrat, 5
Varus eques Romanus, M. Vinicii comes, cenarum bonarum
adsectator, quas inprobitate linguae merebatur, exclamavit
'incipit Buta dormire'. Deinde cum subinde recitasset 13.1
    iam sua pastores stabulis armenta locarunt,
    iam dare sopitis nox pigra silentia terris
    incipit,
idem Varus inquit 'quid dicis? iam nox est? ibo et Butam 5
salutabo'.
  Nihil erat notius hac eius vita in contrarium circumacta;
quam, ut dixi, multi eodem tempore egerunt. Causa autem 14.1
est ita vivendi quibusdam, non quia aliquid existiment no-
ctem ipsam habere iucundius, sed quia nihil iuvat solitum, et
gravis malae conscientiae lux est, et omnia concupiscenti aut
contemnenti prout magno aut parvo empta sunt fastidio est 5
lumen gratuitum. Praeterea luxuriosi vitam suam esse in ser-
monibus dum vivunt volunt; nam si tacetur, perdere se putant
operam. Itaque aliquotiens faciunt quod excitet famam. Multi
bona comedunt, multi amicas habent: ut inter istos nomen
invenias, opus est non tantum luxuriosam rem sed notabilem 10
facere; in tam occupata civitate fabulas vulgaris nequitia non
invenit. Pedonem Albinovanum narrantem audieramus (erat 15.1
autem fabulator elegantissimus) habitasse se supra domum
Sex. Papini. Is erat ex hac turba lucifugarum. 'Audio' inquit
'circa horam tertiam noctis flagellorum sonum. Quaero quid
faciat: dicitur rationes accipere. Audio circa horam sextam 5
noctis clamorem concitatum. Quaero quid sit: dicitur vocem
exercere. Quaero circa horam octavam noctis quid sibi ille
sonus rotarum velit: gestari dicitur. Circa lucem discurritur, 16.1
pueri vocantur, cellarii, coqui tumultuantur. Quaero quid
sit: dicitur mulsum et halicam poposcisse, a balneo exisse.
"Excedebat" inquit "huius diem cena." Minime; valde enim
frugaliter vivebat; nihil consumebat nisi noctem.' Itaque 5
Pedo dicentibus illum quibusdam avarum et sordidum 'vos'
inquit 'illum et lychnobium dicetis'.
  Non debes admirari si tantas invenis vitiorum proprietates: 17.1
varia sunt, innumerabiles habent facies, conprendi eorum
genera non possunt. Simplex recti cura est, multiplex pravi,
et quantumvis novas declinationes capit. Idem moribus
evenit: naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt, exiguas 5
differentias habent; [his] distorti plurimum et omnibus et
inter se dissident. Causa tamen praecipua mihi videtur huius 18.1
morbi vitae communis fastidium. Quomodo cultu se a ceteris
distinguunt, quomodo elegantia cenarum, munditiis vehicu-
lorum, sic volunt separari etiam temporum dispositione.
Nolunt solita peccare quibus peccandi praemium infamia est. 5
Hanc petunt omnes isti qui, ut ita dicam, retro vivunt. Ideo, 19.1
Lucili, tenenda nobis via est quam natura praescripsit, nec
ab illa declinandum: illam sequentibus omnia facilia, expedita
sunt, contra illam nitentibus non alia vita est quam contra
aquam remigantibus. Vale. 5