| LIBER SECVNDVS | |
| Interea gelidis Maia satus aliger umbris | 2.1 |
| iussa gerens magni remeat Iouis; undique pigrae | |
| ire uetant nubes et turbidus implicat aer, | |
| nec Zephyri rapuere gradum, sed foeda silentis | |
| aura poli. Styx inde nouem circumflua campis, | 5 |
| hinc obiecta uias torrentum incendia claudunt. | |
| pone senex trepida succedit Laius umbra | |
| uulnere tardus adhuc; capulo nam largius illi | |
| transabiit animam cognatis ictibus ensis | |
| impius et primas Furiarum pertulit iras; | 10 |
| it tamen et medica firmat uestigia uirga. | |
| tum steriles luci possessaque manibus arua | |
| et ferrugineum nemus astupet, ipsaque Tellus | |
| miratur patuisse retro, nec liuida tabes | |
| inuidiae functis quamquam et iam lumine cassis | 15 |
| defuit. unus ibi ante alios, cui laeua uoluntas | |
| semper et ad superos (hinc et grauis exitus aeui) | |
| insultare malis rebusque aegrescere laetis, | |
| 'uade' ait 'o felix, quoscumque uocaris in usus, | |
| seu Iouis imperio, seu maior adegit Erinys | 20 |
| ire diem contra, seu te furiata sacerdos | |
| Thessalis arcano iubet emigrare sepulcro, | |
| heu dulces uisure polos solemque relictum | |
| et uirides terras et puros fontibus amnes, | |
| tristior has iterum tamen intrature tenebras.' | 25 |
| illos ut caeco recubans in limine sensit | |
| Cerberus, atque omnes capitum subrexit hiatus; | |
| saeuus et intranti populo, iam nigra tumebat | |
| colla minax, iam sparsa solo turbauerat ossa, | |
| ni deus horrentem Lethaeo uimine mulcens | 30 |
| ferrea tergemino domuisset lumina somno. | |
| est locus (Inachiae dixerunt Taenara gentes) | |
| qua formidatum Maleae spumantis in auras | |
| it caput et nullos admittit culmine uisus. | |
| stat sublimis apex uentosque imbresque serenus | 35 |
| despicit et tantum fessis insiditur astris. | |
| [illic exhausti posuere cubilia uenti, | |
| fulminibusque iter est; medium caua nubila montis | |
| insumpsere latus, summos nec praepetis alae | |
| plausus adit colles, nec rauca tonitrua pulsant.] | 40 |
| ast ubi prona dies, longos super aequora fines | |
| exigit atque ingens medio natat umbra profundo. | |
| interiore sinu frangentia litora curuat | |
| Taenaros, expositos non audax scandere fluctus. | |
| illic Aegaeo Neptunus gurgite fessos | 45 |
| in portum deducit equos, prior haurit harenas | |
| ungula, postremi soluuntur in aequora pisces. | |
| hoc, ut fama, loco pallentes deuius umbras | |
| trames agit nigrique Iouis uacua atria ditat | |
| mortibus. Arcadii perhibent si uera coloni, | 50 |
| stridor ibi et gemitus poenarum, atroque tumultu | |
| feruet ager; saepe Eumenidum uocesque manusque | |
| in medium sonuere diem, Letique triformis | |
| ianitor agricolas campis auditus abegit. | |
| hac et tunc fusca uolucer deus obsitus umbra | 55 |
| exilit ad superos, infernaque nubila uultu | |
| discutit et uiuis adflatibus ora serenat. | |
| inde per Arcturum mediaeque silentia Lunae | |
| arua super populosque meat. Sopor obuius illi | |
| Noctis agebat equos, trepidusque adsurgit honori | 60 |
| numinis et recto decedit limite caeli. | |
| inferior uolat umbra deo, praereptaque noscit | |
| sidera principiumque sui; iamque ardua Cirrhae | |
| pollutamque suo despectat Phocida busto. | |
| uentum erat ad Thebas; gemuit prope limina nati | 65 |
| Laius et notos cunctatus inire penates. | |
| ut uero et celsis suamet iuga nixa columnis | |
| uidit et infectos etiamnum sanguine currus, | |
| paene retro turbatus abit: nec summa Tonantis | |
| iussa nec Arcadiae retinent spiramina uirgae. | 70 |
| et tunc forte dies noto signata Tonantis | |
| fulmine, praerepti cum te, tener Euhie, partus | |
| transmisere patri. Tyriis ea causa colonis | |
| insomnem ludo certatim educere noctem | |
| suaserat; effusi passim per tecta, per agros, | 75 |
| serta inter uacuosque mero crateras anhelum | |
| proflabant sub luce deum; tunc plurima buxus | |
| aeraque taurinos sonitu uincentia pulsus; | |
| ipse etiam gaudens nemorosa per auia sanas | |
| impulerat matres Baccho meliore Cithaeron: | 80 |
| qualia per Rhodopen rabido conuiuia coetu | |
| Bistones aut mediae ponunt conuallibus Ossae; | |
| illis semianimum pecus excussaeque leonum | |
| ore dapes et lacte nouo domuisse cruorem | |
| luxus; at Ogygii si quando adflauit Iacchi | 85 |
| saeuus odor, tunc saxa manu, tunc pocula pulchrum | |
| spargere et inmerito sociorum sanguine fuso | |
| instaurare diem festasque reponere mensas. | |
| nox ea cum tacita uolucer Cyllenius aura | |
| regis Echionii stratis adlapsus, ubi ingens | 90 |
| fuderat Assyriis extructa tapetibus alto | |
| membra toro. pro gnara nihil mortalia fati | |
| corda sui! capit ille dapes, habet ille soporem. | |
| tunc senior quae iussus agit; neu falsa uideri | |
