SENECA LVCILIO SVO SALVTEM
|
|
Magnam ex epistula tua percepi voluptatem; permitte
|
59.1.1
|
enim mihi uti verbis publicis nec illa ad significationem
|
|
Stoicam revoca. Vitium esse voluptatem credimus. Sit sane;
|
|
ponere tamen illam solemus ad demonstrandam animi hilarem
|
|
adfectionem. Scio, inquam, et voluptatem, si ad nostrum
|
2.1
|
album verba derigimus, rem infamem esse et gaudium nisi
|
|
sapienti non contingere; est enim animi elatio suis bonis
|
|
verisque fidentis. Vulgo tamen sic loquimur ut dicamus
|
|
magnum gaudium nos ex illius consulatu aut nuptiis aut ex
|
5
|
partu uxoris percepisse, quae adeo non sunt gaudia ut saepe
|
|
initia futurae tristitiae sint; gaudio autem iunctum est non
|
|
desinere nec in contrarium verti. Itaque cum dicit Vergilius
|
3.1
|
noster
|
|
et mala mentis
|
|
gaudia,
|
|
diserte quidem dicit, sed parum proprie; nullum enim malum
|
5
|
gaudium est. Voluptatibus hoc nomen inposuit et quod voluit
|
|
expressit; significavit enim homines malo suo laetos. Tamen
|
4.1
|
ego non inmerito dixeram cepisse me magnam ex epistula tua
|
|
voluptatem; quamvis enim ex honesta causa inperitus homo
|
|
gaudeat, tamen adfectum eius inpotentem et in diversum
|
|
statim inclinaturum voluptatem voco, opinione falsi boni
|
5
|
motam, inmoderatam et inmodicam.
|
|
Sed ut ad propositum revertar, audi quid me in epistula
|
|
tua delectaverit: habes verba in potestate, non effert te
|
|
oratio nec longius quam destinasti trahit. Multi sunt qui ad
|
5.1
|
id quod non proposuerant scribere alicuius verbi placentis
|
|
decore vocentur, quod tibi non evenit: pressa sunt omnia et
|
|
rei aptata; loqueris quantum vis et plus significas quam
|
|
loqueris. Hoc maioris rei indicium est: apparet animum quo-
|
5
|
que nihil habere supervacui, nihil tumidi. Invenio tamen
|
6.1
|
translationes verborum ut non temerarias ita quae periculum
|
|
sui fecerint; invenio imagines, quibus si quis nos uti vetat et
|
|
poetis illas solis iudicat esse concessas, neminem mihi videtur
|
|
ex antiquis legisse, apud quos nondum captabatur plausibilis
|
5
|
oratio: illi, qui simpliciter et demonstrandae rei causa eloque-
|
|
bantur, parabolis referti sunt, quas existimo necessarias, non
|
|
ex eadem causa qua poetis, sed ut inbecillitatis nostrae ad-
|
|
minicula sint, ut et dicentem et audientem in rem praesen-
|
|
tem adducant.
|
10
|
Sextium ecce cum maxime lego, virum acrem, Graecis
|
7.1
|
verbis, Romanis moribus philosophantem. Movit me imago
|
|
ab illo posita: ire quadrato agmine exercitum, ubi hostis
|
|
ab omni parte suspectus est, pugnae paratum. 'Idem' inquit
|
|
'sapiens facere debet: omnis virtutes suas undique expandat,
|
5
|
ut ubicumque infesti aliquid orietur, illic parata praesidia
|
|
sint et ad nutum regentis sine tumultu respondeant.' Quod
|
|
in exercitibus iis quos imperatores magni ordinant fieri vide-
|
|
mus, ut imperium ducis simul omnes copiae sentiant, sic
|
|
dispositae ut signum ab uno datum peditem simul equitem-
|
10
|
que percurrat, hoc aliquanto magis necessarium esse nobis ait.
|
|
Illi enim saepe hostem timuere sine causa, tutissimumque
|
8.1
|
illis iter quod suspectissimum fuit: nihil stultitia pacatum
|
|
habet; tam superne illi metus est quam infra; utrumque
|
|
trepidat latus; sequuntur pericula et occurrunt; ad omnia
|
|
pavet, inparata est et ipsis terretur auxiliis. Sapiens autem,
|
5
|
ad omnem incursum munitus, intentus, non si paupertas,
|
|
non si luctus, non si ignominia, non si dolor impetum faciat,
|
|
pedem referet: interritus et contra illa ibit et inter illa. Nos
|
9.1
|
multa alligant, multa debilitant. Diu in istis vitiis iacuimus,
|
|
elui difficile est; non enim inquinati sumus sed infecti.
|
|
Ne ab alia imagine ad aliam transeamus, hoc quaeram
|
|
quod saepe mecum dispicio, quid ita nos stultitia tam perti-
|
5
|
naciter teneat? Primo quia non fortiter illam repellimus nec
|
|
toto ad salutem impetu nitimur, deinde quia illa quae a
|
|
sapientibus viris reperta sunt non satis credimus nec apertis
|
|
pectoribus haurimus leviterque tam magnae rei insistimus.
