| LIBER OCTAVVS | |
| SENECA LVCILIO SVO SALVTEM | |
| Post longum intervallum Pompeios tuos vidi. In conspe- | 70.1.1 |
| ctum adulescentiae meae reductus sum; quidquid illic iuvenis | |
| feceram videbar mihi facere adhuc posse et paulo ante fecisse. | |
| Praenavigavimus, Lucili, vitam et quemadmodum in mari, ut | 2.1 |
| ait Vergilius noster, | |
| terraeque urbesque recedunt, | |
| sic in hoc cursu rapidissimi temporis primum pueritiam | |
| abscondimus, deinde adulescentiam, deinde quidquid est | 5 |
| illud inter iuvenem et senem medium, in utriusque confinio | |
| positum, deinde ipsius senectutis optimos annos; novissime | |
| incipit ostendi publicus finis generis humani. Scopulum esse | 3.1 |
| illum putamus dementissimi: portus est, aliquando petendus, | |
| numquam recusandus, in quem si quis intra primos annos | |
| delatus est, non magis queri debet quam qui cito navigavit. | |
| Alium enim, ut scis, venti segnes ludunt ac detinent et tran- | 5 |
| quillitatis lentissimae taedio lassant, alium pertinax flatus | |
| celerrime perfert. Idem evenire nobis puta: alios vita velocis- | 4.1 |
| sime adduxit quo veniendum erat etiam cunctantibus, alios | |
| maceravit et coxit. Quae, ut scis, non semper retinenda est; | |
| non enim vivere bonum est, sed bene vivere. | |
| Itaque sapiens vivet quantum debet, non quantum potest. | 5 |
| Videbit ubi victurus sit, cum quibus, quomodo, quid acturus. | 5.1 |
| Cogitat semper qualis vita, non quanta sit. [sit] Si multa | |
| occurrunt molesta et tranquillitatem turbantia, emittit se; | |
| nec hoc tantum in necessitate ultima facit, sed cum primum | |
| illi coepit suspecta esse fortuna, diligenter circumspicit num- | 5 |
| quid illic desinendum sit. Nihil existimat sua referre, faciat | |
| finem an accipiat, tardius fiat an citius: non tamquam de | |
| magno detrimento timet; nemo multum ex stilicidio potest | |
| perdere. Citius mori aut tardius ad rem non pertinet, bene | 6.1 |
| mori aut male ad rem pertinet; bene autem mori est effugere | |
| male vivendi periculum. Itaque effeminatissimam vocem | |
| illius Rhodii existimo, qui cum in caveam coniectus esset a | |
| tyranno et tamquam ferum aliquod animal aleretur, suadenti | 5 |
| cuidam ut abstineret cibo, 'omnia' inquit 'homini, dum vivit, | |
| speranda sunt'. Ut sit hoc verum, non omni pretio vita emen- | 7.1 |
| da est. Quaedam licet magna, licet certa sint, tamen ad illa | |
| turpi infirmitatis confessione non veniam: ego cogitem in eo | |
| qui vivit omnia posse fortunam, potius quam cogitem in eo | |
| qui scit mori nil posse fortunam? | 5 |
| Aliquando tamen, etiam si certa mors instabit et destina- | 8.1 |
| tum sibi supplicium sciet, non commodabit poenae suae | |
| manum: sibi commodaret. Stultitia est timore mortis mori: | |
| venit qui occidat, expecta. Quid occupas? quare suscipis | |
| alienae crudelitatis procurationem? utrum invides carnifici | 5 |
| tuo an parcis? Socrates potuit abstinentia finire vitam et | 9.1 |
| inedia potius quam veneno mori; triginta tamen dies in | |
| carcere et in expectatione mortis exegit, non hoc animo tam- | |
| quam omnia fieri possent, tamquam multas spes tam longum | |
| tempus reciperet, sed ut praeberet se legibus, ut fruendum | 5 |
| amicis extremum Socraten daret. Quid erat stultius quam | |
| mortem contemnere, venenum timere? Scribonia, gravis | 10.1 |
| femina, amita Drusi Libonis fuit, adulescentis tam stolidi | |
| quam nobilis, maiora sperantis quam illo saeculo quisquam | |
| sperare poterat aut ipse ullo. Cum aeger a senatu in lectica | |
| relatus esset non sane frequentibus exsequîs (omnes enim | 5 |