| noctis imago queat, longaeui uatis opacos | 95 |
| Tiresiae uultus uocemque et uellera nota | |
| induitur. mansere comae propexaque mento | |
| canities pallorque suus, sed falsa cucurrit | |
| infula per crines, glaucaeque innexus oliuae | |
| uittarum prouenit honos; dehinc tangere ramo | 100 |
| pectora et has uisus fatorum expromere uoces: | |
| 'non somni tibi tempus, iners qui nocte sub alta | |
| germani secure iaces, ingentia dudum | |
| acta uocant rerumque graues, ignaue, paratus. | |
| tu, ueluti magnum si iam tollentibus Austris | 105 |
| Ionium nigra iaceat sub nube magister | |
| inmemor armorum uersantisque aequora claui, | |
| cunctaris. iamque ille nouis (scit Fama) superbit | |
| conubiis uiresque parat, quis regna capessat, | |
| quis neget, inque tua senium sibi destinat aula. | 110 |
| dant animos socer augurio fatalis Adrastus | |
| dotalesque Argi, nec non in foedera uitae | |
| pollutus placuit fraterno sanguine Tydeus. | |
| hinc tumor, et longus fratri promitteris exul. | |
| ipse deum genitor tibi me miseratus ab alto | 115 |
| mittit: habe Thebas, caecumque cupidine regni, | |
| ausurumque eadem, germanum expelle, nec ultra | |
| fraternos inhiantem obitus sine fidere coeptis | |
| fraudibus aut Cadmo dominas inferre Mycenas.' | |
| dixit, et abscedens (etenim iam pallida turbant | 120 |
| sidera lucis equi) ramos ac uellera fronti | |
| deripuit, confessus auum, dirique nepotis | |
| incubuit stratis; iugulum mox caede patentem | |
| nudat et undanti perfundit uulnere somnum. | |
| illi rupta quies, attollit membra toroque | 125 |
| erigitur plenus monstris, uanumque cruorem | |
| excutiens simul horret auum fratremque requirit. | |
| qualis ubi audito uenantum murmure tigris | |
| horruit in maculas somnosque excussit inertes, | |
| bella cupit laxatque genas et temperat ungues, | 130 |
| mox ruit in turmas natisque alimenta cruentis | |
| spirantem fert ore uirum: sic excitus ira | |
| ductor in absentem consumit proelia fratrem. | |
| et iam Mygdoniis elata cubilibus alto | |
| impulerat caelo gelidas Aurora tenebras, | 135 |
| rorantes excussa comas multumque sequenti | |
| sole rubens; illi roseus per nubila seras | |
| aduertit flammas alienumque aethera tardo | |
| Lucifer exit equo, donec pater igneus orbem | |
| impleat atque ipsi radios uetet esse sorori, | 140 |
| cum senior Talaionides nec longa morati | |
| Dircaeusque gradum pariterque Acheloius heros | |
| corripuere toris. illos post uerbera fessos | |
| exceptamque hiemem cornu perfuderat omni | |
| Somnus; at Inachio tenuis sub pectore regi | 145 |
| tracta quies, dum mente deos inceptaque uersat | |
| hospitia, et quae sint generis ascita repertis | |
| fata mouet. postquam mediis in sedibus aulae | |
| congressi inque uicem dextras iunxere locumque, | |
| quo serere arcanas aptum atque euoluere curas, | 150 |
| insidunt, prior his dubios compellat Adrastus: | |
| 'egregii iuuenum, quos non sine numine regnis | |
| inuexit nox atra meis, quibus ipse per imbres | |
| fulminibus mixtos intempestumque Tonantem | |
| has meus usque domos uestigia fecit Apollo, | 155 |
| non equidem obscurum uobis plebique Pelasgae | |
| esse rear, quantis conubia nostra procorum | |
| turba petant studiis; geminae mihi namque, nepotum | |
| laeta fides, aequo pubescunt sidere natae. | |
| quantus honos, quantusque pudor (ne credite patri) | 160 |
| et super hesternas licuit cognoscere mensas. | |
| has tumidi solio et late dominantibus armis | |
| optauere uiri (longum enumerare Pharaeos | |
| Oebaliosque duces) et Achaea per oppida matres | |
| spem generis, nec plura tuus despexerat Oeneus | 165 |
| foedera Pisaeisque socer metuendus habenis. | |
| sed mihi nec Sparta genitos nec ab Elide missos | |
| iungere fas generos: uobis hic sanguis et aulae | |
| cura meae longo promittitur ordine fati. | |
| di bene, quod tales stirpemque animosque uenitis | 170 |
| ut responsa iuuent: hic durae tempore noctis | |
| partus honos, haec illa uenit post uerbera merces.' | |
| audierant, fixosque oculos per mutua paulum | |
| ora tenent, uisique inter sese ordine fandi | |
| cedere. sed cunctis Tydeus audentior actis | 175 |
| incipit: 'o quam te parcum in praeconia famae | |
| mens agitat matura tuae, quantumque ferentem | |
| fortunam uirtute domas! cui cedat Adrastus | |
| imperiis? quis te solio Sicyonis auitae | |
| excitum infrenos componere legibus Argos | 180 |
| nesciat? atque utinam his manibus permittere gentes, | |
| Iuppiter aeque, uelis, quas Doricus adligat undis | |
| Isthmos et alterno quas margine summouet infra. | |
| non fugeret diras lux intercisa Mycenas, | |
| saeua nec Eleae gemerent certamina ualles, | 185 |
| †Eumenidesque aliis aliae sub regibus,† et quae | |
| tu potior, Thebane, queri: nos uero uolentes | |
