| EPICEDION IN PRISCILLAM | |
| Si manus aut similes docilis mihi fingere ceras | 5.1.1 |
| aut ebur impressis aurumve animare figuris, | |
| hinc, Priscilla, tuo solacia grata marito | |
| conciperem. namque egregia pietate meretur | |
| ut vel Apelleo vultus signata colore, | 5 |
| Phidiaca vel nata manu reddare dolenti. | |
| sic auferre rogis umbram conatur, et ingens | |
| certamen cum Morte gerit, curasque fatigat | |
| artificum inque omni te quaerit amare metallo. | |
| sed mortalis honos, agilis quem dextra laborat. | 10 |
| nos tibi, laudati iuvenis rarissima coniunx, | |
| longa nec obscurum finem latura perenni | |
| temptamus dare iusta lyra, modo dexter Apollo | |
| quique venit iuncto mihi semper Apolline Caesar | |
| annuat: haut alio melius condere sepulcro. | 15 |
| Sera quidem tanto struitur medicina dolori, | |
| altera cum volucris Phoebi rota torqueat annum; | |
| sed cum plaga recens et adhuc in vulnere primo | |
| nigra domus questu, miseram qua accessus ad aurem | |
| coniugis orbati? tunc flere et scindere vestes | 20 |
| et famulos lassare greges et vincere planctus | |
| Fataque et iniustos rabidis pulsare querelis | |
| caelicolas solamen erat. licet ipse levandos | |
| ad gemitus silvis comitatus et amnibus Orpheus | |
| afforet atque omnis pariter matertera vatem, | 25 |
| omnis Apollineus tegeret Bacchique sacerdos: | |
| nil cantus, nil fila deis pallentis Averni | |
| Eumenidumque audita comis mulcere valerent: | |
| tantus in attonito regnabat pectore luctus. | |
| nunc etiam ad planctus refugit iam plana cicatrix | 30 |
| dum canimus, gravibusque oculis uxorius instat | |
| imber. habentne pios etiamnum haec lumina fletus? | |
| mira fides! citius genetrix Sipylea feretur | |
| exhausisse genas, citius Tithonida maesti | |
| deficient rores aut exsatiata fatiscet | 35 |
| mater Achilleis hiemes adfrangere bustis. | |
| macte animi! notat ista deus qui flectit habenas | |
| orbis et humanos propior Iove digerit actus, | |
| maerentemque videt; lectique arcana ministri | |
| hinc etiam documenta capit, quod diligis umbram | 40 |
| et colis exsequias. hic est castissimus ardor, | |
| hic amor a domino meritus censore probari. | |
| Nec mirum, si vos collato pectore mixtos | |
| iunxit inabrupta concordia longa catena. | |
| illa quidem nuptumque prior taedasque marito | 45 |
| passa alio, sed te ceu virginitate iugatum | |
| visceribus totis animaque amplexa fovebat; | |
| qualiter aequaevo sociatam palmite vitem | |
| ulmus amat miscetque nemus ditemque precatur | |
| autumnum et caris gaudet redimita racemis. | 50 |
| laudantur proavis seu pulchrae munere formae, | |
| quae morum caruere bonis falsaeque potentes | |
| laudis egent verae: tibi quamquam et origo niteret | |
| et felix species multumque optanda maritis, | |
| ex te maior honos, unum novisse cubile, | 55 |
| unum secretis agitare sub ossibus ignem. | |
| illum nec Phrygius vitiasset raptor amorem | |
| Dulichiive proci nec qui fraternus adulter | |
| casta Mycenaeo conubia polluit auro. | |
| si Babylonos opes, Lydae si pondera gazae | 60 |
| Indorumque dares Serumque Arabumque potentes | |
| divitias, mallet cum paupertate pudica | |
| intemerata mori vitamque rependere famae. | |
| nec frons triste rigens nimiusque in moribus horror, | |
| sed simplex hilarisque fides et mixta pudori | 65 |
