Inter cetera itaque prouidentiae opera 5.18.1.1
hoc quoque aliquis ut dignum admiratione su-
spexerit. Non enim ex una causa uentos aut inuenit
aut per diuersa disposuit, sed primum ut aera non
sinerent pigrescere, sed assidua uexatione utilem 5
redderent uitalemque tracturis;
deinde ut imbres 2.1
terris subministrarent idemque nimios compescerent.
Nam modo adducunt nubes, modo deducunt, ut
per totum orbem pluuiae diuidi possint. In Italiam
auster impellit; aquilo in Africam reicit; etesiae 5
non patiuntur apud nos nubes consistere; idem
totam Indiam et Aethiopiam continuis per id tempus
aquis irrigant.
Quid quod fruges percipi non 3.1
possent, nisi flatu superuacua et mixta seruandis
uentilarentur, nisi esset quod segetem excitaret et
latentem frugem ruptis uelamentis suis,—folli-
culos agricolae uocant,—adaperiret? 5
Quid quod 4.1
omnibus inter se populis commercium dedit et gentes
dissipatas locis miscuit? Ingens naturae beneficium,
si illud in iniuriam suam non uertat hominum furor!
Nunc, quod de Caesare maior<e> uulgo dictatum est 5
et a Tito Liuio positum in incerto esse utrum illum
magis nasci an non nasci reipublicae profuerit, dici
etiam de uentis potest; adeo quicquid ex illis utile
et necessarium est non potest his repensari quae in
perniciem suam generis humani dementia excogitat. 10
  Sed non ideo non sunt ista natura bona, si uitio 5.1
male utentium nocent. Non in hoc prouidentia ac
dispositor ille mundi deus aera uentis exercendum
dedit et illos ab omni parte ne quid esset situ squa-
lidum effudit, ut nos classes partem freti occupaturas 5
compleremus milite armato et hostem in mari aut
post mare quaereremus.
Quae nos dementia exagitat 6.1
et in mutuum componit exitium? Vela uentis damus
bellum petituri et periclitamur periculi causa;
incertam fortunam experimur, uim tempestatum
nulla ope humana superabilem et mortem sine spe 5
sepulturae.
Non erat tanti, si ad pacem per ista 7.1
ueheremur; nunc, cum euaserimus tot scopulos
latentes et insidias uadosi maris, cum effugerimus
procellosos desuper montes, per quos praeceps in
nauigantes uentus impingitur, cum inuolutos nubilo 5
dies et nimbis ac tonitribus horridas noctes, cum
turbinibus diuulsa nauigia, quis erit huius laboris
ac metus fructus, quis nos fessos tot malis portus
excipiet? Bellum scilicet et obuius in litore hostis
et trucidandae gentes tracturaeque magna ex parte 10
uictorem et antiquarum urbium flamma.
Quid in 8.1
arma cogimus populos? Quid exercitus scribimus
directuros aciem in mediis fluctibus? Quid maria
inquietamus? Parum uidelicet ad mortes nostras
terra late patet; nimis delicate fortuna nos tractat; 5
nimis dura dedit nobis corpora, felicem ualetudinem;
non depopulatur nos casus incurrens; emetiri cuique
annos suos ex commodo licet et ad senectutem decur-
rere! Itaque eamus in pelagus et uocemus in nos
fata cessantia. 10
  Miseri, quid quaeritis mortem, quae ubique 9.1
superest? Petet illa uos et ex lectulo. Sed inno-
centes petat! Occupabit uos in uestra domo. Sed
occupet nullum molientes malum! Hoc uero quid
aliud quis dixerit quam insaniam, circumferre peri- 5
cula et ruere in ignotos, iratum sine iniuria occur-
rentia deuastantem, ac ferarum more occidere quem
non oderis? Illis tamen in ultionem aut ex fame
morsus est; nos sine ulla parsimonia nostri alienique
sanguinis mouemus manum et nauigia deducimus, 10
salutem committimus fluctibus, secundos optamus
uentos, quorum felicitas est ad bella perferri.
Quousque nos mala nostra rapuerunt? Parum est 10.1
intra orbem suum furere. Sic Persarum rex stoli-
dissimus in Graeciam tra<iciet>, quam exercitus non
uincet, cum impleuerit. Sic Alexander ulterior Bactris
et Indis uolet quaeretque quid sit ultra magnum 5
mare et indignabitur esse aliquid ultimum sibi.
Sic Crassum auaritia Parthis dabit; non horrebit
reuocantis diras tribuni, non tempestates longissimi
maris, non circa Euphratem praesaga fulmina et
deos resistentes: per hominum et deorum iras ad 10
aurum ibitur.
  Ergo non immerito quis dixerit rerum naturam 11.1
melius acturam fuisse nobiscum, si uentos flare
uetuisset et inhibito discursu furentium in sua
quemque terra stare iussisset. Si nihil aliud, certe
suo quisque tantum ac suorum malo nasceretur. 5
Nunc parum mihi domestica, externis quoque labo-
randum est.
Nulla terra tam longe remota est 12.1
quae non emittere aliquod suum malum possit.
Vnde scio an nunc aliquis magnae gentis in abdito
dominus, fortunae indulgentia tumens, non conti-
neat intra terminos arma, an paret classes ignota 5
moliens? Vnde scio hic mihi an ille uentus bellum
inueh<a>t? Magna pars erat pacis humanae maria
praecludi.
  Non tamen, ut paulo ante dicebam, queri 13.1
possumus de auctore nostri deo, si beneficia eius
corr<u>pimus et ut essent contraria ef<fe>cimus. Dedit
ille uentos ad custodiendam caeli terrarumque
temperiem, ad euocandas supprimendasque aquas, 5
ad alendos satorum atque arborum fructus, quos ad
maturitatem, cum aliis causis, adducit ipsa iactatio
attrahens cibum in summa et ne torpeant permouens.
Dedit uentos ad ulteriora noscenda. Fuisset enim 14.1
imperitum animal et sine magna experientia rerum
homo, si circumscriberetur natalis soli fine. Dedit
uentos, ut commoda cuiusque regionis fierent com-
munia, non ut legiones equitemque gestarent nec 5
ut perniciosa gentium arma transueherent.
Si 15.1
beneficia naturae utentium prauitate perpendimus,
nihil non nostro malo accepimus. Cui uidere expedit?
cui loqui? cui non uita tormentum est? Nihil inuenies
tam manifestae utilitatis quod non in contrarium 5
transeat culpa. Sic uentos quoque natura bono
futuros inuenerat; ipsi illos contrarios fecimus.
Omnes in aliquod nos malum ducunt. Non eadem est 16.1
his et illis causa soluendi, sed iusta nulli. Diuersis enim
irritamentis ad temptandum <ma>re impellimur; utique
alicui uitio nauigatur. Egregie Plato dicit, qui nobis
circa exitum iam testium loco dandus est, minima 5
esse quae homines emant uita. Immo, Lucili caris-
sime, si bene illorum furorem aestimaueris,—id est
nostrum, in eadem enim turba uolutamur,—magis
ridebis, cum cogitaueris uitae parari in quae uita
consumitur. 10