| expositique animis.' sic interfatus, et alter | |
| subicit: 'anne aliquis soceros accedere tales | |
| abnuat? exulibus quamquam patriaque fugatis | 190 |
| nondum laeta Venus, tamen omnis corde resedit | |
| tristitia, adfixique animo cessere dolores. | |
| nec minus haec laeti trahimus solacia, quam si | |
| praecipiti conuulsa Noto prospectet amicam | |
| puppis humum. iuuat ingressos felicia regni | 195 |
| omina quod superest fati uitaeque laborum | |
| fortuna transire tua.' nec plura morati | |
| consurgunt, dictis impensius aggerat omne | |
| promissum Inachius pater, auxilioque futurum | |
| et patriis spondet reduces inducere regnis. | 200 |
| ergo alacres Argi, fuso rumore per urbem | |
| aduenisse duci generos primisque hymenaeis | |
| egregiam Argian nec formae laude secundam | |
| Deipylen tumida iam uirginitate iugari, | |
| gaudia mente parant. socias it Fama per urbes | 205 |
| finitimisque agitatur agris procul usque Lycaeos | |
| Partheniosque super saltus Ephyraeaque rura, | |
| nec minus Ogygias eadem dea turbida Thebas | |
| insilit: haec totis perfundit moenia pennis | |
| Labdaciumque ducem praemissae consona nocti | 210 |
| territat; hospitia et thalamos et foedera regni | |
| permixtumque genus (quae tanta licentia monstro, | |
| quis furor?) et iam bella canit. | |
| diffuderat Argos | |
| expectata dies: laeto regalia coetu | |
| atria complentur, species est cernere auorum | 215 |
| comminus et uiuis certantia uultibus aera. | |
| tantum ausae perferre manus! pater ipse bicornis | |
| in laeuum prona nixus sedet Inachus urna; | |
| hunc tegit Iasiusque senex placidusque Phoroneus | |
| et bellator Abas indignatusque Tonantem | 220 |
| Acrisius nodoque ferens caput ense Coroebus | |
| toruaque iam Danai facinus meditantis imago; | |
| exin mille duces. foribus cum inmissa superbis | |
| unda fremit uulgi, procerum manus omnis et alto | |
| quis propior de rege gradus stant ordine primi. | 225 |
| interior sacris calet et sonat aula tumultu | |
| femineo; casta matrem cinxere corona | |
| Argolides, pars uirginibus circum undique fusae | |
| foedera conciliant noua solanturque timorem. | |
| ibant insignes uultuque habituque uerendo | 230 |
| candida purpureum fusae super ora pudorem | |
| deiectaeque genas; tacite subit ille supremus | |
| uirginitatis amor, primaeque modestia culpae | |
| confundit uultus; tunc ora rigantur honestis | |
| imbribus, et teneros lacrimae iuuere parentes. | 235 |
| non secus ac supero pariter si cardine lapsae | |
| Pallas et asperior Phoebi soror, utraque telis, | |
| utraque torua genis flauoque in uertice nodo, | |
| illa suas Cyntho comites agat, haec Aracyntho; | |
| tunc, si fas oculis, non umquam longa tuendo | 240 |
| expedias, cui maior honos, cui gratior, aut plus | |
| de Ioue; mutatosque uelint transumere cultus, | |
| et Pallas deceat pharetras et Delia cristas. | |
| certant laetitia superosque in uota fatigant | |
| Inachidae, quae cuique domus sacrique facultas. | 245 |
| hi fibris animaque, hi caespite nudo, | |
| nec minus auditi, si mens accepta, merentur | |
| ture deos, fractisque obtendunt limina siluis. | |
| ecce metu subito (Lachesis sic dura iubebat) | |
| impulsae mentes, excussaque gaudia patri, | 250 |
| et turbata dies. innuptam limine adibant | |
| Pallada, Monychiis cui non Argiua per urbes | |
| posthabita est Larisa iugis; hic more parentum | |
| Iasides, thalamis ubi casta adolesceret aetas, | |
| uirgineas libare comas primosque solebant | 255 |
| excussare toros. celsam subeuntibus arcem | |
| in gradibus summi delapsus culmine templi, | |
| Arcados Euhippi spolium, cadit aereus orbis, | |
| praemissasque faces, festum nubentibus ignem, | |
| obruit, eque adytis simul exaudita remotis | 260 |
| nondum ausos firmare gradum tuba terruit ingens. | |
| in regem conuersi omnes formidine prima, | |
| mox audisse negant; cunctos tamen omina rerum | |
| dira mouent, uariisque metum sermonibus augent. | |
| nec mirum: nam tu infaustos donante marito | 265 |
| ornatus, Argia, geris dirumque monile | |
| Harmoniae. longa est series, sed nota malorum | |
| persequar, unde nouis tam saeua potentia donis. | |
| Lemnius haec, ut prisca fides, Mauortia longum | |
| furta dolens, capto postquam nil obstat amori | 270 |
| poena nec ultrices castigauere catenae, | |
| Harmoniae dotale decus sub luce iugali | |
| struxerat. hoc, docti quamquam maiora, laborant | |
| Cyclopes, notique operum Telchines amica | |
| certatim iuuere manu; sed plurimus ipsi | 275 |
| sudor. ibi arcano florentes igne zmaragdos | |
| cingit et infaustas percussum adamanta figuras | |
| Gorgoneosque orbes Siculaque incude relictos | |
| fulminis extremi cineres uiridumque draconum | |
| lucentes a fronte iubas; hic flebile germen | 280 |
