| VIA DOMITIANA | |
| Quis duri silicis gravisque ferri | 4.3.1 |
| immanis sonus aequori propinquum | |
| saxosae latus Appiae replevit? | |
| certe non Libycae sonant catervae, | |
| nec dux advena peierante bello | 5 |
| Campanos quatit inquietus agros, | |
| nec frangit vada montibusque caesis | |
| inducit Nero sordidas paludes; | |
| sed qui limina bellicosa Iani | |
| iustis legibus et foro coronat, | 10 |
| quis castae Cereri diu negata | |
| reddit iugera sobriasque terras, | |
| quis fortem vetat interire sexum | |
| et censor prohibet mares adultos | |
| pulchrae supplicium timere formae; | 15 |
| qui reddit Capitolio Tonantem | |
| et Pacem propria domo reponit, | |
| qui genti patriae futura semper | |
| sancit lumina Flaviumque caelum, | |
| hic segnis populi vias gravatus | 20 |
| et campos iter omne detinentes | |
| longos eximit ambitus novoque | |
| iniectu solidat graves harenas, | |
| gaudens Euboicae domum Sibyllae | |
| Gauranosque sinus et aestuantes | 25 |
| septem montibus admovere Baias. | |
| Hic quondam piger axe vectus uno | |
| nutabat cruce pendula viator | |
| sorbebatque rotas maligna tellus, | |
| et plebs in mediis Latina campis | 30 |
| horrebat mala navigationis; | |
| nec cursus agiles, sed impeditum | |
| tardabant iter orbitae tacentes, | |
| dum pondus nimium querens sub alta | |
| repit languida quadrupes statera. | 35 |
| at nunc, quae solidum diem terebat, | |
| horarum via facta vix duarum. | |
| non tensae volucrum per astra pennae, | |
| nec velocius ibitis, carinae. | |
| Hic primus labor incohare sulcos | 40 |
| et rescindere limites et alto | |
| egestu penitus cavare terras; | |
| mox haustas aliter replere fossas | |
| et summo gremium parare dorso, | |
| ne nutent sola, ne maligna sedes | 45 |
| et pressis dubium cubile saxis; | |
| tunc umbonibus hinc et hinc coactis | |
| et crebris iter alligare gonfis. | |
| o quantae pariter manus laborant! | |
| hi caedunt nemus exuuntque montes, | 50 |
| hi ferro scopulos trabesque levant; | |
| illi saxa ligant opusque texunt | |
| cocto pulvere sordidoque tofo; | |
| hi siccant bibulas manu lacunas | |
| et longe fluvios agunt minores. | 55 |
| hae possent et Athon cavare dextrae | |
| et maestum pelagus gementis Helles | |
| intercludere ponte non natanti. | |
| his parvus, nisi cliviae vetarent, | |
| Inous freta miscuisset Isthmos. | 60 |
| Fervent litora mobilesque silvae, | |
| it longus medias fragor per urbes, | |
| atque echon simul hinc et inde fractam | |
| Gauro Massicus uvifer remittit. | |
| miratur sonitum quieta Cyme | 65 |
| et Literna palus pigerque Safon. | |
| At flavum caput umidumque late | |
| crinem mollibus impeditus ulvis | |
| Vulturnus levat ora maximoque | |
| pontis Caesarei reclinus arcu | 70 |
| raucis talia faucibus redundat: | |
| 'camporum bone conditor meorum, | |
| quis me vallibus aviis refusum | |
| et ripas habitare nescientem | |
| recti legibus alvei ligasti! | 75 |
| et nunc ille ego turbidus minaxque, | |
| vix passus dubias prius carinas, | |
| iam pontem fero perviusque calcor; | |
| qui terras rapere et rotare silvas | |
| assueram (pudet!), amnis esse coepi; | 80 |
| sed grates ago servitusque tanti est, | |
