LIBER DECIMVS
|
|
Obruit Hesperia Phoebum nox umida porta,
|
10.1
|
imperiis properata Iouis; nec castra Pelasgum
|
|
aut Tyrias miseratus opes, sed triste tot extra
|
|
agmina et inmeritas ferro decrescere gentes.
|
|
panditur inmenso deformis sanguine campus:
|
5
|
illic arma et equos, ibant quibus ante superbi,
|
|
funeraque orba rogis neglectaque membra relinquunt.
|
|
tunc inhonora cohors laceris insignibus aegras
|
|
secernunt acies, portaeque, ineuntibus arma
|
|
angustae populis, latae cepere reuersos.
|
10
|
par utrimque dolor; sed dant solacia Thebis
|
|
quattuor errantes Danaum sine praeside turmae:
|
|
ceu mare per tumidum uiduae moderantibus alni,
|
|
quas deus et casus tempestatesque gubernant.
|
|
inde animus Tyriis non iam sua castra, sed ultro
|
15
|
hostilem seruare fugam, ne forte Mycenas,
|
|
contenti rediisse, petant: dat tessera signum
|
|
excubiis, positaeque uices; dux noctis opertae
|
|
sorte Meges ultroque Lycus. iamque ordine iusso
|
|
arma, dapes ignemque ferunt; rex firmat euntes:
|
20
|
'uictores Danaum (neque enim lux crastina longe,
|
|
nec quae pro timidis intercessere tenebrae
|
|
semper erunt), augete animos et digna secundis
|
|
pectora ferte deis. iacet omnis gloria Lernae
|
|
praecipuaeque manus: subiit ultricia Tydeus
|
25
|
Tartara, Mors subitam integri stupet auguris umbram,
|
|
Ismenos raptis tumet Hippomedontis opimis,
|
|
Arcada belligeris pudet adnumerare tropaeis.
|
|
in manibus merces, nusquam capita ardua belli
|
|
monstrataeque ducum septena per agmina cristae;
|
30
|
scilicet Adrasti senium fraterque iuuenta
|
|
peior et insanis Capaneus metuendus in armis.
|
|
ite age et obsessis uigilem circumdate flammam!
|
|
nulli ex hoste metus: praedam adseruatis opesque
|
|
iam uestras.' sic ille truces hortatibus implet
|
35
|
Labdacidas, iuuat exhaustos iterare labores:
|
|
sicut erant (puluis sudorque cruorque per artus
|
|
mixtus adhuc) uertere gradum; uix obuia passi
|
|
conloquia, amplexus etiam dextrasque suorum
|
|
excussere umeris. tunc frontem auersaque terga
|
40
|
partiti laterumque sinus, uallum undique cingunt
|
|
ignibus infestis. rabidi sic agmine multo
|
|
sub noctem coiere lupi, quos omnibus agris
|
|
nil non ausa fames longo tenuauit hiatu:
|
|
iam stabula ipsa premunt, torquet spes inrita fauces
|
45
|
balatusque tremens pinguesque ab ouilibus aurae;
|
|
quod superest, duris adfrangunt postibus ungues
|
|
pectoraque, et siccos minuunt in limine dentes.
|
|
at procul Argolici supplex in margine templi
|
|
coetus et ad patrias fusae Pelopeides aras
|
50
|
sceptriferae Iunonis opem reditumque suorum
|
|
exposcunt, pictasque fores et frigida uultu
|
|
saxa terunt paruosque docent procumbere natos.
|
|
condiderant iam uota diem; nox addita curas
|
|
iungit, et ingestis uigilant altaria flammis.
|
55
|
peplum etiam dono, cuius mirabile textum
|
|
nulla manu sterilis nec dissociata marito
|
|
uersarat, calathis castae uelamina diuae
|
|
haud spernenda ferunt, uariis ubi plurima floret
|
|
purpura picta modis mixtoque incenditur auro.
|
60
|
ipsa illic magni thalamo desponsa Tonantis,
|
|
expers conubii et timide positura sororem,
|
|
lumine demisso pueri Iouis oscula libat
|
|
simplex et nondum furtis offensa mariti.
|
|
hoc tunc Argolicae sanctum uelamine matres
|
65
|
induerant ebur, et lacrimis questuque rogabant:
|
|
'aspice sacrilegas Cadmeae paelicis arces,
|
|
siderei regina poli, tumulumque rebellem
|
|
disice et in Thebas aliud (potes) excute fulmen.'
|
|
quid faciat? scit Fata suis contraria Grais
|
70
|
auersumque Iouem, sed nec periisse precatus
|
|
tantaque dona uelit; tempus tamen obuia magni
|
|
fors dedit auxilii. uidet alto ex aethere clausa
|
|
moenia et insomni uallum statione teneri:
|
|
horruit irarum stimulis motaque uerendum
|
75
|
turbauit diadema coma: non saeuius arsit
|
|
Herculeae cum matris onus geminosque Tonantis
|
|
secubitus uacuis indignaretur in astris.
|
|
ergo intempesta somni dulcedine captos
|
|
destinat Aonios leto praebere, suamque
|
80
|
orbibus accingi solitis iubet Irin et omne
|
|
mandat opus. paret iussis dea clara polumque
|
|
linquit et in terras longo suspenditur arcu.
|
|
stat super occiduae nebulosa cubilia Noctis
|
|
Aethiopasque alios, nulli penetrabilis astro,
|
85
|
lucus iners, subterque cauis graue rupibus antrum
|
|
it uacuum in montem, qua desidis atria Somni
|
|
securumque larem segnis Natura locauit.
|
|
limen opaca Quies et pigra Obliuio seruant
|
|
et numquam uigili torpens Ignauia uultu.
|
90
|
Otia uestibulo pressisque Silentia pennis
|
|
muta sedent abiguntque truces a culmine uentos
|
|
et ramos errare uetant et murmura demunt
|
|
alitibus. non hic pelagi, licet omnia clament
|
|
litora, non ullus caeli fragor; ipse profundis
|
95
|
uallibus effugiens speluncae proximus amnis
|
|
saxa inter scopulosque tacet: nigrantia circum
|
|
armenta omne solo recubat pecus, et noua marcent
|
|
germina, terrarumque inclinat spiritus herbas.
|
|
mille intus simulacra dei caelauerat ardens
|
100
|
Mulciber: hic haeret lateri redimita Voluptas,
|
|
hic comes in requiem uergens Labor, est ubi Baccho,
|
|
est ubi Martigenae socium puluinar Amori
|
|
obtinet. interius tecti in penetralibus altis
|
|
et cum Morte iacet, nullique ea tristis imago
|
105
|
cernitur. hae species. ipse autem umentia subter
|
|
antra soporifero stipatos flore tapetas
|
|
incubat; exhalant uestes et corpore pigro
|
|
strata calent, supraque torum niger efflat anhelo
|
|
ore uapor; manus haec fusos a tempore laeuo
|
110
|
sustentat crines, haec cornu oblita remisit.
|
|
adsunt innumero circum uaga Somnia uultu,
|
|
uera simul falsis permixtaque †flumina flammis†
|
|
Noctis opaca cohors, trabibusque ac postibus haerent,
|
|
aut tellure iacent. tenuis, qui circuit aulam,
|
115
|
inualidusque nitor, primosque hortantia somnos
|
|
languida succiduis expirant lumina flammis.