| Hesperidum et dirum Phrixei uelleris aurum; | |
| tum uarias pestes raptumque interplicat atro | |
| Tisiphones de crine ducem, et quae pessima ceston | |
| uis probat; haec circum spumis lunaribus unguit | |
| callidus atque hilari perfundit cuncta ueneno. | 285 |
| non hoc Pasithea blandarum prima sororum, | |
| non Decor Idaliusque puer, sed Luctus et Irae | |
| et Dolor et tota pressit Discordia dextra. | |
| prima fides operi, Cadmum comitata iacentem | |
| Harmonia uersis in sibila dira querelis | 290 |
| Illyricos longo sulcauit pectore campos. | |
| improba mox Semele uix dona nocentia collo | |
| induit, et fallax intrauit limina Iuno. | |
| teque etiam, infelix, perhibent, Iocasta, decorum | |
| possedisse nefas; uultus hac laude colebas, | 295 |
| heu quibus, heu, placitura toris! post longior ordo. | |
| tunc donis Argia nitet uilesque sororis | |
| ornatus sacro praeculta superuenit auro. | |
| uiderat hoc coniunx perituri uatis, et aras | |
| ante omnes epulasque trucem secreta coquebat | 300 |
| inuidiam, saeuis detur si quando potiri | |
| cultibus, heu nihil auguriis adiuta propinquis. | |
| quos optat gemitus, quantas cupit impia clades! | |
| digna quidem: sed quid miseri decepta mariti | |
| arma, quid insontes nati meruere furores? | 305 |
| postquam regales epulas et gaudia uulgi | |
| bisseni clausere dies, Ismenius heros | |
| respicere ad Thebas iamque et sua quaerere regna. | |
| quippe animum subit illa dies, qua, sorte benigna | |
| fratris, Echionia steterat priuatus in aula, | 310 |
| respiciens descisse deos trepidoque tumultu | |
| dilapsos comites—nudum latus omne fugamque | |
| fortunae. namque una soror producere tristes | |
| exulis ausa uias; etiam hanc in limine primo | |
| liquerat et magna lacrimas incluserat ira. | 315 |
| tunc quos excedens hilares (quis cultus iniqui | |
| praecipuus ducis) et profugo quos ipse notarat | |
| ingemuisse sibi per noctem ac luce sub omni | |
| digerit; exedere animum dolor iraque demens | |
| et, qua non grauior mortalibus addita curis, | 320 |
| spes, ubi longa uenit. talem sub pectore nubem | |
| consilii uoluens Dircen Cadmique negatas | |
| apparat ire domos. ueluti dux taurus amata | |
| ualle carens, pulsum solito quem gramine uictor | |
| iussit ab erepta longe mugire iuuenca, | 325 |
| cum profugo placuere tori ceruixque recepto | |
| sanguine magna redit fractaeque in pectora quercus, | |
| bella cupit pastusque et capta armenta reposcit | |
| iam pede, iam cornu melior (pauet ipse reuersum | |
| uictor, et attoniti uix agnouere magistri): | 330 |
| non alias tacita iuuenis Teumesius iras | |
| mente acuit. sed fida uias arcanaque coniunx | |
| senserat; utque toris primo complexa iacebat | |
| aurorae pallore uirum, 'quos, callide, motus | |
| quamue fugam moliris?' ait 'nil transit amantes. | 335 |
| sentio, peruigiles acuunt suspiria questus, | |
| numquam in pace sopor. quotiens haec ora natare | |
| fletibus et magnas latrantia pectora curas | |
| admota deprendo manu! nil foedere rupto | |
| conubiisue super moueor uiduaque iuuenta, | 340 |
| etsi crudus amor necdum post flammea toti | |
| intepuere tori: tua me, properabo fateri, | |
| angit, amate, salus. tune incomitatus, inermis | |
| regna petes? poterisque tuis decedere Thebis, | |
| si neget? atque illum sollers deprendere semper | 345 |
| Fama duces tumidum narrat raptoque superbum | |
| difficilemque tibi: necdum consumpserat annum. | |
| me quoque nunc uates, nunc exta minantia diuos | |
| aut auium lapsus aut turbida noctis imago | |
| terret et (a, memini!) numquam mihi falsa per umbras | 350 |
| Iuno uenit. quo tendis iter? ni conscius ardor | |
| ducit et ad Thebas melior socer.' hic breue tandem | |
| risit Echionius iuuenis tenerumque dolorem | |
| coniugis amplexu solatus et oscula maestis | |
| tempestiua genis posuit lacrimasque repressit: | 355 |
| 'solue metus animo, dabitur, mihi crede, merentum | |
| consiliis tranquilla dies; te fortior annis | |
| nondum cura decet. sciat haec Saturnius olim | |
| fata parens, oculosque polo demittere si quos | |
| Iustitia et rectum terris defendere curat. | 360 |
| fors aderit lux illa tibi, qua moenia cernes | |
| coniugis et geminas ibis regina per urbes.' | |
| sic ait, et caro raptim se limine profert. | |
| Tydea iam socium coeptis, iam pectore fido | |
| aequantem curas (tantus post iurgia mentes | 365 |
| uinxit amor) socerumque adfatur tristis Adrastum. | |
| fit mora consilio, cum multa mouentibus una | |
| iam potior cunctis sedit sententia, fratris | |
| pertemptare fidem tutosque in regna precando | |
| explorare aditus. audax ea munera Tydeus | 370 |
| sponte subit; nec non et te, fortissime gentis | |
| Aetolum, multum lacrimis conata morari | |
| Deipyle, sed iussa patris tutique regressus | |