| gratia. quod si anceps metus ad maiora vocasset, | |
| illa vel armiferas pro coniuge laeta catervas | |
| fulmineosque ignes mediique pericula ponti | |
| exciperet. melius, quod non adversa probarunt | |
| quae tibi cura tori, quantus pro coniuge pallor. | 70 |
| sed meliore via dextros tua vota marito | |
| promeruere deos, dum nocte dieque fatigas | |
| numina, dum cunctis supplex advolveris aris | |
| et mitem genium domini praesentis adoras. | |
| Audita es, venitque gradu Fortuna benigno. | 75 |
| vidit quippe pii iuvenis navamque quietem | |
| intactamque fidem succinctaque pectora curis | |
| et vigiles sensus et digna evolvere tantas | |
| sobria corda vices, vidit, qui cuncta suorum | |
| novit et inspectis ambit latus omne ministris. | 80 |
| nec mirum: videt ille ortus obitusque, quid auster, | |
| quid boreas hibernus agat, ferrique togaeque | |
| consilia atque ipsam mentem probat. ille iubatis | |
| molem immensam umeris et vix tractabile pensum | |
| imposuit (nec enim numerosior altera sacra | 85 |
| cura domo), magnum late dimittere in orbem | |
| Romulei mandata ducis, viresque modosque | |
| imperii tractare manu; quae laurus ab arcto, | |
| quid vagus Euphrates, quid ripa binominis Histri, | |
| quid Rheni vexilla ferant: quantum ultimus orbis | 90 |
| cesserit et refugo circumsona gurgite Thyle; | |
| (omnia nam laetas pila attollentia frondes, | |
| nullaque famosa signatur lancea penna); | |
| praeterea, fidos dominus si dividat enses, | |
| pandere quis centum valeat frenare, maniplos | 95 |
| inter missus eques, quis praecepisse cohorti, | |
| quem deceat clari praestantior ordo tribuni, | |
| quisnam frenigerae signum dare dignior alae; | |
| mille etiam praenosse vices, an merserit agros | |
| Nilus, an imbrifero Libye sudaverit austro: | 100 |
| cunctaque si numerem, non plura interprete virga | |
| nuntiat ex celsis ales Tegeaticus astris, | |
| quaeque cadit liquidas Iunonia virgo per auras | |
| et picturato pluvium ligat aëra gyro, | |
| quaeque tuas laurus volucri, Germanice, cursu | 105 |
| Fama vehit praegressa diem tardumque sub astris | |
| Arcada et in medio linquit Thaumantida caelo. | |
| Qualem te superi, Priscilla, hominesque benigno | |
| aspexere die, cum primum ingentibus actis | |
| admotus coniunx! vicisti gaudia †cene | 110 |
| ipsius, effuso dum pectore prona sacratos | |
| ante pedes avide domini tam magna merentis | |
| volveris. Aonio non sic in vertice gaudet, | |
| quam pater arcani praefecit hiatibus antri | |
| Delius, aut primi cui ius venerabile thyrsi | 115 |
| Bacchus et attonitae tribuit vexilla catervae. | |
| nec tamen hic mutata quies probitasve secundis | |
| intumuit: tenor idem animo moresque modesti | |
| fortuna crescente manent. fovet anxia curas | |
| coniugis hortaturque simul flectitque labores. | 120 |
| ipsa dapes modicas et sobria pocula tradit, | |
| exemplumque ad erile monet; velut Apula coniunx | |
| agricolae parci vel sole infecta Sabino, | |
| quae videt emeriti iam prospectantibus astris | |
| tempus adesse viri, propere mensasque torosque | 125 |
| instruit expectatque sonum redeuntis aratri. | |
| parva loquor. tecum gelidas comes illa per arctos | |
| Sarmaticasque hiemes Histrumque et pallida Rheni | |
| frigora, tecum omnes animo durata per aestus | |
| et, si castra darent, vellet gestare pharetras, | 130 |