|
|
huc se caeruleo librauit ab aethere uirgo
|
|
discolor: effulgent siluae, tenebrosaque tempe
|
|
arrisere deae, et zonis lucentibus icta
|
120
|
euigilat domus; ipse autem nec lampade clara
|
|
nec sonitu nec uoce deae perculsus eodem
|
|
more iacet, donec radios Thaumantias omnes
|
|
impulit inque oculos penitus descendit inertes.
|
|
tunc sic orsa loqui nimborum fulua creatrix:
|
125
|
'Sidonios te Iuno duces, mitissime diuum
|
|
Somne, iubet populumque trucis defigere Cadmi,
|
|
qui nunc euentu belli tumefactus Achaeum
|
|
peruigil adseruat uallum et tua iura recusat.
|
|
da precibus tantis; rara est hoc posse facultas
|
130
|
placatumque Iouem dextra Iunone mereri.'
|
|
dixit, et increpitans languentia pectora dextra,
|
|
ne pereant uoces, iterumque iterumque monebat.
|
|
ille deae iussis uultu, quo nutat, eodem
|
|
adnuit; excedit grauior nigrantibus antris
|
135
|
Iris et obtusum multo iubar excitat imbri.
|
|
ipse quoque et uolucrem gressum et uentosa citauit
|
|
tempora, et obscuri sinuatam frigore caeli
|
|
impleuit chlamydem, tacitoque per aethera cursu
|
|
fertur et Aoniis longe grauis inminet aruis.
|
140
|
illius aura solo uolucres pecudesque ferasque
|
|
explicat, et penitus, quemcumque superuolat orbem,
|
|
languida de scopulis sidunt freta, pigrius haerent
|
|
nubila, demittunt extrema cacumina siluae,
|
|
pluraque laxato ceciderunt sidera caelo.
|
145
|
primus adesse deum subita caligine sensit
|
|
campus, et innumerae uoces fremitusque uirorum
|
|
summisere sonum; cum uero umentibus alis
|
|
incubuit piceaque haud umquam densior umbra
|
|
castra subit, errare oculi resolutaque colla,
|
150
|
et medio adfatu uerba imperfecta relinqui.
|
|
mox et fulgentes clipeos et saeua remittunt
|
|
pila manu, lassique cadunt in pectora uultus.
|
|
et iam cuncta silent: ipsi iam stare recusant
|
|
cornipedes, ipsos subitus cinis abstulit ignes.
|
155
|
at non et trepidis eadem Sopor otia Grais
|
|
suadet, et adiunctis arcet sua nubila castris
|
|
noctiuagi uis blanda dei: stant undique in armis
|
|
foedam indignantes noctem uigilesque superbos.
|
|
ecce repens superis animum lymphantibus horror
|
160
|
Thiodamanta subit formidandoque tumultu
|
|
pandere fata iubet, siue hanc Saturnia mentem,
|
|
siue nouum comitem bonus instigabat Apollo.
|
|
prosilit in medios, uisu audituque tremendus
|
|
impatiensque dei, fragili quem mente receptum
|
165
|
non capit: exundant stimuli, nudusque per ora
|
|
stat furor, et trepidas incerto sanguine tendit
|
|
exhauritque genas; acies huc errat et illuc,
|
|
sertaque mixta comis sparsa ceruice flagellat.
|
|
sic Phryga terrificis genetrix Idaea cruentum
|
170
|
elicit ex adytis consumptaque bracchia ferro
|
|
scire uetat; quatit ille sacras in pectora pinus
|
|
sanguineosque rotat crines et uulnera cursu
|
|
exanimat: pauet omnis ager, respersaque cultrix
|
|
arbor, et attoniti currum erexere leones.
|
175
|
uentum ad consilii penetrale domumque uerendam
|
|
signorum, magnis ubi dudum cladibus aeger,
|
|
rerum extrema mouens, frustra consultat Adrastus.
|
|
stant circum subiti proceres, ut quisque perempto
|
|
proximus, et magnis loca desolata tuentur
|
180
|
regibus, haud laeti seque huc creuisse dolentes.
|
|
non secus amisso medium cum praeside puppis
|
|
fregit iter, subit ad uidui moderamina claui
|
|
aut laterum custos aut quem penes obuia ponto
|
|
prora fuit: stupet ipsa ratis tardeque sequuntur
|
185
|
arma, nec accedit domino tutela minori.
|
|
ergo alacer trepidos sic erigit augur Achiuos:
|
|
'magna deum mandata, duces, monitusque uerendos
|
|
aduehimus: non hae nostro de pectore uoces:
|
|
ille canit, cui me famulari et sumere uittas
|
190
|
uestra fides, ipso non discordante, subegit.
|
|
nox fecunda operum pulchraeque accommoda fraudi
|
|
panditur augurio diuum; uocat obuia Virtus,
|
|
et poscit Fortuna manus. stupet obruta somno
|
|
Aonidum legio: tempus nunc funera regum
|
195
|
ulcisci miserumque diem; rapite arma morasque
|
|
frangite portarum: sociis hoc subdere flammas,
|
|
hoc tumulare suos. equidem haec et Marte diurno,
|
|
dum res infractae pulsique in terga redimus,
|
|
(per tripodas iuro et rapti noua fata magistri)
|
200
|
uidi, et me uolucres circum plausere secundae.
|
|
sed nunc certa fides. modo me sub nocte silenti
|
|
ipse, ipse adsurgens iterum tellure soluta,
|
|
qualis erat (solos infecerat umbra iugales),
|
|
Amphiaraus adit: non uanae monstra quietis,
|
205
|
nec somno comperta loquor. "tune," inquit, "inertes
|
|
Inachidas (redde haec Parnasia serta meosque
|
|
redde deos) tantam patiere amittere noctem,
|
|
degener? haec egomet caeli secreta uagosque
|
|
edocui lapsus? uade heia, ulciscere ferro
|
210
|
nos saltem!" dixit, meque haec ad limina uisus
|
|
cuspide sublata totoque impellere curru.
|
|
quare agite, utendum superis; non comminus hostes
|
|
sternendi: bellum iacet, et saeuire potestas.
|
|
ecqui aderunt, quos ingenti se attollere fama
|
215
|
non pigeat, dum fata sinunt? iterum ecce benignae
|
|
noctis aues; sequor, et comitum licet agmina cessent,
|
|
solus eo! atque adeo uenit ille et quassat habenas.'
|
|
talia uociferans noctem exturbabat, euntque
|
|
non secus accensi proceres quam si omnibus idem
|
220
|
corde deus: flagrant comitari et iungere casus.
|
|
ter denos numero, turmarum robora, iussus
|
|
ipse legit; circa fremit indignata iuuentus
|
|
cetera, cur maneant castris ignauaque seruent
|
|
otia: pars sublime genus, pars facta suorum,
|
225
|
pars sua, sortem alii clamant, sortem undique poscunt.
|
|
gaudet in aduersis animoque adsurgit Adrastus.
|
|
uertice sic Pholoes uolucrum nutritor equorum,
|
|
cum fetura gregem pecoroso uere nouauit,
|
|
laetatur cernens hos montis in ardua niti,
|
230
|
hos innare uadis, certare parentibus illos;
|
|
tunc uacuo sub corde mouet, qui molle domandi
|
|
ferre iugum, qui terga boni, quis in arma tubasque
|
|
natus, ad Eleas melior quis surgere palmas:
|
|
talis erat turmae ductor longaeuus Achiuae.