| legato iustaeque preces uicere sororis. | |
| iamque emensus iter siluis ac litore durum, | 375 |
| qua Lernaea palus, ambustaque sontibus alte | |
| intepet hydra uadis, et qua uix carmine raro | |
| longa sonat Nemea nondum pastoribus ausis, | |
| qua latus Eoos Ephyres quod uergit ad Euros | |
| Sisyphiique sedent portus irataque terrae | 380 |
| curua Palaemonio secluditur unda Lechaeo. | |
| hinc praeteruectus Nisum et te, mitis Eleusin, | |
| laeuus abit, iamque arue gradu Teumesia et arces | |
| intrat Agenoreas; ibi durum Eteoclea cernit | |
| sublimem solio saeptumque horrentibus armis. | 385 |
| iura ferus populo trans legem ac tempora regni | |
| iam fratris de parte dabat; sedet omne paratus | |
| in facinus queriturque fidem tam sero reposci. | |
| constitit in mediis (ramus manifestat oliuae | |
| legatum) causasque uiae nomenque rogatus | 390 |
| edidit; utque rudis fandi pronusque calori | |
| semper erat, iustis miscens tamen aspera coepit: | |
| 'si tibi plana fides et dicti cura maneret | |
| foederis, ad fratrem completo iustius anno | |
| legatos hinc ire fuit teque ordine certo | 395 |
| fortunam exuere et laetum descendere regno, | |
| ut uagus ille diu passusque haud digna per urbes | |
| ignotas pactae tandem succederet aulae. | |
| sed quia dulcis amor regni blandumque potestas, | |
| posceris: astriferum iam uelox circulus orbem | 400 |
| torsit et amissae redierunt montibus umbrae, | |
| ex quo frater inops ignota per oppida tristes | |
| exul agit casus; et te iam tempus aperto | |
| sub Ioue ferre dies terrenaque frigora membris | |
| ducere et externos summissum ambire penates. | 405 |
| pone modum laetis; satis ostro diues et auro | |
| conspicuus tenuem germani pauperis annum | |
| risisti; moneo, regnorum gaudia temet | |
| dedoceas patiensque fugae mereare reuerti.' | |
| dixerat. ast illi tacito sub pectore dudum | 410 |
| ignea corda fremunt, iacto uelut aspera saxo | |
| comminus erigitur serpens, cui subter inanes | |
| longa sitis latebras totumque agitata per artus | |
| conuocat in fauces et squamea colla uenenum: | |
| 'cognita si dubiis fratris mihi iurgia signis | 415 |
| ante forent nec clara odiorum arcana paterent, | |
| sufficeret uel sola fides, qua toruus et illum | |
| mente gerens (ceu saepta nouus iam moenia laxet | |
| fossor et hostiles inimicent classica turmas) | |
| praefuris. in medios si comminus orsa tulisses | 420 |
| Bistonas aut refugo pallentes sole Gelonos, | |
| parcior eloquio et medii reuerentior aequi | |
| inciperes. neque te furibundae crimine mentis | |
| arguerim: mandata refers. nunc omnia quando | |
| plena minis, nec sceptra fide nec pace sequestra | 425 |
| poscitis, et propior capulo manus, haec mea regi | |
| Argolico, nondum aequa tuis, uice dicta reporta: | |
| quae sors iusta mihi, quae non indebitus annis | |
| sceptra dicauit honos, teneo longumque tenebo: | |
| te penes Inachiae dotalis regia dono | 430 |
| coniugis, et Danaae (quid enim maioribus actis | |
| inuideam?) cumulentur opes. felicibus Argos | |
| auspiciis Lernamque regas: nos horrida Dirces | |
| pascua et Euboicis artatas fluctibus oras, | |
| non indignati miserum dixisse parentem | 435 |
| Oedipoden: tibi larga (Pelops et Tantalus auctor!) | |
| nobilitas, propiorque fluat de sanguine iuncto | |
| Iuppiter. anne feret luxu consueta paterno | |
| hunc regina larem? nostrae cui iure sorores | |
| anxia pensa trahant, longo quam sordida luctu | 440 |
| mater et ex imis auditus forte tenebris | |
| offendat sacer ille senex. iam pectora uulgi | |
| adsueuere iugo: pudet heu plebisque patrumque: | |
| ne totiens incerta ferant mutentque gementes | |
| imperia et dubio pigeat parere tyranno. | 445 |
| non parcit populis regnum breue; respice quantus | |
| horror et attoniti nostro in discrimine ciues. | |
| hosne ego, quis certa est sub te duce poena, relinquam? | |
| iratus, germane, uenis. fac uelle: nec ipsi, | |
| si modo notus amor meritique est gratia, patres | 450 |
| reddere regna sinent.' non ultra passus et orsa | |
| iniecit mediis sermonibus obuia: 'reddes,' | |
| ingeminat 'reddes; non si te ferreus agger | |
| ambiat aut triplices alio tibi carmine muros | |
| Amphion auditus agat, nil tela nec ignes | 455 |
| obstiterint, quin ausa luas nostrisque sub armis | |
| captiuo moribundus humum diademate pulses. | |
| tu merito; ast horum miseret, quos sanguine uiles | |
| coniugibus natisque infanda ad proelia raptos | |
| proicis excidio, bone rex. o quanta Cithaeron | 460 |
| funera sanguineusque uadis, Ismene, rotabis! | |
| haec pietas, haec magna fides! nec crimina gentis | |
| mira equidem duco: sic primus sanguinis auctor | |
| incestique patrum thalami; sed fallit origo: | |
| Oedipodis tu solus eras, haec praemia morum | 465 |
