Nunc, ut ad propositum opus ueniam, audi 1.1.1.1
quid de ignibus sentiam quos aer transuersos agit.
Magna illos ui excuti argumentum est quod obliqui
feruntur et praerapida celeritate; apparet illos non
ire, sed proici. 5
  Ignium multae uariaeque facies sunt. Aristo- 2.1
teles quoddam genus horum capram uocat. Si me
interrogaueris quare, prior mihi rationem reddas
oportet quare haedi uocentur. Si autem, quod
commodissimum est, conuenerit inter nos ne alter 5
alterum interroget quod scit illum respondere non
posse, satius erit de re ipsa quaerere quam mirari
quid ita Aristoteles globum ignis appellauerit capram.
Talis enim fuit forma eius qui bellum aduersus
Persen Paulo gerente lunari magnitudine apparuit. 10
Vidimus nos quoque non semel flammam ingentis 3.1
pilae specie, quae tamen in ipso cursu suo dissipata
est. Vidimus circa diui Augusti excessum simile
prodigium. Vidimus eo tempore quo de Seiano
actum est, nec Germanici mors sine denuntiatione 5
tali fuit.
Dices mihi: Ergo tu in tantis erroribus 4.1
es ut existimes deos mortium signa praemittere
et quicquam in terris esse tam magnum quod perire
mundus sciat? Erit aliud istius rei tempus. Vide-
bimus an rerum omnium certus ordo ducatur et 5
alia aliis ita implexa sint ut quod antecedit aut
causa sit sequentium aut signum. Videbimus an
diis humana curae sint; an series ipsa, quid factura
sit, certis rerum notis nuntiet.
Interim illud exis- 5.1
timo eiusmodi ignes existere aere uehementius trito,
cum inclinatio eius in alteram partem facta est
et non cessit, sed inter se pugnauit; ex hac uexa-
tione nascuntur trabes et globi et faces et ardores. 5
At cum leuius collisus et, ut ita dicam, frictus est,
minora lumina excutiuntur,
    crinemque uolantia sidera ducunt.
Tunc ignes tenuissimi iter exile designant et caelo 6.1
producunt. Ideo nulla sine eiusmodi spectaculis nox
est; non enim opus est ad efficienda ista magno
aeris motu. Denique, ut breuiter dicam, eadem
ratione fiunt ista qua fulmina, sed ui minore: quem- 5
admodum nubes collisae mediocriter fulgurationes
efficient, maiore impetu impulsae fulmina, sic quanto
illas minus presseris minoresue, tanto leuiora lumina
emittent.
  Aristoteles rationem eiusmodi reddit. Varia et 7.1
multa terrarum orbis expirat, quaedam umida,
quaedam sicca, quaedam calentia, quaedam conci-
piendis ignibus idonea. Nec mirum est si terrae
omnis generis et uaria euaporatio est, cum in caelo 5
quoque non unus appareat color rerum, sed acrior
sit Caniculae rubor, Martis remissior, Iouis nullus
in lucem puram nitore perducto.
Necesse est ergo, 8.1
in magna copia corpusculorum quae terrae eiec-
tant et in superiorem agunt partem, aliqua in nubes
peruenire alimenta ignium, quae non tantum collisa
possint ardere sed etiam afflata radiis solis; nam 5
apud nos quoque ramenta sulphure aspersa ignem
ex interuallo trahunt.
Veri ergo simile est talem 9.1
materiam inter nubes congregatam facile succendi
et minores maioresue ignes existere, prout plus illis
fuit aut minus uirium.
  Illud enim stultissimum, existimare aut decidere 5
stellas, aut transilire, aut aliquid illis auferri et
abradi.
Nam si hoc fuisset, etiam defuissent; 10.1
nulla enim nox est qua non plurimae ire et in diuer-
sum uideantur abduci. Atqui, quo solet, quaeque
inuenitur loco <et> magnitudo sua singulis constat;
sequitur ergo ut infra illas ista nascantur et cito 5
intercidant quia sine fundamento et sede certa sunt.
—Quare ergo non etiam interdiu transferuntur? 11.1
—Quid, si dicas stellas interdiu non esse, quia non
apparent? Quemadmodum illae latent et solis
fulgore obumbrantur, sic faces quoque transcurrunt
et interdiu, sed abscondit illas diurni luminis claritas. 5
Si quando tamen tanta uis emicuit ut etiam aduersus
diem uindicare sibi fulgorem suum possint, apparent.
Nostra certe aetas non semel uidit diurnas faces, 12.1
alias ab oriente in occidentem uersas, alias ab occasu
in ortum. Argumentum tempestatis nautae putant,
cum multae transuolant stellae. Quod si uentorum
signum est, ibi est unde uenti sunt, id est in aere, 5
qui medius inter lunam terrasque est.
In magna 13.1
tempestate apparere quasi stellae solent uelo insi-
dentes; adiuuari se tunc periclitantes aestimant
Pollucis et Castoris numine. Causa autem melioris
spei est quod iam apparet frangi tempestatem et 5
desinere uentos; alioquin ferrentur ignes, non
sederent.
Gylippo Syracusas petenti uisa est 14.1
stella super ipsam lanceam constitisse. In Roma-
norum castris ardere uisa sunt pila, ignibus scilicet
in illa delapsis. Qui saepe fulminum modo ferire
solent et animalia et arbusta; sed si minore ui utuntur, 5
defluunt tantum et insidunt, non feriunt nec uulne-
rant. Alii autem inter nubes eliduntur; alii sereno,
si aer ad exprimendos ignes aptus fuit.
Nam 15.1
sereno quoque aliquando caelo tonat ex eadem causa
qua nubilo, aere inter se colliso, qui, etiamsi est
lucidior ac siccior, coire tamen et facere corpora
quaedam similia nubibus potest, quae percussa 5
reddant sonum. Quando ergo fiunt trabes? quando
clipei et uastorum imagines ignium? Vbi in talem
materiam similis incidit causa, sed maior.