|
235
|
nec deest coeptis: 'unde haec tam sera repente
|
|
numina? qui fractos superi rediistis ad Argos?
|
|
estne hic infelix uirtus, gentique superstes
|
|
sanguis, et in miseris animorum semina durant?
|
|
laudo equidem, egregii iuuenes, pulchraque meorum
|
240
|
seditione fruor; sed fraudem et operta paramus
|
|
proelia, celandi motus: numquam apta latenti
|
|
turba dolo. seruate animos, uenit ultor in hostes
|
|
ecce dies; tunc arma palam, tunc ibimus omnes.'
|
|
his tandem uirtus iuuenum frenata quieuit:
|
245
|
non aliter moto quam si pater Aeolus antro
|
|
portam iterum saxo premat imperiosus et omne
|
|
claudat iter, iam iam sperantibus aequora uentis.
|
|
insuper Herculeum sibi iungit Agyllea uates
|
|
Actoraque: hic aptus suadere, hic robore iactat
|
250
|
non cessisse patri; comites tribus ordine deni,
|
|
horrendum Aoniis et contra stantibus agmen.
|
|
ipse noui gradiens furta ad Mauortia belli
|
|
ponit adoratas, Phoebea insignia, frondes,
|
|
longaeuique ducis gremio commendat honorem
|
255
|
frontis, et oblatam Polynicis munere grato
|
|
loricam galeamque subit. ferus Actora magno
|
|
ense grauat Capaneus, ipse haud dignatus in hostem
|
|
ire dolo superosque sequi. permutat Agylleus
|
|
arma trucis Nomii: quid enim fallentibus umbris
|
260
|
arcus et Herculeae iuuissent bella sagittae?
|
|
inde per abruptas castrorum ex aggere pinnas,
|
|
ne grauis exclamet portae mugitus aenae,
|
|
praecipitant saltu; nec longum, et protinus ingens
|
|
praeda solo ceu iam exanimes multoque peracti
|
265
|
ense iacent. 'ite, o socii, quacumque uoluptas
|
|
caedis inexhaustae, superisque fauentibus, oro,
|
|
sufficite!' hortatur clara iam uoce sacerdos,
|
|
'cernitis expositas turpi marcore cohortes?
|
|
pro pudor! Argolicas hine ausi obsidere portas,
|
270
|
hi seruare uiros?' sic fatus, et exuit ensem
|
|
fulmineum rapidaque manu morientia transit
|
|
agmina. quis numeret caedes, aut nomine turbam
|
|
exanimem signare queat? subit ordine nullo
|
|
tergaque pectoraque et galeis inclusa relinquit
|
275
|
murmura permiscetque uagos in sanguine manes:
|
|
hunc temere explicitum stratis, hunc sero remissis
|
|
gressibus inlapsum clipeo et male tela tenentem,
|
|
coetibus hos mediis uina inter et arma iacentes,
|
|
adclines clipeis alios, ut quemque ligatum
|
280
|
infelix tellure sopor supremaque nubes
|
|
obruerat. nec numen abest, armataque Iuno
|
|
lunarem quatiens exerta lampada dextra
|
|
pandit iter firmatque animos et corpora monstrat.
|
|
sentit adesse deam, tacitus sed gaudia celat
|
285
|
Thiodamas; iam tarda manus, iam debile ferrum
|
|
et caligantes nimiis successibus irae.
|
|
Caspia non aliter magnorum in strage iuuencum
|
|
tigris, ubi inmenso rabies placata cruore
|
|
lassauitque genas et crasso sordida tabo
|
290
|
confudit maculas, spectat sua facta doletque
|
|
defecisse famem: uictus sic augur inerrat
|
|
caedibus Aoniis; optet nunc bracchia centum
|
|
centenasque in bella manus; iam taedet inanes
|
|
exhaurire animas, hostemque adsurgere mallet.
|
295
|
parte alia segnes magno satus Hercule uastat
|
|
Sidonios Actorque alia, sua quemque cruento
|
|
limite turba subit: stagnant nigrantia tabo
|
|
gramina, sanguineis nutant tentoria riuis;
|
|
fumat humus, somnique et mortis anhelitus una
|
300
|
uoluitur; haud quisquam uisus aut ora iacentum
|
|
erexit: tali miseris deus aliger umbra
|
|
incubat et tantum morientia lumina soluit.
|
|
traxerat insomnis cithara ludoque suprema
|
|
sidera iam nullos uisurus Ialmenus ortus,
|
305
|
Sidonium paeana canens; huic languida ceruix
|
|
in laeuum cogente deo, mediaque iacebant
|
|
colla relicta lyra: ferrum per pectus Agylleus
|
|
exigit aptatamque caua testudine dextram
|
|
percutit et digitos inter sua fila trementes.
|
310
|
proturbat mensas dirus liquor: undique manant
|
|
sanguine permixti latices, et Bacchus in altos
|
|
crateras paterasque redit. ferus occupat Actor
|
|
implicitum fratri Thamyrin, Tagus haurit Echecli
|
|
terga coronati, Danaus caput amputat Hebri:
|
315
|
nescius heu rapitur fatis, hilarisque sub umbras
|
|
uita fugit mortisque ferae lucrata dolores.
|
|
stratus humo gelida subter iuga fida rotasque
|
|
Calpetus Aonios gramen gentile metentes
|
|
proflatu terrebat equos: madida ora redundant
|
320
|
accensusque mero sopor aestuat; ecce iacentis
|
|
Inachius uates iugulum fodit, expulit ingens
|
|
uina cruor fractumque perit in sanguine murmur.
|
|
fors illi praesaga quies, nigrasque grauatus
|
|
per somnum Thebas et Thiodamanta uidebat.
|
325
|
quarta soporiferae superabant tempora nocti,
|
|
cum uacuae nubes et honor non omnibus astris,
|
|
adflatusque fugit curru maiore Bootes.
|
|
iamque ipsum defecit opus, cum prouidus Actor
|
|
Thiodamanta uocat: 'satis haec inopina Pelasgis
|
330
|
gaudia: uix ullos tanto reor agmine saeuam
|
|
effugisse necem, ni quos deformis in alto
|
|
sanguine degeneres occultat uita; secundis
|
|
pone modum; sunt et diris sua numina Thebis.
|
|
forsitan et nobis modo quae fauere recedunt.'
|
335
|
paruit, et madidas tollens ad sidera palmas:
|
|
'Phoebe, tibi exuuias monstratae praemia noctis
|
|
nondum ablutus aquis (tibi enim haec ego sacra litaui)
|
|
trado ferus miles tripodum fidusque sacerdos.
|
|
si non dedecui tua iussa tulique prementem,
|
340
|
saepe ueni, saepe hanc dignare inrumpere mentem.
|
|
nunc tibi crudus honos, trunca arma cruorque uirorum:
|
|
at patrias si quando domos optataque, Paean,
|
|
templa, Lycie, dabis, tot ditia dona sacratis
|
|
postibus et totidem uoti memor exige tauros.'
|
345
|
dixerat, et laetis socios reuocabat ab armis.
|
|
uenerat hos inter fato Calydonius Hopleus
|
|
Maenaliusque Dymas, dilecti regibus ambo,
|
|
regum ambo comites, quorum post funera maesti
|
|
uitam indignantur. prior Arcada concitat Hopleus:
|
350
|
'nullane post manes regis tibi cura perempti,
|
|
care Dyma, teneant quem iam fortasse uolucres
|
|
Thebanique canes? patriae quid deinde feretis,
|
|
Arcades? en reduces contra uenit aspera mater:
|
|
funus ubi? at nostro semper sub pectore Tydeus
|
355
|
saeuit inops tumuli, quamuis patientior artus
|
|
ille nec abruptis adeo lacrimabilis annis.