| ac sceleris, uiolente, feres! nos poscimus annum! | |
| sed moror.' haec audax etiamnum in limine retro | |
| uociferans, iam tunc impulsa per agmina praeceps, | |
| euolat. Oeneae uindex sic ille Dianae | |
| erectus saetis et aduncae fulmine malae, | 470 |
| cum premeret Pelopea phalanx, saxa obuia uoluens | |
| fractaque perfossis arbusta Acheloia ripis, | |
| iam Telamona solo, iam stratum Ixiona linquens | |
| te, Meleagre, subit: ibi demum cuspide lata | |
| haesit et obnixo ferrum laxauit in armo. | 475 |
| talis adhuc trepidum linquit Calydonius heros | |
| concilium infrendens, ipsi ceu regna negentur, | |
| festinatque uias ramumque precantis oliuae | |
| abicit. attonitae tectorum e limine summo | |
| aspectant matres, saeuoque infanda precantur | 480 |
| Oenidae tacitoque simul sub pectore regi. | |
| nec piger ingenio scelerum fraudisque nefandae | |
| rector eget. iuuenum fidos, lectissima bello | |
| corpora, nunc pretio, nunc ille hortantibus ardens | |
| sollicitat dictis, nocturnaque proelia saeuus | 485 |
| instruit, et (sanctum populis per saecula nomen) | |
| legatum insidiis tacitoque inuadere ferro | |
| (quid regnis non uile?) cupit. quas quaereret artes | |
| si fratrem, Fortuna, dares? o caeca nocentum | |
| consilia! o semper timidum scelus! exit in unum | 490 |
| plebs ferro iurata caput: ceu castra subire | |
| apparet aut celsum crebris impulsibus urbis | |
| inclinare latus, densi sic agmine facto | |
| quinquaginta altis funduntur in ordine portis. | |
| macte animi, tantis dignus qui crederis armis! | 495 |
| fert uia per dumos propior, qua calle latenti | |
| praecelerant densaeque legunt compendia siluae. | |
| lecta dolis sedes: gemini procul urbe malignis | |
| faucibus urguentur colles, quos umbra superni | |
| montis et incuruis claudunt iuga frondea siluis | 500 |
| (insidias natura loco caecamque latendi | |
| struxit opem), mediasque arte secat aspera rupes | |
| semita, quam subter campi deuexaque latis | |
| arua iacent spatiis. contra importuna crepido, | |
| Oedipodioniae domus alitis; hic fera quondam | 505 |
| pallentes erecta genas suffusaque tabo | |
| lumina, concretis infando sanguine plumis | |
| reliquias amplexa uirum semesaque nudis | |
| pectoribus stetit ossa premens uisuque trementi | |
| conlustrat campos, si quis concurrere dictis | 510 |
| hospes inexplicitis aut comminus ire uiator | |
| audeat et dirae commercia iungere linguae; | |
| nec mora, quin acuens exertos protinus ungues | |
| liuentesque manus fractosque in uulnere dentes | |
| terribili applausu circum hospita surgeret ora; | 515 |
| et latuere doli, donec de rupe cruenta | |
| (heu simili deprensa uiro!) cessantibus alis | |
| tristis inexpletam scopulis adfligeret aluum. | |
| monstrat silua nefas: horrent uicina iuuenci | |
| gramina, damnatis auidum pecus abstinet herbis. | 520 |
| non Dryadum placet umbra choris non commoda sacris | |
| Faunorum, diraeque etiam fugere uolucres | |
| prodigiale nemus. tacitis huc gressibus acti | |
| deueniunt peritura cohors, hostemque superbum | |
| adnixi iaculis et humi posita arma tenentes | 525 |
| expectant, densaque nemus statione coronant. | |
| coeperat umenti Phoebum subtexere palla | |
| Nox et caeruleam terris infuderat umbram. | |
| ille propinquabat siluis et ab aggere celso | |
| scuta uirum galeasque uidet rutilare comantes, | 530 |
| qua laxant rami nemus aduersaque sub umbra | |
| flammeus aeratis lunae tremor errat in armis. | |
| obstipuit uisis, ibat tamen, horrida tantum | |
| spicula et inclusum capulo tenus admouet ensem, | |
| ac prior 'unde, uiri, quidue occultatis in armis?' | 535 |
| non humili terrore rogat. nec reddita contra | |
| uox, fidamque negant suspecta silentia pacem. | |
| ecce autem uasto Cthonii contorta lacerto, | |
| quo duce freta cohors, fuscas interuolat auras | |
| hasta; sed audenti deus et fortuna recessit. | 540 |
| per tamen Olenii tegimen suis atraque saetis | |
| terga super laeuos umeros uicina cruori | |
| effugit et uiduo iugulum ferit inrita ligno. | |
| tunc horrere comae sanguisque in corda gelari. | |
| huc ferus atque illuc animum pallentiaque ira | 545 |
| ora ferens (nec tanta putat sibi bella parari): | |
| 'ferte gradum contra campoque erumpite aperto! | |
| quis timor audendi, quae tanta ignauia? solus, | |
| solus in arma uoco.' neque in his mora; quos ubi plures, | |
| quam ratus, innumeris uidet excursare latebris, | 550 |
| hos deire iugis, illos e uallibus imis | |
| crescere, nec paucos campo, totumque sub armis | |
| conlucere iter (ut clausas indagine profert | |
| in medium uox prima feras), quae sola medendi | |
| turbata ratione uia est, petit ardua dirae | 555 |
| Sphingos et abscisis infringens cautibus uncas | |
| exuperat iuga dura manus, scopuloque potitus, | |