| vellet Amazonia latus intercludere pelta; | |
| dum te pulverea bellorum nube videret | |
| Caesarei prope fulmen equi divinaque tela | |
| vibrantem et magnae sparsum sudoribus hastae. | |
| Hactenus alma chelys. tempus nunc ponere frondes, | 135 |
| Phoebe, tuas maestaque comam damnare cupresso. | |
| Quisnam impacata consanguinitate ligavit | |
| Fortunam Invidiamque deus? quis iussit iniquas | |
| aeternum bellare deas? nullamne notavit | |
| illa domum, torvo quam non haec lumine figat | 140 |
| protinus et saeva proturbet gaudia dextra? | |
| florebant hilares inconcussique penates: | |
| nil maestum. quid enim, quamvis infida levisque, | |
| Caesare tam dextro posset Fortuna timeri? | |
| invenere viam liventia Fata, piumque | 145 |
| intravit vis saeva larem. sic plena maligno | |
| adflantur vineta noto, sic alta senescit | |
| imbre seges nimio, rapidae sic obvia puppi | |
| invidet et velis adnubilat aura secundis. | |
| carpitur eximium fato Priscilla decorem; | 150 |
| qualiter alta comam silvarum gloria pinus | |
| seu Iovis igne malo seu iam radice soluta | |
| deficit et nulli spoliata remurmurat aurae. | |
| quid probitas aut casta fides, quid numina prosunt | |
| culta deum? furvae miseram circum undique leti | 155 |
| vallavere plagae, tenduntur dura sororum | |
| licia et exacti superest pars ultima fili. | |
| nil famuli coetus, nil ars operosa medentum | |
| auxiliata malis; comites tamen undique ficto | |
| spem simulant vultu, flentem notat illa maritum. | 160 |
| ille modo infernae nequiquam flumina Lethes | |
| incorrupta rogat, nunc anxius omnibus aris | |
| inlacrimat signatque fores et pectore terget | |
| limina; nunc magni vocat exorabile numen | |
| Caesaris. heu durus fati tenor! estne quod illi | 165 |
| non liceat? quantae poterant mortalibus annis | |
| accessisse morae si tu, pater, omne teneres | |
| arbitrium? caeco gemeret Mors clusa barathro | |
| longius, et vacuae posuissent stamina Parcae. | |
| Iamque cadunt vultus oculisque novissimus error | 170 |
| optunsaeque aures, nisi cum vox sola mariti | |
| noscitur; illum unum media de morte reversa | |
| mens videt, illum aegris circumdat fortiter ulnis | |
| immotas obversa genas, nec sole supremo | |
| lumina sed dulci mavult satiare marito. | 175 |
| tum sic unanimum moriens solatur amantem: | |
| 'pars animae victura meae, cui linquere possim | |
| o utinam, quos dura mihi rapit Atropos annos: | |
| parce precor lacrimis, saevo ne concute planctu | |
| pectora, nec crucia fugientem coniugis umbram. | 180 |
| linquo equidem thalamos, salvo tamen ordine, maestos | |
| quod prior: exegi longa potiora senecta | |
| tempora. vidi omni pridem te flore nitentem, | |
| vidi altae propius propiusque accedere dextrae. | |
| non in te Fatis, non iam caelestibus ullis | 185 |
| arbitrium: mecum ista fero. tu limite coepto | |
| tende libens sacrumque latus geniumque potentem | |
| inrequietus ama. nunc, quod cupis ipse iuberi, | |
| da Capitolinis aeternum sedibus aurum, | |
| quo niteat sacri centeno pondere vultus | 190 |
| Caesaris et propriae signet cultricis amorem. | |
| sic ego nec Furias nec deteriora videbo | |
| Tartara et Elysias felix admittar in oras.' | |
| Haec dicit labens sociosque amplectitur artus | |
| haerentemque animam non tristis in ora mariti | 195 |
| transtulit et cara pressit sua lumina dextra. | |