|
|
ire tamen saeuumque libet nullo ordine passim
|
|
scrutari campum, mediasue inrumpere Thebas.'
|
|
excipit orsa Dymas: 'per ego haec uaga sidera iuro,
|
360
|
per ducis errantes instar mihi numinis umbras,
|
|
idem animus misero; comitem circumspicit olim
|
|
mens humili luctu, sed nunc prior ibo'—uiamque
|
|
incohat et maesto conuersus ad aethera uultu
|
|
sic ait: 'arcanae moderatrix Cynthia noctis,
|
365
|
si te tergeminis perhibent uariare figuris
|
|
numen et in siluas alio descendere uultu,
|
|
ille comes nuper nemorumque insignis alumnus,
|
|
ille tuus, Diana, puer (nunc respice saltem)
|
|
quaeritur.' intendit pronis dea curribus almum
|
370
|
sidus et admoto monstrauit funera cornu.
|
|
apparent campi Thebaeque altusque Cithaeron:
|
|
sic ubi nocturnum tonitru malus aethera frangit
|
|
Iuppiter, absiliunt nubes et fulgure claro
|
|
astra patent, subitusque oculis ostenditur orbis.
|
375
|
accepit radios et eadem percitus Hopleus
|
|
Tydea luce uidet; longe dant signa per umbras
|
|
mutua laetantes, et amicum pondus uterque,
|
|
ceu reduces uitae saeuaque a morte remissos,
|
|
subiecta ceruice leuant; nec uerba, nec ausi
|
380
|
flere diu: prope saeua dies indexque minatur
|
|
ortus. eunt taciti per maesta silentia magnis
|
|
passibus exhaustasque dolent pallere tenebras.
|
|
inuida fata piis et fors ingentibus ausis
|
|
rara comes. iam castra uident animisque propinquant,
|
385
|
et decrescit onus, subiti cum pulueris umbra
|
|
et sonus a tergo. monitu ducis acer agebat
|
|
Amphion equites, noctem uigilataque castra
|
|
explorare datus, primusque per auia campi
|
|
usque procul (necdum totas lux soluerat umbras)
|
390
|
nescio quid uisu dubium incertumque moueri
|
|
corporaque ire uidet; subitus mox fraude reperta
|
|
exclamat, 'cohibete gradum quicumque!' sed hostes
|
|
esse patet: miseri pergunt anteire timentque
|
|
non sibi; tunc mortem trepidis minitatur et hastam
|
395
|
expulit, ac uanos alte leuat eminus ictus,
|
|
adfectans errare manum. stetit illa Dymantis
|
|
ante oculos, qui forte prior, gressumque repressit.
|
|
at non magnanimus curauit perdere iactus
|
|
Aepytus, et fixo transuerberat Hoplea tergo
|
400
|
pendentisque etiam perstrinxit Tydeos armos.
|
|
labitur egregii nondum ducis inmemor Hopleus,
|
|
expiratque tenens (felix, si corpus ademptum
|
|
nesciat), et saeuas talis descendit ad umbras.
|
|
uiderat hoc retro conuersus et agmina sentit
|
405
|
iuncta Dymas, dubius precibusne subiret an armis
|
|
instantes: arma ira dabat, fortuna precari
|
|
non audere iubet; neutri fiducia coepto:
|
|
distulit ira preces; ponit miserabile corpus
|
|
ante pedes, tergoque graues quas forte gerebat
|
410
|
tigridis exuuias in laeuam torquet et obstat
|
|
exertum obiectans mucronem, inque omnia tela
|
|
uersus et ad caedem iuxta mortemque paratus:
|
|
ut lea, quam saeuo fetam pressere cubili
|
|
uenantes Numidae, natos erecta superstat,
|
415
|
mente sub incerta toruum ac miserabile frendens;
|
|
illa quidem turbare globos et frangere morsu
|
|
tela queat, sed prolis amor crudelia uincit
|
|
pectora, et a media catulos circumspicit ira.
|
|
et iam laeua uiro, quamuis saeuire uetaret
|
420
|
Amphion, erepta manus, puerique trahuntur
|
|
ora supina comis. serus tunc denique supplex
|
|
demisso mucrone rogat: 'moderatius, oro,
|
|
ducite, fulminei per uos cunabula Bacchi
|
|
Inoamque fugam uestrique Palaemonis annos!
|
425
|
si cui forte domi natorum gaudia, si quis
|
|
hic pater, angusti puero date pulueris haustus
|
|
exiguamque facem! rogat, en rogat ipse iacentis
|
|
uultus: ego infandas potior satiare uolucres,
|
|
me praebete feris, ego bella audere coegi.'
|
430
|
'immo,' ait Amphion, 'regem si tanta cupido
|
|
condere, quae timidis belli mens, ede, Pelasgis,
|
|
quid fracti exanguesque parent; cuncta ocius effer,
|
|
et uita tumuloque ducis donatus abito.'
|
|
horruit et toto praecordia protinus Arcas
|
435
|
impleuit capulo. 'summumne hoc cladibus,' inquit,
|
|
'deerat ut adflictos turparem ego proditor Argos?
|
|
nil emimus tanti, nec sic uelit ipse cremari.'
|
|
sic ait, et magno proscissum uulnere pectus
|
|
iniecit puero, supremaque murmura uoluens:
|
440
|
'hoc tamen interea †et tu potiare sepulcro.'
|
|
tales optatis regum in complexibus ambo,
|
|
par insigne animis, Aetolus et inclutus Arcas,
|
|
egregias efflant animas letoque fruuntur.
|
|
uos quoque sacrati, quamuis mea carmina surgant
|
445
|
inferiore lyra, memores superabitis annos.
|
|
forsitan et comites non aspernabitur umbras
|
|
Euryalus Phrygiique admittet gloria Nisi.
|
|
at ferus Amphion, regi qui facta reportent
|
|
edoceantque dolum captiuaque corpora reddant,
|
450
|
mittit ouans; clausis ipse insultare Pelasgis
|
|
tendit et abscisos sociorum ostendere uultus.
|
|
interea reducem murorum e culmine Grai
|
|
Thiodamanta uident nec iam erumpentia celant
|
|
gaudia. ut exertos enses et caede recenti
|
455
|
arma rubere notant, nouus adsilit aethera magnum
|
|
clamor, et e summo pendent cupida agmina uallo
|
|
noscere quisque suos. uolucrum sic turba recentum,
|
|
cum reducem longo prospexit in aere matrem,
|
|
ire cupit contra summique e margine nidi
|
460
|
extat hians, iam iamque cadat, ni pectore toto
|
|
obstet aperta parens et amantibus increpat alis.
|
|
dumque opus arcanum et taciti compendia Martis
|
|
enumerant laetisque suos complexibus implent
|
|
Hopleaque exquirunt tardumque Dymanta queruntur:
|
465
|
ecce et Dircaeae iuxta dux concitus alae
|
|
uenerat Amphion; non longum caede recenti
|
|
laetatus uidet innumeris feruere cateruis
|
|
tellurem atque una gentem expirare ruina.
