SENECA LVCILIO SVO SALVTEM
  Ut a communibus initium faciam, ver aperire se coepit, 67.1.1
sed iam inclinatum in aestatem, quo tempore calere debebat,
intepuit nec adhuc illi fides est; saepe enim in hiemem
revolvitur. Vis scire quam dubium adhuc sit? nondum me
committo frigidae verae, adhuc rigorem eius infringo. 'Hoc 5
est' inquis 'nec calidum nec frigidum pati.' Ita est, mi
Lucili: iam aetas mea contenta est suo frigore; vix media
regelatur aestate. Itaque maior pars in vestimentis degitur.
Ago gratias senectuti quod me lectulo adfixit: quidni gratias 2.1
illi hoc nomine agam? Quidquid debebam nolle, non possum.
Cum libellis mihi plurimus sermo est. Si quando intervene-
runt epistulae tuae, tecum esse mihi videor et sic adficior
animo tamquam tibi non rescribam sed respondeam. Itaque 5
et de hoc quod quaeris, quasi conloquar tecum, quale sit
una scrutabimur.
  Quaeris an omne bonum optabile sit. 'Si bonum est' inquis 3.1
'fortiter torqueri et magno animo uri et patienter aegrotare,
sequitur ut ista optabilia sint; nihil autem video ex istis
voto dignum. Neminem certe adhuc scio eo nomine votum
solvisse quod flagellis caesus esset aut podagra distortus aut 5
eculeo longior factus.' Distingue, mi Lucili, ista, et intelleges 4.1
esse in iis aliquid optandum. Tormenta abesse a me velim;
sed si sustinenda fuerint, ut me in illis fortiter, honeste,
animose geram optabo. Quidni ego malim non incidere
bellum? sed si inciderit, ut vulnera, ut famem et omnia quae 5
bellorum necessitas adfert generose feram optabo. Non sum
tam demens ut aegrotare cupiam; sed si aegrotandum fuerit,
ut nihil intemperanter, nihil effeminate faciam optabo. Ita
non incommoda optabilia sunt, sed virtus qua perferuntur
incommoda. 10
  Quidam ex nostris existimant omnium istorum fortem 5.1
tolerantiam non esse optabilem, sed ne abominandam qui-
dem, quia voto purum bonum peti debet et tranquillum et
extra molestiam positum. Ego dissentio. Quare? primum
quia fieri non potest ut aliqua res bona quidem sit sed opta- 5
bilis non sit; deinde si virtus optabilis est, nullum autem sine
virtute bonum, et omne bonum optabile est; deinde etiam
si * * * tormentorum fortis patientia optabilis est. Etiamnunc 6.1
interrogo: nempe fortitudo optabilis est? Atqui pericula
contemnit et provocat; pulcherrima pars eius maximeque
mirabilis illa est, non cedere ignibus, obviam ire vulneribus,
interdum tela ne vitare quidem sed pectore excipere. Si forti- 5
tudo optabilis est, et tormenta patienter ferre optabile est;
hoc enim fortitudinis pars est. Sed separa ista, ut dixi: nihil
erit quod tibi faciat errorem. Non enim pati tormenta opta-
bile est, sed pati fortiter: illud opto 'fortiter', quod est virtus.
'Quis tamen umquam hoc sibi optavit?' Quaedam vota 7.1
aperta et professa sunt, cum particulatim fiunt; quaedam
latent, cum uno voto multa conprensa sunt. Tamquam opto
mihi vitam honestam; vita autem honesta actionibus variis
constat: in hac est Reguli arca, Catonis scissum manu sua 5
vulnus, Rutili exilium, calix venenatus qui Socraten trans-
tulit e carcere in caelum. Ita cum optavi mihi vitam hone-
stam, et haec optavi sine quibus interdum honesta non potest
esse.
    O terque quaterque beati, 8.1
    quis ante ora patrum Troiae sub moenibus altis
    contigit oppetere!
Quid interest, optes hoc alicui an optabile fuisse fatearis?
Decius se pro re publica devovit et in medios hostes concitato 9.1
equo mortem petens inruit. Alter post hunc, paternae virtutis
aemulus, conceptis sollemnibus ac iam familiaribus verbis
in aciem confertissimam incucurrit, de hoc sollicitus tantum,
ut litaret, optabilem rem putans bonam mortem. Dubitas 5
ergo an optimum sit memorabilem mori et in aliquo opere
virtutis? Cum aliquis tormenta fortiter patitur, omnibus 10.1
virtutibus utitur. Fortasse una in promptu sit et maxime
appareat, patientia; ceterum illic est fortitudo, cuius patien-
tia et perpessio et tolerantia rami sunt; illic est prudentia,
sine qua nullum initur consilium, quae suadet quod effugere 5
non possis quam fortissime ferre; illic est constantia, quae
deici loco non potest et propositum nulla vi extorquente
dimittit; illic est individuus ille comitatus virtutum. Quid-
quid honeste fit una virtus facit, sed ex consilii sententia;
quod autem ab omnibus virtutibus conprobatur, etiam si ab 10
una fieri videtur, optabile est.
  Quid? tu existimas ea tantum optabilia esse quae per 11.1
voluptatem et otium veniunt, quae excipiuntur foribus
ornatis? Sunt quaedam tristis vultus bona; sunt quaedam
vota quae non gratulantium coetu, sed adorantium veneran-
tiumque celebrantur. Ita tu non putas Regulum optasse ut 12.1
ad Poenos perveniret? Indue magni viri animum et ab opini-
onibus vulgi secede paulisper; cape, quantam debes, virtutis
pulcherrimae ac magnificentissimae speciem, quae nobis non
ture nec sertis, sed sudore et sanguine colenda est. Aspice 13.1
M. Catonem sacro illi pectori purissimas manus admoventem
et vulnera parum alte demissa laxantem. Utrum tandem illi
dicturus es 'vellem quae velles' et 'moleste fero' an 'feliciter
quod agis'? Hoc loco mihi Demetrius noster occurrit, qui 14.1
vitam securam et sine ullis fortunae incursionibus mare
mortuum vocat. Nihil habere ad quod exciteris, ad quod te
concites, cuius denuntiatione et incursu firmitatem animi tui
temptes, sed in otio inconcusso iacere non est tranquillitas: 5
malacia est. Attalus Stoicus dicere solebat, 'malo me fortuna 15.1
in castris suis quam in delicîs habeat. Torqueor, sed fortiter:
bene est. Occidor, sed fortiter: bene est.' Audi Epicurum,
dicet et 'dulce est'. Ego tam honestae rei ac severae num-
quam molle nomen inponam. Uror, sed invictus: quidni hoc 16.1
optabile sit?—non quod urit me ignis, sed quod non vincit.
Nihil est virtute praestantius, nihil pulchrius; et bonum est
et optabile quidquid ex huius geritur imperio. Vale.