| unde procul tergo metus et uia prona nocendi, | |
| saxum ingens, quod uix plena ceruice gementes | |
| uertere humo et muris ualeant inferre iuuenci, | 560 |
| rupibus auellit; dein toto sanguine nixus | |
| sustinet, inmanem quaerens librare ruinam, | |
| qualis in aduersos Lapithas erexit inanem | |
| magnanimus cratera Pholus. stupet obuia leto | |
| turba superstantem atque emissi turbine montis | 565 |
| obruitur; simul ora uirum, simul arma manusque | |
| fractaque commixto sederunt pectora ferro. | |
| quattuor hic adeo disiecti mole sub una | |
| congemuere, fuga tremefactum protinus agmen | |
| excutitur coeptis. neque enim temnenda iacebant | 570 |
| funera: fulmineus Dorylas, quem regibus ardens | |
| aequabat uirtus, Martisque e semine Theron | |
| terrigenas confisus auos, nec uertere cuiquam | |
| frena secundus Halys, sed tunc pedes occubat aruis, | |
| Pentheumque trahens nondum te Phaedimus aequo, | 575 |
| Bacche, genus. quorum ut subitis exterrita fatis | |
| agmina turbatam uidit laxare cateruam, | |
| quae duo sola manu gestans adclinia monti | |
| fixerat, intorquet iacula et fugientibus addit. | |
| mox in plana libens, nodo ne pectore tela | 580 |
| inciderent, saltu praeceps defertur et orbem, | |
| quem procul oppresso uidit Therone uolutum, | |
| corripuit, tergoque et uertice tegmina nota | |
| saeptus et hostili propugnans pectora parma | |
| constitit. inde iterum densi glomerantur in unum | 585 |
| Ogygidae firmantque gradum; trahit ocius ensem | |
| Bistonium Tydeus, Mauortia munera magni | |
| Oeneos, et partes pariter diuisus in omnes | |
| hos obit atque illos ferroque micantia tela | |
| decutit; impeditant numero seque ipsa uicissim | 590 |
| arma premunt, nec uis conatibus ulla, sed ipsae | |
| in socios errare manus et corpora turba | |
| inuolui prolapsa sua; manet ille ruentes | |
| angustus telis et inexpugnabilis obstat. | |
| non aliter Getica (si fas est credere) Phlegra | 595 |
| armatum inmensus Briareus stetit aethera contra, | |
| hinc Phoebi pharetras, hinc toruae Pallados angues, | |
| inde Pelethroniam praefixa cuspide pinum | |
| Martis, at hinc lasso mutata Pyracmoni temnens | |
| fulmina, cum toto nequiquam obsessus Olympo | 600 |
| tot queritur cessare manus: non segnior ardet | |
| huc illuc clipeum obiectans, seque ipse recedens | |
| circumit; interdum trepidis occurrit et instat | |
| spicula deuellens, clipeo quae plurima toto | |
| fixa tremunt armantque uirum; saepe aspera passus | 605 |
| uulnera, sed nullum uitae in secreta receptum | |
| nec mortem sperare ualet. rotat ipse furentem | |
| Deilochum, comitemque illi iubet ire sub umbras | |
| Phegea sublata minitantem bella securi | |
| Dircaeumque Gyan et Echionium Lycophonten. | 610 |
| iam trepidi sese quaerunt numerantque, nec idem | |
| caedis amor, tantamque dolent rarescere turbam. | |
| ecce Chromis Tyrii demissus origine Cadmi | |
| (hunc utero quondam Dryope Phoenissa grauato | |
| rapta repente choris onerisque oblita ferebat, | 615 |
| dumque trahit prensis taurum tibi cornibus, Euhan, | |
| procidit impulsus nimiis conatibus infans) | |
| tunc audax iaculis et capti pelle leonis | |
| pinea nodosae quassabat robora clauae | |
| increpitans: 'unusne, uiri, tot caedibus, unus | 620 |
| ibit ouans Argos? uix credet fama reuerso! | |
| heu socii, nullaene manus, nulla arma ualebunt? | |
| haec regi promissa, Cydon, haec, Lampe, dabamus?' | |
| dum clamat, subit ore cauo Teumesia cornus, | |
| nec prohibent fauces; atque illi uoce repleta | 625 |
| intercepta natat prorupto in sanguine lingua. | |
| stabat adhuc, donec transmissa morte per artus | |
| labitur inmorsaque cadens obmutuit hasta. | |
| uos quoque, Thespiadae, cur infitiatus honora | |
| arcuerim fama? fratris moribunda leuabat | 630 |
| membra solo Periphas (nil indole clarius illa | |
| nec pietate fuit), laeua marcentia colla | |
| sustentans dextraque latus; singultibus artum | |
| exhaurit thoraca dolor, nec uincla coercent | |
| undantem fletu galeam, cum multa gementi | 635 |
| pone grauis curuas perfringit lancea costas | |
| exit et in fratrem cognataque pectora telo | |
| conserit. ille oculos etiamnum in luce natantes | |
| sistit et aspecta germani morte resoluit. | |
| at cui uita recens et adhuc in uulnere uires | 640 |
| 'hos tibi complexus, haec dent' ait 'oscula nati.' | |
| procubuere pares fatis, miserabile uotum | |
| mortis, et alterna clauserunt lumina dextra. | |
| protinus idem ultro iaculo parmaque Menoeten | |
| proterrebat agens trepidis uestigia retro | 645 |
| passibus urguentem, donec defecit iniqua | |
| lapsus humo, pariterque manus distractus in ambas | |
| orat et a iugulo nitentem sustinet hastam: | |
| 'parce per has stellis interlabentibus umbras, | |
| per superos noctemque tuam; sine tristia Thebis | 650 |
