VIA DOMITIANA
|
|
Quis duri silicis gravisque ferri
|
4.3.1
|
immanis sonus aequori propinquum
|
|
saxosae latus Appiae replevit?
|
|
certe non Libycae sonant catervae,
|
|
nec dux advena peierante bello
|
5
|
Campanos quatit inquietus agros,
|
|
nec frangit vada montibusque caesis
|
|
inducit Nero sordidas paludes;
|
|
sed qui limina bellicosa Iani
|
|
iustis legibus et foro coronat,
|
10
|
quis castae Cereri diu negata
|
|
reddit iugera sobriasque terras,
|
|
quis fortem vetat interire sexum
|
|
et censor prohibet mares adultos
|
|
pulchrae supplicium timere formae;
|
15
|
qui reddit Capitolio Tonantem
|
|
et Pacem propria domo reponit,
|
|
qui genti patriae futura semper
|
|
sancit lumina Flaviumque caelum,
|
|
hic segnis populi vias gravatus
|
20
|
et campos iter omne detinentes
|
|
longos eximit ambitus novoque
|
|
iniectu solidat graves harenas,
|
|
gaudens Euboicae domum Sibyllae
|
|
Gauranosque sinus et aestuantes
|
25
|
septem montibus admovere Baias.
|
|
Hic quondam piger axe vectus uno
|
|
nutabat cruce pendula viator
|
|
sorbebatque rotas maligna tellus,
|
|
et plebs in mediis Latina campis
|
30
|
horrebat mala navigationis;
|
|
nec cursus agiles, sed impeditum
|
|
tardabant iter orbitae tacentes,
|
|
dum pondus nimium querens sub alta
|
|
repit languida quadrupes statera.
|
35
|
at nunc, quae solidum diem terebat,
|
|
horarum via facta vix duarum.
|
|
non tensae volucrum per astra pennae,
|
|
nec velocius ibitis, carinae.
|
|
Hic primus labor incohare sulcos
|
40
|
et rescindere limites et alto
|
|
egestu penitus cavare terras;
|
|
mox haustas aliter replere fossas
|
|
et summo gremium parare dorso,
|
|
ne nutent sola, ne maligna sedes
|
45
|
et pressis dubium cubile saxis;
|
|
tunc umbonibus hinc et hinc coactis
|
|
et crebris iter alligare gonfis.
|
|
o quantae pariter manus laborant!
|
|
hi caedunt nemus exuuntque montes,
|
50
|
hi ferro scopulos trabesque levant;
|
|
illi saxa ligant opusque texunt
|
|
cocto pulvere sordidoque tofo;
|
|
hi siccant bibulas manu lacunas
|
|
et longe fluvios agunt minores.
|
55
|
hae possent et Athon cavare dextrae
|
|
et maestum pelagus gementis Helles
|
|
intercludere ponte non natanti.
|
|
his parvus, nisi cliviae vetarent,
|
|
Inous freta miscuisset Isthmos.
|
60
|
Fervent litora mobilesque silvae,
|
|
it longus medias fragor per urbes,
|
|
atque echon simul hinc et inde fractam
|
|
Gauro Massicus uvifer remittit.
|
|
miratur sonitum quieta Cyme
|
65
|
et Literna palus pigerque Safon.
|
|
At flavum caput umidumque late
|
|
crinem mollibus impeditus ulvis
|
|
Vulturnus levat ora maximoque
|
|
pontis Caesarei reclinus arcu
|
70
|
raucis talia faucibus redundat:
|
|
'camporum bone conditor meorum,
|
|
quis me vallibus aviis refusum
|
|
et ripas habitare nescientem
|
|
recti legibus alvei ligasti!
|
75
|
et nunc ille ego turbidus minaxque,
|
|
vix passus dubias prius carinas,
|
|
iam pontem fero perviusque calcor;
|
|
qui terras rapere et rotare silvas
|
|
assueram (pudet!), amnis esse coepi;
|
80
|
sed grates ago servitusque tanti est,
|
|
quod sub te duce, te iubente, cessi,
|
|
quod tu maximus arbiter meaeque
|
|
victor perpetuus legere ripae.