|
|
qui tremor inicitur caeli de lampade tactis,
|
470
|
hic fixit iuuenem, pariterque horrore sub uno
|
|
uox, acies sanguisque perit, gemitusque parantem
|
|
ipse ultro conuertit equus; fugit ala retorto
|
|
puluere. nondum illi Thebarum claustra subibant,
|
|
et iam Argiua cohors nocturno freta triumpho
|
475
|
prosilit in campos; per et arma et membra iacentum
|
|
taetraque congerie sola semianimumque cruorem
|
|
cornipedes ipsique ruunt: grauis exterit artus
|
|
ungula, sanguineus lauat imber et impedit axes.
|
|
dulce uiris hac ire uia, ceu tecta superbi
|
480
|
Sidonia atque ipsas calcent in sanguine Thebas.
|
|
hortatur Capaneus: 'satis occultata, Pelasgi,
|
|
delituit uirtus: nunc, nunc mihi uincere pulchrum
|
|
teste die; mecum clamore et puluere aperto
|
|
ite palam, iuuenes: sunt et mihi prouida dextrae
|
485
|
omina et horrendi stricto mucrone furores.'
|
|
sic ait; ardentes alacer succendit Adrastus
|
|
Argolicusque gener, sequitur iam tristior augur.
|
|
iamque premunt muros (et adhuc noua funera narrat
|
|
Amphion) miseramque intrarant protinus urbem,
|
490
|
ni Megareus specula citus exclamasset ab alta:
|
|
'claude, uigil, subeunt hostes, claude undique portas!'
|
|
est ubi dat uires nimius timor: ocius omnis
|
|
porta coit; solas dum tardius artat Echion
|
|
Ogygias, audax animis Spartana iuuentus
|
495
|
inrupit, caesique ruunt in limine primo
|
|
incola Taygeti Panopeus rigidique natator
|
|
Oebalus Eurotae; turque, o spectate palaestris
|
|
omnibus et nuper Nemeaeo in puluere felix,
|
|
Alcidama, primis quem caestibus ipse ligarat
|
500
|
Tyndarides, nitidi moriens conuexa magistri
|
|
respicis: auerso pariter deus occidit astro.
|
|
te nemus Oebalium, te lubrica ripa Lacaenae
|
|
uirginis et falso gurges cantatus olori
|
|
flebit, Amyclaeis Triuiae lugebere Nymphis,
|
505
|
et quae te leges praeceptaque fortia belli
|
|
erudiit genetrix, nimium didicisse queretur.
|
|
talis Echionio Mauors in limine saeuit.
|
|
tandem umeris obnixus Acron et pectore toto
|
|
pronus Ialmenides aeratae robora portae
|
510
|
torserunt: quanta pariter ceruice gementes
|
|
profringunt inarata diu Pangaea iuuenci.
|
|
par operis iactura lucro, quippe hoste retento
|
|
exclusere suos; cadit intra moenia Graius
|
|
Ormenus, et pronas tendentis Amyntoris ulnas
|
515
|
fundentisque preces penitus ceruice remissa
|
|
uerba solo uultusque cadunt, colloque decorus
|
|
torquis in hostiles cecidit per uulnus harenas.
|
|
soluitur interea uallum, primaeque recusant
|
|
stare morae; iam se peditum iunxere cateruae
|
520
|
moenibus: at patulas saltu transmittere fossas
|
|
horror equis: haerent trepidi atque inmane pauentes
|
|
abruptum mirantur agi; nunc impetus ire
|
|
margine ab extremo, nunc sponte in frena recedunt.
|
|
hi praefixa solo uellunt munimina, at illi
|
525
|
portarum obiectus minuunt et ferrea sudant
|
|
claustra remoliri, trabibusque artata sonoro
|
|
pellunt saxa loco; pars ad fastigia missas
|
|
exultant haesisse faces, pars ima lacessunt
|
|
scrutanturque cauas caeca testudine turres.
|
530
|
at Tyrii, quae sola salus, caput omne coronant
|
|
murorum, nigrasque sudes et lucida ferro
|
|
spicula et arsuras caeli per inania glandes
|
|
saxaque in aduersos ipsis auulsa rotabant
|
|
moenibus: exundant saeuo fastigia nimbo,
|
535
|
armataeque uomunt stridentia tela fenestrae.
|
|
qualiter aut Malean aut alta Ceraunia supra
|
|
cessantes in nube sedent nigrisque leguntur
|
|
collibus et subitae saliunt in uela procellae:
|
|
talis Agenoreis Argiuum exercitus armis
|
540
|
obruitur; non ora uirum, non pectora flectit
|
|
imber atrox, rectosque tenent in moenia uultus
|
|
inmemores leti et tantum sua tela uidentes.
|
|
Anthea falcato lustrantem moenia curru
|
|
desuper Ogygiae pepulit grauis impetus hastae;
|
545
|
lora excussa manu, retroque in terga uolutus
|
|
semianimos artus ocreis retinentibus haeret;
|
|
mirandum uisu belli scelus: arma trahuntur,
|
|
fumantesque rotae tellurem et tertius hastae
|
|
sulcus arat; longo sequitur uaga puluere ceruix,
|
550
|
et resupinarum patet orbita lata comarum.
|
|
at tuba luctificis pulsat clangoribus urbem
|
|
obsaeptasque fores sonitu perfringit amaro.
|
|
diuisere aditus, omnique in limine saeuus
|
|
signifer; ante omnes sua damna et gaudia portas.
|
555
|
dira intus facies, uix Mauors ipse uidendo
|
|
gaudeat; insanis lymphatam horroribus urbem
|
|
scindunt dissensu uario Luctusque Furorque
|
|
et Pauor et caecis Fuga circumfusa tenebris.
|
|
Bellum intrasse putes: feruent discursibus arces,
|
560
|
miscentur clamore uiae, ferrum undique et ignes
|
|
mente uident, saeuas mente accepere catenas.
|
|
consumpsit uentura timor: iam tecta replerant
|
|
templaque, et ingratae uallantur planctibus arae.
|
|
una omnes eademque subit formido per annos:
|
565
|
poscunt fata senes, ardet palletque iuuentus,
|
|
atria femineis trepidant ululata querelis.
|
|
flent pueri et flendi nequeunt cognoscere causas
|
|
attoniti et tantum matrum lamenta trementes.
|
|
illas cogit amor, nec habent extrema pudorem:
|
570
|
ipsae tela uiris, ipsae iram animosque ministrant,
|
|
hortanturque unaque ruunt, nec auita gementes
|
|
limina nec paruos cessant ostendere natos.
|
|
sic ubi pumiceo pastor rapturus ab antro
|
|
armatas erexit apes, fremit aspera nubes,
|
575
|
inque uicem sese stridore hortantur et omnes
|
|
hostis in ora uolant, mox deficientibus alis
|
|
amplexae flauamque domum captiuaque plangunt
|
|
mella laboratasque premunt ad pectora ceras.
|
|
nec non ancipitis pugnat sententia uulgi
|
580
|
discordesque serit motus: hi reddere fratrem
|
|
(nec mussant, sed uoce palam claroque tumultu),
|
|
reddere regna iubent; periit reuerentia regis
|
|
sollicitis: 'ueniat pactumque hic computet annum,
|
|
Cadmeosque lares exul patriasque salutet
|
585
|
infelix tenebras; cur autem ego sanguine fraudes
|
|
et periura luam regalis crimina noxae?'
|
|
inde alii: 'sera ista fides, iam uincere mauult.'