| necessarii deseruerant impie iam non reum sed funus), habere | |
| coepit consilium utrum conscisceret mortem an expectaret. | |
| Cui Scribonia 'quid te' inquit 'delectat alienum negotium | |
| agere?' Non persuasit illi: manus sibi attulit, nec sine causa. | |
| Nam post diem tertium aut quartum inimici moriturus | 10 |
| arbitrio si vivit, alienum negotium agit. | |
| Non possis itaque de re in universum pronuntiare, cum | 11.1 |
| mortem vis externa denuntiat, occupanda sit an expectanda; | |
| multa enim sunt quae in utramque partem trahere possunt. | |
| Si altera mors cum tormento, altera simplex et facilis est, | |
| quidni huic inicienda sit manus? Quemadmodum navem | 5 |
| eligam navigaturus et domum habitaturus, sic mortem exi- | |
| turus e vita. Praeterea quemadmodum non utique melior | 12.1 |
| est longior vita, sic peior est utique mors longior. In nulla re | |
| magis quam in morte morem animo gerere debemus. Exeat | |
| qua impetum cepit: sive ferrum appetit sive laqueum sive | |
| aliquam potionem venas occupantem, pergat et vincula servi- | 5 |
| tutis abrumpat. Vitam et aliis adprobare quisque debet, | |
| mortem sibi: optima est quae placet. Stulte haec cogitantur: | 13.1 |
| 'aliquis dicet me parum fortiter fecisse, aliquis nimis temere, | |
| aliquis fuisse aliquod genus mortis animosius'. Vis tu cogi- | |
| tare id in manibus esse consilium ad quod fama non pertinet! | |
| Hoc unum intuere, ut te fortunae quam celerrime eripias; | 5 |
| alioquin aderunt qui de facto tuo male existiment. | |
| Invenies etiam professos sapientiam qui vim adferendam | 14.1 |
| vitae suae negent et nefas iudicent ipsum interemptorem | |
| sui fieri: expectandum esse exitum quem natura decrevit. | |
| Hoc qui dicit non videt se libertatis viam cludere: nihil | |
| melius aeterna lex fecit quam quod unum introitum nobis | 5 |
| ad vitam dedit, exitus multos. Ego expectem vel morbi | 15.1 |
| crudelitatem vel hominis, cum possim per media exire tor- | |
| menta et adversa discutere? Hoc est unum cur de vita non | |
| possimus queri: neminem tenet. Bono loco res humanae sunt, | |
| quod nemo nisi vitio suo miser est. Placet? vive: non placet? | 5 |
| licet eo reverti unde venisti. Ut dolorem capitis levares, | 16.1 |
| sanguinem saepe misisti; ad extenuandum corpus vena per- | |
| cutitur. Non opus est vasto vulnere dividere praecordia: | |
| scalpello aperitur ad illam magnam libertatem via et puncto | |
| securitas constat. Quid ergo est quod nos facit pigros inertes- | 5 |
| que? Nemo nostrum cogitat quandoque sibi ex hoc domicilio | |
| exeundum; sic veteres inquilinos indulgentia loci et con- | |
| suetudo etiam inter iniurias detinet. Vis adversus hoc corpus | 17.1 |
| liber esse? tamquam migraturus habita. Propone tibi quan- | |
| doque hoc contubernio carendum: fortior eris ad necessita- | |
| tem exeundi. Sed quemadmodum suus finis veniet in mentem | |
| omnia sine fine concupiscentibus? Nullius rei meditatio tam | 18.1 |
| necessaria est; alia enim fortasse exercentur in supervacuum. | |
| Adversus paupertatem praeparatus est animus: permansere | |
| divitiae. Ad contemptum nos doloris armavimus: numquam | |
| a nobis exegit huius virtutis experimentum integri ac sani | 5 |
| felicitas corporis. Ut fortiter amissorum desideria pateremur | |
| praecepimus nobis: omnis quos amabamus superstites for- | |
| tuna servavit. Huius unius rei usum qui exigat dies veniet. | 19.1 |
| Non est quod existimes magnis tantum viris hoc robur fuisse | |
| quo servitutis humanae claustra perrumperent; non est quod | |
