SENECA LVCILIO SVO SALVTEM
  Errare mihi videntur qui existimant philosophiae fideliter 73.1.1
deditos contumaces esse ac refractarios, contemptores magi-
stratuum aut regum eorumve per quos publica administrantur.
Ex contrario enim nulli adversus illos gratiores sunt, nec in-
merito; nullis enim plus praestant quam quibus frui tran- 5
quillo otio licet. Itaque ii quibus multum ad propositum bene 2.1
vivendi confert securitas publica necesse est auctorem huius
boni ut parentem colant, multo quidem magis quam illi
inquieti et in medio positi, qui multa principibus debent sed
multa et inputant, quibus numquam tam plene occurrere 5
ulla liberalitas potest ut cupiditates illorum, quae crescunt
dum implentur, exsatiet. Quisquis autem de accipiendo
cogitat oblitus accepti est, nec ullum habet malum cupiditas
maius quam quod ingrata est. Adice nunc quod nemo eorum 3.1
qui in re publica versantur quot vincat, sed a quibus vincatur,
aspicit; et illis non tam iucundum est multos post se videre
quam grave aliquem ante se. Habet hoc vitium omnis
ambitio: non respicit. Nec ambitio tantum instabilis est, 5
verum cupiditas omnis, quia incipit semper a fine. At ille 4.1
vir sincerus ac purus, qui reliquit et curiam et forum et
omnem administrationem rei publicae ut ad ampliora
secederet, diligit eos per quos hoc ei facere tuto licet solusque
illis gratuitum testimonium reddit et magnam rem nesci- 5
entibus debet. Quemadmodum praeceptores suos veneratur
ac suspicit quorum beneficio illis inviis exît, sic et hos sub
quorum tutela positus exercet artes bonas.
  'Verum alios quoque rex viribus suis protegit.' Quis negat? 5.1
Sed quemadmodum Neptuno plus debere se iudicat ex iis
qui eadem tranquillitate usi sunt qui plura et pretiosiora illo
mari vexit, animosius a mercatore quam a vectore solvitur
votum, et ex ipsis mercatoribus effusius gratus est qui odores 5
ac purpuras et auro pensanda portabat quam qui vilissima
quaeque et saburrae loco futura congesserat, sic huius pacis
beneficium ad omnis pertinentis altius ad eos pervenit qui
illa bene utuntur. Multi enim sunt ex his togatis quibus pax 6.1
operosior bello est: an idem existimas pro pace debere eos
qui illam ebrietati aut libidini inpendunt aut aliis vitiis quae
vel bello rumpenda sunt? Nisi forte tam iniquum putas esse
sapientem ut nihil viritim se debere pro communibus bonis 5
iudicet. Soli lunaeque plurimum debeo, et non uni mihi
oriuntur; anno temperantique annum deo privatim obligatus
sum, quamvis nihil in meum honorem * * * discripta sint.
Stulta avaritia mortalium possessionem proprietatemque 7.1
discernit nec quicquam suum credit esse quod publicum est;
at ille sapiens nihil magis suum iudicat quam cuius illi cum
humano genere consortium est. Nec enim essent ista commu-
nia, nisi pars illorum pertineret ad singulos; socium efficit 5
etiam quod ex minima portione commune est.
  Adice nunc quod magna et vera bona non sic dividuntur 8.1
ut exiguum in singulos cadat: ad unumquemque tota per-
veniunt. Ex congiario tantum ferunt homines quantum in
capita promissum est; epulum et visceratio et quidquid aliud
manu capitur discedit in partes: at haec individua bona, pax 5
et libertas, ea tam omnium tota quam singulorum sunt.
Cogitat itaque per quem sibi horum usus fructusque contin- 9.1
gat, per quem non ad arma illum nec ad servandas vigilias
nec ad tuenda moenia et multiplex belli tributum publica
necessitas vocet, agitque gubernatori suo gratias. Hoc docet
philosophia praecipue, bene debere beneficia, bene solvere; 5
interdum autem solutio est ipsa confessio. Confitebitur ergo 10.1
multum se debere ei cuius administratione ac providentia
contingit illi pingue otium et arbitrium sui temporis et
inperturbata publicis occupationibus quies.
    O Meliboee, deus nobis haec otia fecit; 5
    namque erit ille mihi semper deus.
Si illa quoque otia multum auctori suo debent quorum 11.1
munus hoc maximum est,
    ille meas errare boves, ut cernis, et ipsum
    ludere quae vellem calamo permisit agresti,
quanti aestimamus hoc otium quod inter deos agitur, quod 5
deos facit?
  Ita dico, Lucili, et te in caelum compendiario voco. Sole- 12.1
bat Sextius dicere Iovem plus non posse quam bonum virum.
Plura Iuppiter habet quae praestet hominibus, sed inter duos
bonos non est melior qui locupletior, non magis quam inter
duos quibus par scientia regendi gubernaculum est meliorem 5
dixeris cui maius speciosiusque navigium est. Iuppiter quo 13.1
antecedit virum bonum? diutius bonus est: sapiens nihilo
se minoris aestimat quod virtutes eius spatio breviore cludun-
tur. Quemadmodum ex duobus sapientibus qui senior decessit
non est beatior eo cuius intra pauciores annos terminata virtus 5
est, sic deus non vincit sapientem felicitate, etiam si vincit
aetate; non est virtus maior quae longior. Iuppiter omnia 14.1
habet, sed nempe aliis tradidit habenda: ad ipsum hic unus
usus pertinet, quod utendi omnibus causa est: sapiens tam
aequo animo omnia apud alios videt contemnitque quam Iup-
piter et hoc se magis suspicit quod Iuppiter uti illis non potest, 5
sapiens non vult. Credamus itaque Sextio monstranti pulcher- 15.1
rimum iter et clamanti 'hac
    itur ad astra,
hac secundum frugalitatem, hac secundum temperantiam,
hac secundum fortitudinem'. Non sunt dii fastidiosi, non 5
invidi: admittunt et ascendentibus manum porrigunt. Mi- 16.1
raris hominem ad deos ire? Deus ad homines venit, immo
quod est propius, in homines venit: nulla sine deo mens bona
est. Semina in corporibus humanis divina dispersa sunt, quae
si bonus cultor excipit, similia origini prodeunt et paria iis 5
ex quibus orta sunt surgunt: si malus, non aliter quam humus
sterilis ac palustris necat ac deinde creat purgamenta pro
frugibus. Vale.