|
|
et nunc limite me colis beato
|
85
|
nec sordere sinis malumque late
|
|
deterges sterilis soli pudorem;
|
|
ne me pulvereum gravemque caelo
|
|
Tyrrheni sinus obluat profundi
|
|
(qualis Cinyphius tacente ripa
|
90
|
Poenos Bagrada serpit inter agros),
|
|
sed talis ferar ut nitente cursu
|
|
tranquillum mare proximumque possim
|
|
puro gurgite provocare Lirim.'
|
|
Haec amnis, pariterque se levarat
|
95
|
ingenti plaga marmorata dorso.
|
|
huius ianua prosperumque limen
|
|
arcus, belligeris ducis tropaeis
|
|
et totis Ligurum nitens metallis,
|
|
quantus nubila qui coronat imbri.
|
100
|
illic flectitur excitus viator,
|
|
illic Appia se dolet relinqui.
|
|
tunc velocior acriorque cursus,
|
|
tunc ipsos iuvat impetus iugales;
|
|
ceu fessis ubi remigum lacertis
|
105
|
primae carbasa ventilatis, aurae.
|
|
ergo omnes, age, quae sub axe primo
|
|
Romani colitis fidem Parentis,
|
|
prono limite commeate gentes,
|
|
Eoae citius venite laurus:
|
110
|
nil obstat cupidis, nihil moratur.
|
|
qui primo Tiberim reliquit ortu,
|
|
primo vespere naviget Lucrinum.
|
|
Sed quam fine viae recentis imo,
|
|
qua monstrat veteres Apollo Cumas,
|
115
|
albam crinibus infulisque cerno?
|
|
visu fallimur, an sacris ab antris
|
|
profert Chalcidicas Sibylla laurus?
|
|
cedamus; chely, iam repone cantus:
|
|
vates sanctior incipit, tacendum est.
|
120
|
en! et colla rotat novisque late
|
|
bacchatur spatiis viamque replet.
|
|
tunc sic virgineo profatur ore:
|
|
'dicebam, veniet (manete campi
|
|
atque amnis), veniet favente caelo,
|
125
|
qui foedum nemus et putres harenas
|
|
celsis pontibus et via levabit.
|
|
en hic est deus, hunc iubet beatis
|
|
pro se Iuppiter imperare terris;
|
|
quo non dignior has subit habenas
|
130
|
ex quo me duce praescios Averni
|
|
Aeneas avide futura quaerens
|
|
lucos et penetravit et reliquit.
|
|
hic paci bonus, hic timendus armis,
|
|
natura melior potentiorque.
|
135
|
hic si flammigeros teneret axes,
|
|
largis, India nubibus maderes,
|
|
undaret Libye, teperet Haemus.
|
|
Salve, dux hominum et parens deorum,
|
|
provisum mihi conditumque numen.
|
140
|
nec iam putribus evoluta chartis
|
|
sollemni prece Quindecim Virorum
|
|
perlustra mea dicta, sed canentem
|
|
ipsam comminus, ut mereris, audi.
|
|
vidi quam seriem merentis aevi
|
145
|
pronectant tibi candidae sorores:
|
|
magnus te manet ordo saeculorum,
|
|
natis longior abnepotibusque
|
|
annos perpetua geres iuventa
|
|
quos fertur placidos adisse Nestor,
|
150
|
quos Tithonia computat senectus
|
|
et quantos ego Delium poposci.
|
|
iuravit tibi iam nivalis Arctus,
|
|
nunc magnos Oriens dabit triumphos.
|
|
ibis qua vagus Hercules et Euhan
|
155
|
ultra sidera flammeumque solem
|
|
et Nili caput et nives Atlantis,
|
|
et laudum cumulo beatus omni
|
|
scandes belliger abnuesque currus;
|
|
donec Troicus ignis et renatae
|
160
|
Tarpeius pater intonabit aulae,
|
|
haec donec via te regente terras
|
|
annosa magis Appia senescat.'
|
|