Inter cetera itaque prouidentiae opera
|
5.18.1.1
|
hoc quoque aliquis ut dignum admiratione su-
|
|
spexerit. Non enim ex una causa uentos aut inuenit
|
|
aut per diuersa disposuit, sed primum ut aera non
|
|
sinerent pigrescere, sed assidua uexatione utilem
|
5
|
redderent uitalemque tracturis;
|
|
deinde ut imbres
|
2.1
|
terris subministrarent idemque nimios compescerent.
|
|
Nam modo adducunt nubes, modo deducunt, ut
|
|
per totum orbem pluuiae diuidi possint. In Italiam
|
|
auster impellit; aquilo in Africam reicit; etesiae
|
5
|
non patiuntur apud nos nubes consistere; idem
|
|
totam Indiam et Aethiopiam continuis per id tempus
|
|
aquis irrigant.
|
|
Quid quod fruges percipi non
|
3.1
|
possent, nisi flatu superuacua et mixta seruandis
|
|
uentilarentur, nisi esset quod segetem excitaret et
|
|
latentem frugem ruptis uelamentis suis,—folli-
|
|
culos agricolae uocant,—adaperiret?
|
5
|
Quid quod
|
4.1
|
omnibus inter se populis commercium dedit et gentes
|
|
dissipatas locis miscuit? Ingens naturae beneficium,
|
|
si illud in iniuriam suam non uertat hominum furor!
|
|
Nunc, quod de Caesare maior<e> uulgo dictatum est
|
5
|
et a Tito Liuio positum in incerto esse utrum illum
|
|
magis nasci an non nasci reipublicae profuerit, dici
|
|
etiam de uentis potest; adeo quicquid ex illis utile
|
|
et necessarium est non potest his repensari quae in
|
|
perniciem suam generis humani dementia excogitat.
|
10
|
Sed non ideo non sunt ista natura bona, si uitio
|
5.1
|
male utentium nocent. Non in hoc prouidentia ac
|
|
dispositor ille mundi deus aera uentis exercendum
|
|
dedit et illos ab omni parte ne quid esset situ squa-
|
|
lidum effudit, ut nos classes partem freti occupaturas
|
5
|
compleremus milite armato et hostem in mari aut
|
|
post mare quaereremus.
|
|
Quae nos dementia exagitat
|
6.1
|
et in mutuum componit exitium? Vela uentis damus
|
|
bellum petituri et periclitamur periculi causa;
|
|
incertam fortunam experimur, uim tempestatum
|
|
nulla ope humana superabilem et mortem sine spe
|
5
|
sepulturae.
|
|
Non erat tanti, si ad pacem per ista
|
7.1
|
ueheremur; nunc, cum euaserimus tot scopulos
|
|
latentes et insidias uadosi maris, cum effugerimus
|
|
procellosos desuper montes, per quos praeceps in
|
|
nauigantes uentus impingitur, cum inuolutos nubilo
|
5
|
dies et nimbis ac tonitribus horridas noctes, cum
|
|
turbinibus diuulsa nauigia, quis erit huius laboris
|
|
ac metus fructus, quis nos fessos tot malis portus
|
|
excipiet? Bellum scilicet et obuius in litore hostis
|
|
et trucidandae gentes tracturaeque magna ex parte
|
10
|
uictorem et antiquarum urbium flamma.
|
|
Quid in
|
8.1
|
arma cogimus populos? Quid exercitus scribimus
|
|
directuros aciem in mediis fluctibus? Quid maria
|
|
inquietamus? Parum uidelicet ad mortes nostras
|
|
terra late patet; nimis delicate fortuna nos tractat;
|
5
|
nimis dura dedit nobis corpora, felicem ualetudinem;
|
|
non depopulatur nos casus incurrens; emetiri cuique
|
|
annos suos ex commodo licet et ad senectutem decur-
|
|
rere! Itaque eamus in pelagus et uocemus in nos
|
|
fata cessantia.
