SENECA LVCILIO SVO SALVTEM
  Erras, mi Lucili, si existimas nostri saeculi esse vitium 97.1.1
luxuriam et neglegentiam boni moris et alia quae obiecit suis
quisque temporibus: hominum sunt ista, non temporum.
Nulla aetas vacavit a culpa; et si aestimare licentiam cuiusque
saeculi incipias, pudet dicere, numquam apertius quam coram 5
Catone peccatum est. Credat aliquis pecuniam esse versatam 2.1
in eo iudicio in quo reus erat P. Clodius ob id adulterium
quod cum Caesaris uxore in operto commiserat, violatis
religionibus eius sacrificii quod 'pro populo' fieri dicitur, sic
summotis extra consaeptum omnibus viris ut picturae quo- 5
que masculorum animalium contegantur? Atqui dati iudici-
bus nummi sunt et, quod hac etiamnunc pactione turpius
est, stupra insuper matronarum et adulescentulorum nobi-
lium stilari loco exacta sunt. Minus crimine quam absolutione 3.1
peccatum est: adulterii reus adulteria divisit nec ante fuit de
salute securus quam similes sui iudices suos reddidit. Haec in
eo iudicio facta sunt in quo, si nihil aliud, Cato testimonium
dixerat. Ipsa ponam verba Ciceronis, quia res fidem excedit. 5
[Ciceronis epistvlarum ad Atticvm liber primvs] 'Accer- 4.1
sivit ad se, promisit, intercessit, dedit. Iam vero (o di boni,
rem perditam!) etiam noctes certarum mulierum atque
adulescentulorum nobilium introductiones nonnullis iudici-
bus pro mercedis cumulo fuerunt.' Non vacat de pretio queri, 5.1
plus in accessionibus fuit. 'Vis severi illius uxorem? dabo
illam. Vis divitis huius? tibi praestabo concubitum. Adulte-
rium nisi feceris, damna. Illa formonsa quam desideras veniet.
Illius tibi noctem promitto nec differo; intra comperendi- 5
nationem fides promissi mei extabit.' Plus est distribuere
adulteria quam facere; hoc vero matribus familiae denuntiare
est. Hi iudices Clodiani a senatu petierant praesidium, quod 6.1
non erat nisi damnaturis necessarium, et inpetraverant;
itaque eleganter illis Catulus absoluto reo 'quid vos' inquit
'praesidium a nobis petebatis? an ne nummi vobis eriperen-
tur?' Inter hos tamen iocos inpune tulit ante iudicium adul- 5
ter, in iudicio leno, qui damnationem peius effugit quam
meruit. Quicquam fuisse corruptius illis moribus credis qui- 7.1
bus libido non sacris inhiberi, non iudicîs poterat, quibus in
ea ipsa quaestione quae extra ordinem senatusconsulto exer-
cebatur plus quam quaerebatur admissum est? Quaerebatur
an post adulterium aliquis posset tutus esse: apparuit sine 5
adulterio tutum esse non posse.
  Hoc inter Pompeium et Caesarem, inter Ciceronem Cato- 8.1
nemque commissum est, Catonem inquam illum quo sedente
populus negatur permisisse sibi postulare Florales iocos
nudandarum meretricum, si credis spectasse tunc severius
homines quam iudicasse. Et fient et facta sunt ista, et licentia 5
urbium aliquando disciplina metuque, numquam sponte con-
sidet. Non est itaque quod credas nos plurimum libidini 9.1
permisisse, legibus minimum; longe enim frugalior haec
iuventus est quam illa, cum reus adulterium apud iudices
negaret, iudices apud reum confiterentur, cum stuprum
committeretur rei iudicandae causa, cum Clodius, isdem 5
vitiis gratiosus quibus nocens, conciliaturas exerceret in ipsa
causae dictione. Credat hoc quisquam? qui damnabatur uno
adulterio absolutus est multis.
  Omne tempus Clodios, non omne Catones feret. Ad 10.1
deteriora faciles sumus, quia nec dux potest nec comes deesse,
et res ipsa etiam sine duce, sine comite procedit. Non pronum
est tantum ad vitia sed praeceps, et, quod plerosque inemen-
dabiles facit, omnium aliarum artium peccata artificibus 5
pudori sunt offenduntque deerrantem, vitae peccata dele-
ctant. Non gaudet navigio gubernator everso, non gaudet 11.1
aegro medicus elato, non gaudet orator si patroni culpa reus
cecidit, at contra omnibus crimen suum voluptati est: laeta-
tur ille adulterio in quod inritatus est ipsa difficultate; laeta-
tur ille circumscriptione furtoque, nec ante illi culpa quam 5
culpae fortuna displicuit. Id prava consuetudine evenit.
Alioquin, ut scias subesse animis etiam in pessima abductis 12.1
boni sensum nec ignorari turpe sed neglegi, omnes peccata
dissimulant et, quamvis feliciter cesserint, fructu illorum
utuntur, ipsa subducunt. At bona conscientia prodire vult
et conspici: ipsas nequitia tenebras timet. Eleganter itaque 13.1
ab Epicuro dictum puto: 'potest nocenti contingere ut lateat,
latendi fides non potest', aut si hoc modo melius hunc expli-
cari posse iudicas sensum: 'ideo non prodest latere peccanti-
bus quia latendi etiam si felicitatem habent, fiduciam non 5
habent'. Ita est, tuta scelera esse possunt, <secura esse non
possunt>. Hoc ego repugnare sectae nostrae si sic expediatur 14.1
non iudico. Quare? quia prima illa et maxima peccantium
est poena peccasse, nec ullum scelus, licet illud fortuna exor-
net muneribus suis, licet tueatur ac vindicet, inpunitum est,
quoniam sceleris in scelere supplicium est. Sed nihilominus 5
et hae illam secundae poenae premunt ac sequuntur, timere
semper et expavescere et securitati diffidere. Quare ego hoc
supplicio nequitiam liberem? quare non semper illam in
suspenso relinquam? Illic dissentiamus cum Epicuro ubi 15.1
dicit nihil iustum esse natura et crimina vitanda esse quia
vitari metus non posse: hic consentiamus, mala facinora
conscientia flagellari et plurimum illi tormentorum esse eo
quod perpetua illam sollicitudo urget ac verberat, quod spon- 5
soribus securitatis suae non potest credere. Hoc enim ipsum
argumentum est, Epicure, natura nos a scelere abhorrere,
quod nulli non etiam inter tuta timor est. Multos fortuna 16.1
liberat poena, metu neminem. Quare nisi quia infixa nobis
eius rei aversatio est quam natura damnavit? Ideo numquam
fides latendi fit etiam latentibus quia coarguit illos conscien-
tia et ipsos sibi ostendit. Proprium autem est nocentium tre- 5
pidare. Male de nobis actum erat, quod multa scelera legem
et vindicem effugiunt et scripta supplicia, nisi illa naturalia
et gravia de praesentibus solverent et in locum patientiae
timor cederet. Vale.