|
|
Tiresian alii lacrimis et supplice coetu
|
|
orant, quodque unum rebus solamen in artis,
|
590
|
nosse futura rogant. tenet ille inclusa premitque
|
|
fata deum: 'quiane ante duci bene credita nostro
|
|
consilia et monitus, cum perfida bella uetarem?
|
|
te tamen, infelix,' inquit, 'perituraque Thebe,
|
|
si taceam, nequeo miser exaudire cadentem
|
595
|
Argolicumque oculis haurire uacantibus ignem.
|
|
uincamur, Pietas; pone heia altaria, uirgo,
|
|
quaeramus superos.' facit illa, acieque sagaci
|
|
sanguineos flammarum apices geminumque per aras
|
|
ignem et clara tamen mediae fastigia lucis
|
600
|
orta docet; tunc in speciem serpentis inanem
|
|
ancipiti gyro uolui frangique rubore
|
|
demonstrat dubio, patriasque inluminat umbras.
|
|
ille coronatos iamdudum amplectitur ignes,
|
|
fatidicum sorbens uultu flagrante uaporem.
|
605
|
stant tristes horrore comae, uittasque trementes
|
|
caesaries insana leuat: diducta putares
|
|
lumina consumptumque genis rediisse nitorem.
|
|
tandem exundanti permisit uerba furori:
|
|
'audite, o sontes, extrema litamina diuum,
|
610
|
Labdacidae: uenit alma salus, sed limite duro.
|
|
Martius inferias et saeua efflagitat anguis
|
|
sacra: cadat generis quicumque nouissimus extat
|
|
uiperei, datur hoc tantum uictoria pacto.
|
|
felix qui tanta lucem mercede relinquet.'
|
615
|
stabat fatidici prope saeua altaria uatis
|
|
maestus, adhuc patriae tantum communia lugens
|
|
fata, Creon: grandem subiti cum fulminis ictum,
|
|
non secus ac torta traiectus cuspide pectus,
|
|
accipit exanimis sentitque Menoecea posci.
|
620
|
monstrat enim suadetque timor; stupet anxius alto
|
|
corda metu glaciante pater: Trinacria qualis
|
|
ora repercussum Libyco mare sumit ab aestu.
|
|
mox plenum Phoebo uatem et celerare iubentem,
|
|
nunc humilis genua amplectens, nunc ora canentis,
|
625
|
nequiquam reticere rogat; iam Fama sacratam
|
|
uocem amplexa uolat, clamantque oracula Thebae.
|
|
nunc age, quis stimulos et pulchrae gaudia mortis
|
|
addiderit iuueni (neque enim haec absentibus umquam
|
|
mens homini transmissa deis), memor incipe Clio,
|
630
|
saecula te quoniam penes et digesta uetustas.
|
|
diua Iouis solio iuxta comes, unde per orbem
|
|
rara dari terrisque solet contingere, Virtus,
|
|
seu pater omnipotens tribuit, siue ipsa capaces
|
|
elegit penetrare uiros, caelestibus ut tunc
|
635
|
desiluit gauisa plagis! dant clara meanti
|
|
astra locum quosque ipsa polis adfixerat ignes.
|
|
iamque premit terras, nec uultus ab aethere longe;
|
|
sed placuit mutare genas, fit prouida Manto,
|
|
responsis ut plana fides, et fraude priores
|
640
|
exuitur uultus. abiit horrorque uigorque
|
|
ex oculis, paulum decoris permansit honosque
|
|
mollior, et posito uatum gestamina ferro
|
|
subdita; descendunt uestes, toruisque ligatur
|
|
uitta comis (nam laurus erat); tamen aspera produnt
|
645
|
ora deam nimiique gradus. sic Lydia coniunx
|
|
Amphitryoniaden exutum horrentia terga
|
|
perdere Sidonios umeris ridebat amictus
|
|
et turbare colus et tympana rumpere dextra.
|
|
sed neque te indecorem sacris dignumque iuberi
|
650
|
talia Dircaea stantem pro turre, Menoeceu,
|
|
inuenit; inmensae reserato limine portae
|
|
sternebas Danaos, pariter Mauortius Haemon.
|
|
sed consanguinei quamuis atque omnia fratres,
|
|
tu prior: exanimes circum cumulantur acerui;
|
655
|
omne sedet telum, nulli sine caedibus ictus
|
|
(necdum aderat Virtus); non mens, non dextra quiescit,
|
|
non auida arma uacant, ipsa insanire uidetur
|
|
Sphinx galeae custos, uisoque animata cruore
|
|
emicat effigies et sparsa orichalca renident:
|
660
|
cum dea pugnantis capulum dextramque repressit:
|
|
'magnanime o iuuenis, quo non agnouerit ullum
|
|
certius armifero Cadmi de semine Mauors,
|
|
linque humiles pugnas, non haec tibi debita uirtus:
|
|
astra uocant, caeloque animam, plus concipe, mittes.
|
665
|
iamdudum hoc hilares genitor bacchatur ad aras,
|
|
hoc ignes fibraeque uolunt, hoc urguet Apollo:
|
|
terrigenam cuncto patriae pro sanguine poscunt.
|
|
Fama canit monitus, gaudet Cadmeia plebes
|
|
certa tui; rape mente deos, rape nobile fatum.
|
670
|
i, precor, accelera, ne proximus occupet Haemon.'
|
|
sic ait, et magna cunctantis pectora dextra
|
|
permulsit tacite seseque in corde reliquit.
|
|
fulminis haud citius radiis adflata cupressus
|
|
combibit infestas et stirpe et uertice flammas,
|
675
|
quam iuuenis multo possessus numine pectus
|
|
erexit sensus letique inuasit amorem.
|
|
ut uero auersae gressumque habitumque notauit
|
|
et subitam a terris in nubila crescere Manto,
|
|
obstipuit. 'sequimur, diuum quaecumque uocasti,
|
680
|
nec tarde paremus,' ait; iam iamque recedens
|
|
instantem uallo Pylium tamen Agrea fixit.
|
|
armigeri fessum excipiunt; tum uulgus euntem
|
|
auctorem pacis seruatoremque deumque
|
|
conclamat gaudens atque ignibus implet honestis.
|
685
|
iamque iter ad muros cursu festinus anhelo
|
|
obtinet et miseros gaudet uitasse parentes,
|
|
cum genitor—steterunt ambo et uox haesit utrique,
|
|
deiectaeque genae. tandem pater ante profatus:
|
|
'quis nouus inceptis rapuit te casus ab armis?
|
690
|
quae bello grauiora paras? dic, nate, precanti,
|
|
cur tibi torua acies? cur hic truculentus in ore
|
|
pallor, et ad patrios non stant tua lumina uultus?
|
|
audisti responsa, palam est. per ego oro tuosque,
|
|
nate, meosque annos miseraeque per ubera matris,
|
695
|
ne uati, ne crede, puer! superine profanum
|
|
dignantur stimulare senem, cui uultus inanis
|
|
extinctique orbes et poena simillima diro
|
|
Oedipodae? quid si insidiis et fraude dolosa
|
|
rex agit, extrema cui nostra in sorte timori
|
700
|
nobilitas tuaque ante duces notissima uirtus?
|
|
illius haec forsan, remur quae uerba deorum;
|
|
ille monet! ne frena animo permitte calenti,
|
|
da spatium tenuemque moram, male cuncta ministrat
|
|
impetus; hoc, oro, munus concede parenti.