| iudices hoc fieri nisi a Catone non posse, qui quam ferro non | |
| emiserat animam manu extraxit: vilissimae sortis homines | 5 |
| ingenti impetu in tutum evaserunt, cumque e commodo mori | |
| non licuisset nec ad arbitrium suum instrumenta mortis | |
| eligere, obvia quaeque rapuerunt et quae natura non erant | |
| noxia vi sua tela fecerunt. Nuper in ludo bestiariorum unus e | 20.1 |
| Germanis, cum ad matutina spectacula pararetur, secessit ad | |
| exonerandum corpus—nullum aliud illi dabatur sine custode | |
| secretum; ibi lignum id quod ad emundanda obscena ad- | |
| haerente spongia positum est totum in gulam farsit et inter- | 5 |
| clusis faucibus spiritum elisit. Hoc fuit morti contumeliam | |
| facere. Ita prorsus, parum munde et parum decenter: quid | |
| est stultius quam fastidiose mori? O virum fortem, o dignum | 21.1 |
| cui fati daretur electio! Quam fortiter ille gladio usus esset, | |
| quam animose in profundam se altitudinem maris aut abscisae | |
| rupis inmisisset! Undique destitutus invenit quemadmodum | |
| et mortem sibi deberet et telum, ut scias ad moriendum nihil | 5 |
| aliud in mora esse quam velle. Existimetur de facto hominis | |
| acerrimi ut cuique visum erit, dum hoc constet, praeferen- | |
| dam esse spurcissimam mortem servituti mundissimae. | |
| Quoniam coepi sordidis exemplis uti, perseverabo; plus | 22.1 |
| enim a se quisque exiget, si viderit hanc rem etiam a contem- | |
| ptissimis posse contemni. Catones Scipionesque et alios quos | |
| audire cum admiratione consuevimus supra imitationem | |
| positos putamus: iam ego istam virtutem habere tam multa | 5 |
| exempla in ludo bestiario quam in ducibus belli civilis osten- | |
| dam. Cum adveheretur nuper inter custodias quidam ad | 23.1 |
| matutinum spectaculum missus, tamquam somno premente | |
| nutaret, caput usque eo demisit donec radiis insereret, et | |
| tamdiu se in sedili suo tenuit donec cervicem circumactu | |
| rotae frangeret; eodem vehiculo quo ad poenam ferebatur | 5 |
| effugit. Nihil obstat erumpere et exire cupienti: in aperto | 24.1 |
| nos natura custodit. Cui permittit necessitas sua, circum- | |
| spiciat exitum mollem; cui ad manum plura sunt per quae | |
| sese adserat, is dilectum agat et qua potissimum liberetur | |
| consideret: cui difficilis occasio est, is proximam quamque | 5 |
| pro optima arripiat, sit licet inaudita, sit nova. Non deerit | |
| ad mortem ingenium cui non defuerit animus. Vides quemad- | 25.1 |
| modum extrema quoque mancipia, ubi illis stimulos adegit | |
| dolor, excitentur et intentissimas custodias fallant? Ille | |
| vir magnus est qui mortem sibi non tantum imperavit sed | |
| invenit. Ex eodem tibi munere plura exempla promisi. | 5 |
| Secundo naumachiae spectaculo unus e barbaris lanceam | 26.1 |
| quam in adversarios acceperat totam iugulo suo mersit. | |
| 'Quare, quare' inquit 'non omne tormentum, omne ludi- | |
| brium iamdudum effugio? quare ego mortem armatus ex- | |
| pecto?' Tanto hoc speciosius spectaculum fuit quanto hone- | 5 |
| stius mori discunt homines quam occidere. Quid ergo? quod | 27.1 |
| animi perditi quoque noxiosi habent non habebunt illi quos | |
| adversus hos casus instruxit longa meditatio et magistra | |
| rerum omnium ratio? Illa nos docet fati varios esse accessus, | |
| finem eundem, nihil autem interesse unde incipiat quod | 5 |
| venit. Eadem illa ratio monet ut si licet moriaris <quemad- | 28.1 |
| modum placet, si minus> quemadmodum potes, et quidquid | |
| obvenerit ad vim adferendam tibi invadas. Iniuriosum est | |
| rapto vivere, at contra pulcherrimum mori rapto. Vale. |