| nuntius acta feram uulgique per ora pauentis | |
| contempto te rege canam: sic inrita nobis | |
| tela cadant, nullique tuum penetrabile ferro | |
| pectus, et optanti uictor reueharis amico.' | |
| dixerat. ille nihil uultum mutatus 'inanes | 655 |
| perdis' ait 'lacrimas; et tu (ni fallor) iniquo | |
| pollicitus mea colla duci: nunc arma diemque | |
| proice; quid timidae sequeris compendia uitae? | |
| bella manent.' simul haec et crassum sanguine telum | |
| iam redit; ille super dictis infensus amaris | 660 |
| prosequitur uictos: 'non haec trieterica uobis | |
| nox patrio de more uenit, non orgia Cadmi | |
| cernitis aut auidas Bacchum scelerare parentes. | |
| nebridas et fragiles thyrsos portare putastis | |
| imbellem ad sonitum maribusque incognita ueris | 665 |
| foeda Celaenaea committere proelia buxo? | |
| hic aliae caedes, alius furor: ite sub umbras, | |
| o timidi paucique!' haec intonat; ast tamen illi | |
| membra negant, lassusque ferit praecordia sanguis. | |
| iam sublata manus cassos defertur in ictus, | 670 |
| tardatique gradus, clipeum nec sustinet umbo | |
| mutatum spoliis; gelidus cadit imber anhelo | |
| pectore, tum crines ardentiaque ora cruentis | |
| roribus et taetra morientum aspergine manant: | |
| ut leo, qui campis longe custode fugato | 675 |
| Massylas depastus oues, ubi sanguine multo | |
| luxuriata fames ceruixque et tabe grauatae | |
| consedere iubae, mediis in caedibus astat | |
| aeger, hians, uictusque cibis; nec iam amplius irae | |
| crudescunt: tantum uacuis ferit aera malis | 680 |
| molliaque eiecta delambit uellera lingua. | |
| ille etiam Thebas spoliis et sanguine plenus | |
| isset et attonitis sese populoque ducique | |
| ostentasset ouans, ni tu, Tritonia uirgo, | |
| flagrantem multaque operis caligine plenum | 685 |
| consilio dignata uirum: 'sate gente superbi | |
| Oeneos, absentes cui dudum uincere Thebas | |
| adnuimus, iam pone modum nimiumque secundis | |
| parce deis: huic una fides optanda labori. | |
| fortuna satis usus abi.' restabat acerbis | 690 |
| funeribus socioque gregi non sponte superstes | |
| Haemonides (ille haec praeuiderat, omina doctus | |
| aeris et nulla deceptus ab alite) Maeon, | |
| nec ueritus prohibere ducem, sed fata monentem | |
| priuauere fide. uita miserandus inerti | 695 |
| damnatur; trepido Tydeus inmitia mandat: | |
| 'quisquis es Aonidum, quem crastina munere nostro | |
| manibus exemptum mediis Aurora uidebit, | |
| haec iubeo perferre duci: cinge aggere portas, | |
| tela noua, fragiles aeuo circum inspice muros, | 700 |
| praecipue stipare uiros densasque memento | |
| multiplicare acies! fumantem hunc aspice late | |
| ense meo campum: tales in bella uenimus.' | |
| haec ait, et meritae pulchrum tibi, Pallas, honorem | |
| sanguinea de strage parat, praedamque iacentem | 705 |
| comportat gaudens ingentiaque acta recenset. | |
| quercus erat tenerae iam longum oblita iuuentae | |
| aggere camporum medio, quam plurimus ambit | |
| frondibus incuruis et crudo robore cortex. | |
| huic leues galeas perfossaque uulnere crebro | 710 |
| inserit arma ferens, huic truncos ictibus enses | |
| subligat et tractas membris spirantibus hastas. | |
| corpora tunc atque arma simul cumulata superstans | |
| incipit (oranti nox et iuga longa resultant): | |
| 'diua ferox, magni decus ingeniumque parentis, | 715 |
| bellipotens, cui torua genis horrore decoro | |
| cassis, et asperso crudescit sanguine Gorgon, | |
| nec magis ardentes Mauors hastataque pugnae | |
| impulerit Bellona tubas, huic adnue sacro, | |
| seu Pandionio nostras inuisere caedes | 720 |
| monte uenis, siue Aonia deuertis Itone | |
| laeta choris, seu tu Libyco Tritone repexas | |
| lota comas qua te biiugo temone frementem | |
| intemeratarum uolucer rapit axis equarum: | |
| nunc tibi fracta uirum spolia informesque dicamus | 725 |
| exuuias. at si patriis Porthaonis aruis | |
| inferar et reduci pateat mihi Martia Pleuron, | |
| aurea tunc mediis urbis tibi templa dicabo | |
| collibus, Ionias qua despectare procellas | |
| dulce sit, et flauo tollens ubi uertice pontum | 730 |
| turbidus obiectas Achelous Echinadas exit. | |
| hic ego maiorum pugnas uultusque tremendos | |
| magnanimum effingam regum, figamque superbis | |
| arma tholis, quaeque ipse meo quaesita reuexi | |
| sanguine, quaeque dabis captis, Tritonia, Thebis. | 735 |
| centum ibi uirgineis uotae Calydonides aris | |
| Actaeas tibi rite faces et ab arbore casta | |
| nectent purpureas niueo discrimine uittas, | |
| peruigilemque focis ignem longaeua sacerdos | |
| nutriet, arcanum numquam spretura pudorem. | 740 |
| tu bellis, tu pace feres de more frequentes | |
| primitias operum, non indignante Diana.' | |
| dixerat, et dulces iter instaurabat ad Argos. |