|
705
|
sic tua maturis signentur tempora canis,
|
|
et sis ipse parens et ad hunc, animose, timorem
|
|
peruenias: ne perge meos orbare penates.
|
|
externi te nempe patres alienaque tangunt
|
|
pignora? si pudor est, primum miserere tuorum.
|
710
|
haec pietas, hic uerus honos; ibi gloria tantum
|
|
uentosumque decus titulique in morte latentes.
|
|
nec timidus te flecto parens: i, proelia misce,
|
|
i Danaas acies mediosque per obuius enses:
|
|
non teneo; liceat misero tremibunda lauare
|
715
|
uulnera et undantem lacrimis siccare cruorem,
|
|
teque iterum saeuis iterumque remittere bellis.
|
|
hoc malunt Thebae.' sic colla manusque tenebat
|
|
implicitus; sed nec lacrimae nec uerba mouebant
|
|
dis uotum iuuenem; quin et monstrantibus illis
|
720
|
fraude patrem tacita subit auertitque timorem:
|
|
'falleris heu uerosque metus, pater optime, nescis.
|
|
non me ulli monitus, nec uatum exorsa furentum
|
|
sollicitant uanisque mouent (sibi callidus ista
|
|
Tiresias nataeque canat) non si ipse reclusis
|
725
|
comminus ex adytis in me insaniret Apollo.
|
|
sed grauis unanimi casus me fratris ad urbem
|
|
sponte refert: gemit Inachia mihi saucius Haemon
|
|
cuspide; uix illum medio de puluere belli
|
|
inter utrasque acies, iam iamque tenentibus Argis—
|
730
|
sed moror. i, refoue dubium turbaeque ferenti
|
|
dic, parcant leuiterque uehant; ego uulnera doctum
|
|
iungere supremique fugam reuocare cruoris
|
|
Aëtiona petam.' sic imperfecta locutus
|
|
effugit; illi atra mersum caligine pectus
|
735
|
confudit sensus; pietas incerta uagatur
|
|
discordantque metus, impellunt credere Parcae.
|
|
turbidus interea ruptis uenientia portis
|
|
agmina belligeri Capaneus agit aequore campi,
|
|
cornua nunc equitum, cuneos nunc ille pedestres,
|
740
|
et proculcantes moderantum funera currus;
|
|
idem altas turres saxis et turbine crebro
|
|
laxat, agit turmas idem atque in sanguine fumat.
|
|
nunc spargit torquens uolucri noua uulnera plumbo,
|
|
nunc iaculum excusso rotat in sublime lacerto,
|
745
|
nullaque tectorum subit ad fastigia, quae non
|
|
deferat hasta uirum perfusaque caede recurrat.
|
|
nec iam aut Oeniden aut Hippomedonta peremptos
|
|
aut uatem Pelopea Phalanx aut Arcada credunt;
|
|
quin socium coiisse animas et corpore in uno
|
750
|
stare omnes, ita cuncta replet. non ullius aetas,
|
|
non cultus, non forma mouet; pugnantibus idem
|
|
supplicibusque furit; non quisquam obsistere contra,
|
|
non belli temptare uices: procul arma furentis
|
|
terribilesque iubas et frontem cassidis horrent.
|
755
|
at pius electa murorum in parte Menoeceus
|
|
iam sacer aspectu solitoque augustior ore,
|
|
ceu subito in terras supero demissus ab axe,
|
|
constitit, exempta manifestus casside nosci,
|
|
despexitque acies hominum et clamore profundo
|
760
|
conuertit campum iussitque silentia bello.
|
|
'armorum superi, tuque o qui funere tanto
|
|
indulges mihi, Phoebe, mori, date gaudia Thebis
|
|
quae pepigi et toto quae sanguine prodigus emi.
|
|
ferte retro bellum captaeque impingite Lernae
|
765
|
reliquias turpes, confixaque terga fouentes
|
|
Inachus indecores pater auersetur alumnos.
|
|
at Tyriis templa, arua, domos, conubia, natos
|
|
reddite morte mea: si uos placita hostia iuui,
|
|
si non attonitis uatis consulta recepi
|
770
|
auribus et Thebis nondum credentibus hausi,
|
|
haec Amphioniis pro me persoluite terris
|
|
ac mihi deceptum, precor, exorate parentem.'
|
|
sic ait, insignemque animam mucrone corusco
|
|
dedignantem artus pridem maestamque teneri
|
775
|
arripit atque uno quaesitam uulnere rumpit.
|
|
sanguine tunc spargit turres et moenia lustrat,
|
|
seque super medias acies, nondum ense remisso,
|
|
iecit et in saeuos cadere est conatus Achiuos.
|
|
ast illum amplexae Pietas Virtusque ferebant
|
780
|
leniter ad terras corpus; nam spiritus olim
|
|
ante Iouem et summis apicem sibi poscit in astris.
|
|
iamque intra muros nullo sudore receptum
|
|
gaudentes heroa ferunt: abscesserat ultro
|
|
Tantalidum uenerata cohors; subit agmine longo
|
785
|
colla inter iuuenum, laetisque fauoribus omni
|
|
concinitur uulgo Cadmum atque Amphiona supra
|
|
conditor; hi sertis, hi ueris honore soluto
|
|
accumulant artus patriaque in sede reponunt
|
|
corpus adoratum. repetunt mox bella peractis
|
790
|
laudibus; hic uicta genitor lacrimabilis ira
|
|
congemit, et tandem matri data flere potestas:
|
|
'lustralemne feris ego te, puer inclute, Thebis
|
|
deuotumque caput uilis ceu mater alebam?
|
|
quod molita nefas? cui tantum inuisa deorum?
|
795
|
non ego monstrifero coitu reuoluta notaui
|
|
pignora, nec nato peperi funesta nepotes.
|
|
quid refert? habet ecce suos Iocasta ducesque
|
|
regnantesque uidet: nos saeua piacula bello
|
|
demus, ut alterni (placet hoc tibi, fulminis auctor?)
|
800
|
Oedipodionii mutent diademata fratres?
|
|
quid superos hominesue queror? tu, saeue Menoeceu,
|
|
tu miseram ante omnes properasti extinguere matrem.
|
|
unde hic mortis amor? quae sacra insania menti?
|
|
quosue ego conceptus aut quae male pignora fudi
|
805
|
tam diuersa mihi? nimirum Martius anguis,
|
|
quaeque nouis proauum tellus effloruit armis—
|
|
hinc animi tristes nimiusque in pectore Mauors,
|
|
et de matre nihil. sponte en ultroque peremptus
|
|
inrumpis maestas Fatis nolentibus umbras.
|
810
|
ast egomet Danaos Capaneaque tela uerebar:
|
|
haec erat, haec metuenda manus ferrumque quod amens
|
|
ipsa dedi. uiden ut iugulo consumpserit ensem?
|
|
altius haud quisquam Danaum mucrone subisset.'
|
|
diceret infelix etiamnum et cuncta repleret
|
815
|
questibus: abducunt comites famulaeque perosam
|
|
solantes thalamoque tenent, sedet eruta multo
|
|
ungue genas; non illa diem, non uerba precantum
|
|
respicit aut uisus flectit tellure relictos,
|
|
iam uocis, iam mentis inops. sic aspera tigris
|
820
|
fetibus abreptis Scythico deserta sub antro
|
|
accubat et tepidi lambit uestigia saxi;
|
|
nusquam irae, sedit rabidi feritasque famesque
|
|
oris, eunt praeter secura armenta gregesque:
|
|
aspicit illa iacens; ubi enim quibus ubera pascat
|
825
|
aut quos ingenti premat expectata rapina?