| quod sub te duce, te iubente, cessi, | |
| quod tu maximus arbiter meaeque | |
| victor perpetuus legere ripae. | |
| et nunc limite me colis beato | 85 |
| nec sordere sinis malumque late | |
| deterges sterilis soli pudorem; | |
| ne me pulvereum gravemque caelo | |
| Tyrrheni sinus obluat profundi | |
| (qualis Cinyphius tacente ripa | 90 |
| Poenos Bagrada serpit inter agros), | |
| sed talis ferar ut nitente cursu | |
| tranquillum mare proximumque possim | |
| puro gurgite provocare Lirim.' | |
| Haec amnis, pariterque se levarat | 95 |
| ingenti plaga marmorata dorso. | |
| huius ianua prosperumque limen | |
| arcus, belligeris ducis tropaeis | |
| et totis Ligurum nitens metallis, | |
| quantus nubila qui coronat imbri. | 100 |
| illic flectitur excitus viator, | |
| illic Appia se dolet relinqui. | |
| tunc velocior acriorque cursus, | |
| tunc ipsos iuvat impetus iugales; | |
| ceu fessis ubi remigum lacertis | 105 |
| primae carbasa ventilatis, aurae. | |
| ergo omnes, age, quae sub axe primo | |
| Romani colitis fidem Parentis, | |
| prono limite commeate gentes, | |
| Eoae citius venite laurus: | 110 |
| nil obstat cupidis, nihil moratur. | |
| qui primo Tiberim reliquit ortu, | |
| primo vespere naviget Lucrinum. | |
| Sed quam fine viae recentis imo, | |
| qua monstrat veteres Apollo Cumas, | 115 |
| albam crinibus infulisque cerno? | |
| visu fallimur, an sacris ab antris | |
| profert Chalcidicas Sibylla laurus? | |
| cedamus; chely, iam repone cantus: | |
| vates sanctior incipit, tacendum est. | 120 |
| en! et colla rotat novisque late | |
| bacchatur spatiis viamque replet. | |
| tunc sic virgineo profatur ore: | |
| 'dicebam, veniet (manete campi | |
| atque amnis), veniet favente caelo, | 125 |
| qui foedum nemus et putres harenas | |
| celsis pontibus et via levabit. | |
| en hic est deus, hunc iubet beatis | |
| pro se Iuppiter imperare terris; | |
| quo non dignior has subit habenas | 130 |
| ex quo me duce praescios Averni | |
| Aeneas avide futura quaerens | |
| lucos et penetravit et reliquit. | |
| hic paci bonus, hic timendus armis, | |
| natura melior potentiorque. | 135 |
| hic si flammigeros teneret axes, | |
| largis, India nubibus maderes, | |
| undaret Libye, teperet Haemus. | |
| Salve, dux hominum et parens deorum, | |
| provisum mihi conditumque numen. | 140 |
| nec iam putribus evoluta chartis | |
| sollemni prece Quindecim Virorum | |
| perlustra mea dicta, sed canentem | |
| ipsam comminus, ut mereris, audi. | |
| vidi quam seriem merentis aevi | 145 |
| pronectant tibi candidae sorores: | |
| magnus te manet ordo saeculorum, | |
| natis longior abnepotibusque | |
| annos perpetua geres iuventa | |
| quos fertur placidos adisse Nestor, | 150 |
| quos Tithonia computat senectus | |
| et quantos ego Delium poposci. | |
| iuravit tibi iam nivalis Arctus, | |
| nunc magnos Oriens dabit triumphos. | |
| ibis qua vagus Hercules et Euhan | 155 |
| ultra sidera flammeumque solem | |
| et Nili caput et nives Atlantis, | |
| et laudum cumulo beatus omni | |
| scandes belliger abnuesque currus; | |
| donec Troicus ignis et renatae | 160 |
| Tarpeius pater intonabit aulae, | |
| haec donec via te regente terras | |
| annosa magis Appia senescat.' |