|
|
Quemadmodum autem potest aliquis quantum satis sit
|
10.1
|
adversus vitia discere, qui quantum a vitiis vacat discit?
|
|
Nemo nostrum in altum descendit; summa tantum decer-
|
|
psimus et exiguum temporis inpendisse philosophiae satis
|
|
abundeque occupatis fuit. Illud praecipue inpedit, quod cito
|
11.1
|
nobis placemus; si invenimus qui nos bonos viros dicat, qui
|
|
prudentes, qui sanctos, adgnoscimus. Non sumus modica
|
|
laudatione contenti: quidquid in nos adulatio sine pudore
|
|
congessit tamquam debitum prendimus. Optimos nos esse,
|
5
|
sapientissimos adfirmantibus adsentimur, cum sciamus illos
|
|
saepe multa mentiri; adeoque indulgemus nobis ut laudari
|
|
velimus in id cui contraria cum maxime facimus. Mitissimum
|
|
ille se in ipsis suppliciis audit, in rapinis liberalissimum et in
|
|
ebrietatibus ac libidinibus temperantissimum; sequitur ita-
|
10
|
que ut ideo mutari nolimus quia nos optimos esse credidimus.
|
|
Alexander cum iam in India vagaretur et gentes ne finitimis
|
12.1
|
quidem satis notas bello vastaret, in obsidione cuiusdam
|
|
urbis, <dum> circumit muros et inbecillissima moenium
|
|
quaerit, sagitta ictus diu persedere et incepta agere persevera-
|
|
vit. Deinde cum represso sanguine sicci vulneris dolor cre-
|
5
|
sceret et crus suspensum equo paulatim obtorpuisset, coactus
|
|
absistere 'omnes' inquit 'iurant esse me Iovis filium, sed
|
|
vulnus hoc hominem esse me clamat'. Idem nos faciamus. Pro
|
13.1
|
sua quemque portione adulatio infatuat: dicamus, 'vos
|
|
quidem dicitis me prudentem esse, ego autem video quam
|
|
multa inutilia concupiscam, nocitura optem. Ne hoc quidem
|
|
intellego quod animalibus satietas monstrat, quis cibo debeat
|
5
|
esse, quis potioni modus; quantum capiam adhuc nescio.'
|
|
Iam docebo quemadmodum intellegas te non esse sapien-
|
14.1
|
tem. Sapiens ille plenus est gaudio, hilaris et placidus,
|
|
inconcussus; cum dis ex pari vivit. Nunc ipse te consule: si
|
|
numquam maestus es, <si> nulla spes animum tuum futuri
|
|
expectatione sollicitat, si per dies noctesque par et aequalis
|
5
|
animi tenor erecti et placentis sibi est, pervenisti ad humani
|
|
boni summam; sed si appetis voluptates et undique et omnes,
|
|
scito tantum tibi ex sapientia quantum ex gaudio deesse.
|
|
Ad hoc cupis pervenire, sed erras, qui inter divitias illuc
|
|
venturum esse te speras, inter honores, id est gaudium inter
|
10
|
sollicitudines quaeris: ista, quae sic petis tamquam datura
|
|
laetitiam ac voluptatem, causae dolorum sunt. Omnes, in-
|
15.1
|
quam, illo tendunt ad gaudium, sed unde stabile magnumque
|
|
consequantur ignorant: ille ex conviviis et luxuria, ille ex
|
|
ambitione et circumfusa clientium turba, ille ex amica, alius
|
|
ex studiorum liberalium vana ostentatione et nihil sanantibus
|
5
|
litteris—omnes istos oblectamenta fallacia et brevia decipiunt,
|
|
sicut ebrietas, quae unius horae hilarem insaniam longi tem-
|
|
poris taedio pensat, sicut plausus et adclamationis secundae
|
|
favor, qui magna sollicitudine et partus est et expiandus.
|
|
Hoc ergo cogita, hunc esse sapientiae effectum, gaudii
|
16.1
|
aequalitatem. Talis est sapientis animus qualis mundus super
|
|
lunam: semper illic serenum est. Habes ergo et quare velis
|
|
sapiens esse, si numquam sine gaudio est. Gaudium hoc non
|
|
nascitur nisi ex virtutum conscientia: non potest gaudere
|
5
|
nisi fortis, nisi iustus, nisi temperans. 'Quid ergo' inquis,
|
17.1
|
'stulti ac mali non gaudent?' Non magis quam praedam
|
|
nancti leones: cum fatigaverunt se vino ac libidinibus, cum
|
|
illos nox inter vitia defecit, cum voluptates angusto corpori
|
|
ultra quam capiebat ingestae suppurare coeperunt, tunc
|
5
|
exclamant miseri Vergilianum illum versum:
|
|
namque ut supremam falsa inter gaudia noctem
|
|
egerimus nosti.
|
|
Omnem luxuriosi noctem inter falsa gaudia et quidem tam-
|
18.1
|
quam supremam agunt: illud gaudium quod deos deorum-
|
|
que aemulos sequitur non interrumpitur, non desinit;
|
|
desineret, si sumptum esset aliunde. Quia non est alieni
|
|
muneris, ne arbitrii quidem alieni est: quod non dedit
|
5
|
fortuna non eripit. Vale.
|
|