| At iuvenis magno flammatus pectora luctu | |
| nunc implet saevo viduos clamore penates, | |
| nunc ferrum laxare cupit, nunc ardua tendit | |
| in loca (vix retinent comites), nunc ore ligato | 200 |
| incubat amissae mersumque in corde dolorem | |
| saevus agit, qualis conspecta coniuge segnis | |
| Odrysius vates positis ad Strymona plectris | |
| obstupuit tristemque rogum sine carmine flevit. | |
| ille etiam erecte rupisset tempora vitae, | 205 |
| ne tu Tartareum chaos incomitata subires, | |
| set prohibet mens fida ducis mirandaque sacris | |
| imperiis et maior amor. | |
| Quis carmine digno | |
| exsequias et dona malae feralia pompae | |
| perlegat? omne illic stipatum examine longo | 210 |
| ver Arabum Cilicumque fluit floresque Sabaei | |
| Indorumque arsura seges praereptaque templis | |
| tura, Palaestini simul Hebraeique liquores | |
| Coryciaeque comae Cinyreaque germina; et altis | |
| ipsa toris Serum Tyrioque umbrata recumbit | 215 |
| tegmine. sed toto spectatur in agmine coniunx | |
| solus; in hunc magnae flectuntur lumina Romae | |
| ceu iuvenes natos suprema ad busta ferentem: | |
| is dolor in vultu, tantum crinesque genaeque | |
| noctis habent. illam tranquillo fine solutam | 220 |
| felicemque vocant; lacrimas fudere marito. | |
| Est locus ante urbem qua primum nascitur ingens | |
| Appia, quaque Italo gemitus Almone Cybebe | |
| ponit et Idaeos iam non reminiscitur amnis. | |
| hic te Sidonio velatam molliter ostro | 225 |
| eximius coniunx (nec enim fumantia busta | |
| clamoremque rogi potuit perferre) beato | |
| composuit, Priscilla, toro. nil longior aetas | |
| carpere, nil aevi poterunt vitiare labores: | |
| sic cautum membris; tantas venerabile marmor | 230 |
| spirat opes. mox in varias mutata novaris | |
| effigies: hoc aere Ceres, hoc lucida Gnosis, | |
| illo Maia tholo, Venus hoc non improba saxo. | |
| accipiunt vultus haud indignata decoros | |
| numina: circumstant famuli consuetaque turba | 235 |
| obsequiis, tunc rite tori mensaeque parantur | |
| assiduae. domus ista, domus! quis triste sepulcrum | |
| dixerit? hac merito visa pietate mariti | |
| protinus exclames: 'est hic, agnosco, minister | |
| illius, aeternae modo qui sacraria genti | 240 |
| condidit inque alio posuit sua sidera caelo.' | |
| sic, ubi magna novum Phario de litore puppis | |
| solvit iter iamque innumeros utrimque rudentes | |
| lataque veliferi porrexit brachia mali | |
| invasitque vias, in eodem angusta phaselos | 245 |
| aequore et immensi partem sibi vindicat austri. | |
| Quid nunc immodicos, iuvenum lectissime, fletus | |
| corde foves longumque vetas exire dolorem? | |
| nempe times ne Cerbereos Priscilla tremescat | |
| latratus? tacet ille piis; ne tardior adsit | 250 |
| navita proturbetque vadis? vehit ille merentes | |
| protinus et manes placidus locat hospite cumba. | |
| praeterea, si quando pio laudata marito | |
| umbra venit, iubet ire faces Prosperina laetas | |
| egressasque sacris veteres heroidas antris | 255 |
| lumine purpureo tristes laxare tenebras | |
| sertaque et Elysios animae praesternere flores. | |
| sic manes Priscilla subit; ibi supplice dextra | |
| pro te Fata rogat, reges tibi tristis Averni | |
| placat, ut expletis humani finibus aevi | 260 |
| pacantem terras dominum iuvenemque relinquas | |
| ipse senex. certae iurant in vota sorores. |