|
|
hactenus arma, tubae, ferrumque et uulnera: sed nunc
|
|
comminus astrigeros Capaneus tollendus in axes.
|
|
non mihi iam solito uatum de more canendum;
|
|
maior ab Aoniis poscenda amentia lucis:
|
830
|
mecum omnes audete deae! siue ille profunda
|
|
missus nocte furor, Capaneaque signa secutae
|
|
arma Iouem contra Stygiae rapuere sorores,
|
|
seu uirtus egressa modum, seu gloria praeceps,
|
|
seu magnae data fama neci, seu laeta malorum
|
835
|
principia et blandae superum mortalibus irae.
|
|
iam sordent terrena uiro taedetque profundae
|
|
caedis, et exhaustis olim Graiumque suisque
|
|
missilibus lassa respexit in aethera dextra.
|
|
ardua mox toruo metitur culmina uisu,
|
840
|
innumerosque gradus gemina latus arbore clausos
|
|
aerium sibi portat iter, longeque timendus
|
|
multifidam quercum flagranti lumine uibrat;
|
|
arma rubent una clipeoque incenditur ignis.
|
|
'hac' ait 'in Thebas, hac me iubet ardua uirtus
|
845
|
ire, Menoeceo qua lubrica sanguine turris.
|
|
experiar quid sacra iuuent, an falsus Apollo.'
|
|
dicit, et alterno captiua in moenia gressu
|
|
surgit ouans: quales mediis in nubibus aether
|
|
uidit Aloidas, cum cresceret impia tellus
|
850
|
despectura deos nec adhuc inmane ueniret
|
|
Pelion et trepidum iam tangeret Ossa Tonantem.
|
|
tunc uero attoniti fatorum in cardine summo,
|
|
ceu suprema lues urbi facibusque cruentis
|
|
aequatura solo turres Bellona subiret,
|
855
|
omnibus e tectis certatim ingentia saxa
|
|
roboraque et ualidas fundae Balearis habenas,
|
|
nam iaculis caeloque uagis spes unde sagittis?—
|
|
uerum auidi et tormenta rotant et molibus urguent.
|
|
ille nec ingestis nec terga sequentibus umquam
|
860
|
detrahitur telis, uacuoque sub aere pendens
|
|
plana uelut terra certus uestigia figat,
|
|
tendit et ingenti subit occurrente ruina:
|
|
amnis ut incumbens longaeui robora pontis
|
|
adsiduis oppugnat aquis; iam saxa fatiscunt
|
865
|
emotaeque trabes: tanto uiolentior ille
|
|
(sentit enim) maiore salo quassatque trahitque
|
|
molem aegram, nexus donec celer alueus omnes
|
|
abscidit et cursu uictor respirat aperto.
|
|
utque petita diu celsus fastigia supra
|
870
|
eminuit trepidamque adsurgens desuper urbem
|
|
uidit et ingenti Thebas exterruit umbra,
|
|
increpat attonitos: †'humilesne Amphionis arces,
|
|
pro pudor, hi faciles, carmenque imbelle secuti,
|
|
hi, mentita diu Thebarum fabula, muri?†
|
875
|
et quid tam egregium prosternere moenia molli
|
|
structa lyra?' simul insultans gressuque manuque
|
|
molibus obstantes cuneos tabulataque saeuus
|
|
restruit: absiliunt pontes, tectique trementis
|
|
saxea frena labant, dissaeptoque aggere rursus
|
880
|
utitur et truncas rupes in templa domosque
|
|
praecipitat frangitque suis iam moenibus urbem.
|
|
iamque Iouem circa studiis diuersa fremebant
|
|
Argolici Tyriique dei; pater, aequus utrisque,
|
|
aspicit ingentes ardentum comminus iras
|
885
|
seque obstare uidet. gemit inseruante nouerca
|
|
Liber et obliquo respectans lumine patrem:
|
|
'nunc ubi saeua manus, meaque heu cunabula flammae?
|
|
fulmen, io ubi fulmen?' ait. gemit auctor Apollo
|
|
quas dedit ipse domos; Lernam Thebasque rependit
|
890
|
maestus et intento dubitat Tirynthius arcu;
|
|
maternos plangit uolucer Danaeius Argos;
|
|
flet Venus Harmoniae populos metuensque mariti
|
|
stat procul et tacita Gradiuum respicit ira.
|
|
increpat Aonios audax Tritonia diuos,
|
895
|
Iunonem tacitam furibunda silentia torquent.
|
|
non tamen haec turbant pacem Iouis, ecce quierant
|
|
iurgia cum mediis Capaneus auditus in astris,
|
|
'nullane pro trepidis,' clamabat, 'numina Thebis
|
|
statis? ubi infandae segnes telluris alumni,
|
900
|
Bacchus et Alcides? piget instigare minores:
|
|
tu potius uenias (quis enim concurrere nobis
|
|
dignior?); en cineres Semelaeaque busta tenentur!
|
|
nunc age, nunc totis in me conitere flammis,
|
|
Iuppiter! an pauidas tonitru turbare puellas
|
905
|
fortior et soceri turres excindere Cadmi?'
|
|
ingemuit dictis superum dolor; ipse furentem
|
|
risit et incussa sanctarum mole comarum,
|
|
'quaenam spes hominum tumidae post proelia Phlegrae?
|
|
tune etiam feriendus?' ait. premit undique lentum
|
910
|
turba deum frendens et tela ultricia poscit,
|
|
nec iam audet fatis turbata obsistere coniunx.
|
|
ipsa dato nondum caelestis regia signo
|
|
sponte tonat, coeunt ipsae sine flamine nubes
|
|
accurruntque imbres: Stygias rupisse catenas
|
915
|
Iapetum aut uictam supera ad conuexa leuari
|
|
Inarimen Aetnamue putes. pudet ista timere
|
|
caelicolas; sed cum in media uertigine mundi
|
|
stare uirum insanasque uident deposcere pugnas,
|
|
mirantur taciti et dubio pro fulmine pallent.
|
920
|
coeperat Ogygiae supra fastigia turris
|
|
arcanum mugire polus caelumque tenebris
|
|
auferri: tenet ille tamen, quas non uidet, arces,
|
|
fulguraque attritis quotiens micuere procellis,
|
|
'his' ait 'in Thebas, his iam decet ignibus uti,
|
925
|
hinc renouare faces lassamque accendere quercum.'
|
|
talia dicentem toto Ioue fulmen adactum
|
|
corripuit: primae fugere in nubila cristae,
|
|
et clipei niger umbo cadit, iamque omnia lucent
|
|
membra uiri. cedunt acies, et terror utrimque,
|
930
|
quo ruat, ardenti feriat quas corpore turmas.
|
|
[intra se stridere facem galeamque comasque
|
|
quaerit, et urentem thoraca repellere dextra
|
|
conatus ferri cinerem sub pectore tractat.]
|
|
stat tamen, extremumque in sidera uersus anhelat,
|
935
|
pectoraque inuisis obicit fumantia muris;
|
|
nec caderet, sed membra uirum terrena relinquunt,
|
|
exuiturque animus; paulum si tardius artus
|
|
cessissent, potuit fulmen sperare secundum.
|
|