|
10
|
Miseri, quid quaeritis mortem, quae ubique
|
9.1
|
superest? Petet illa uos et ex lectulo. Sed inno-
|
|
centes petat! Occupabit uos in uestra domo. Sed
|
|
occupet nullum molientes malum! Hoc uero quid
|
|
aliud quis dixerit quam insaniam, circumferre peri-
|
5
|
cula et ruere in ignotos, iratum sine iniuria occur-
|
|
rentia deuastantem, ac ferarum more occidere quem
|
|
non oderis? Illis tamen in ultionem aut ex fame
|
|
morsus est; nos sine ulla parsimonia nostri alienique
|
|
sanguinis mouemus manum et nauigia deducimus,
|
10
|
salutem committimus fluctibus, secundos optamus
|
|
uentos, quorum felicitas est ad bella perferri.
|
|
Quousque nos mala nostra rapuerunt? Parum est
|
10.1
|
intra orbem suum furere. Sic Persarum rex stoli-
|
|
dissimus in Graeciam tra<iciet>, quam exercitus non
|
|
uincet, cum impleuerit. Sic Alexander ulterior Bactris
|
|
et Indis uolet quaeretque quid sit ultra magnum
|
5
|
mare et indignabitur esse aliquid ultimum sibi.
|
|
Sic Crassum auaritia Parthis dabit; non horrebit
|
|
reuocantis diras tribuni, non tempestates longissimi
|
|
maris, non circa Euphratem praesaga fulmina et
|
|
deos resistentes: per hominum et deorum iras ad
|
10
|
aurum ibitur.
|
|
Ergo non immerito quis dixerit rerum naturam
|
11.1
|
melius acturam fuisse nobiscum, si uentos flare
|
|
uetuisset et inhibito discursu furentium in sua
|
|
quemque terra stare iussisset. Si nihil aliud, certe
|
|
suo quisque tantum ac suorum malo nasceretur.
|
5
|
Nunc parum mihi domestica, externis quoque labo-
|
|
randum est.
|
|
Nulla terra tam longe remota est
|
12.1
|
quae non emittere aliquod suum malum possit.
|
|
Vnde scio an nunc aliquis magnae gentis in abdito
|
|
dominus, fortunae indulgentia tumens, non conti-
|
|
neat intra terminos arma, an paret classes ignota
|
5
|
moliens? Vnde scio hic mihi an ille uentus bellum
|
|
inueh<a>t? Magna pars erat pacis humanae maria
|
|
praecludi.
|
|
Non tamen, ut paulo ante dicebam, queri
|
13.1
|
possumus de auctore nostri deo, si beneficia eius
|
|
corr<u>pimus et ut essent contraria ef<fe>cimus. Dedit
|
|
ille uentos ad custodiendam caeli terrarumque
|
|
temperiem, ad euocandas supprimendasque aquas,
|
5
|
ad alendos satorum atque arborum fructus, quos ad
|
|
maturitatem, cum aliis causis, adducit ipsa iactatio
|
|
attrahens cibum in summa et ne torpeant permouens.
|
|
Dedit uentos ad ulteriora noscenda. Fuisset enim
|
14.1
|
imperitum animal et sine magna experientia rerum
|
|
homo, si circumscriberetur natalis soli fine. Dedit
|
|
uentos, ut commoda cuiusque regionis fierent com-
|
|
munia, non ut legiones equitemque gestarent nec
|
5
|
ut perniciosa gentium arma transueherent.
|
|
Si
|
15.1
|
beneficia naturae utentium prauitate perpendimus,
|
|
nihil non nostro malo accepimus. Cui uidere expedit?
|
|
cui loqui? cui non uita tormentum est? Nihil inuenies
|
|
tam manifestae utilitatis quod non in contrarium
|
5
|
transeat culpa. Sic uentos quoque natura bono
|
|
futuros inuenerat; ipsi illos contrarios fecimus.
|
|
Omnes in aliquod nos malum ducunt. Non eadem est
|
16.1
|
his et illis causa soluendi, sed iusta nulli. Diuersis enim
|
|
irritamentis ad temptandum <ma>re impellimur; utique
|
|
alicui uitio nauigatur. Egregie Plato dicit, qui nobis
|
|
circa exitum iam testium loco dandus est, minima
|
5
|
esse quae homines emant uita. Immo, Lucili caris-
|
|
sime, si bene illorum furorem aestimaueris,—id est
|
|
nostrum, in eadem enim turba uolutamur,—magis
|
|
ridebis, cum cogitaueris uitae parari in quae uita
|
|
consumitur.
|
10
|