Commemoratione Romani exempli in Ma- 5.1(ext).1.1
cedoniam deductus morum Alexandri praeconium
facere cogor, cuius ut infinitam gloriam bellica uir-
tus, ita praecipuum amorem clementia meruit. is,
dum omnes gentes infatigabili cursu lustrat, quodam 5
loci niuali tempestate oppressus senio iam confectum
Macedonem militem nimio frigore obstupefactum
ipse sublimi et propinqua igni sede residens anim-
aduertit factaque non fortunae, sed aetatis utriusque
aestimatione descendit et illis manibus, quibus opes 10
Darii adflixerat, corpus frigore duplicatum in suam
sedem inposuit: id ei salutare futurum, quod apud
Persas capital extitisset, solium regium occupasse.
quid ergo mirum est, si sub eo duce tot annis mili-
tare iucundum ducebant, cui gregarii militis incolu- 15
mitas proprio fastigio carior erat? idem non homi-
num ulli, sed naturae fortunaeque cedens, quam-
quam uiolentia morbi dilabebatur, in cubitum tamen
erectus dexteram omnibus, qui eam contingere uel-
lent, porrexit. quis autem illam osculari non cuperet, 20
quae iam fato oppressa maximi exercitus conplexui
humanitate quam spiritu uiuidior suffecit?
  Non tam robusti generis humanitas, sed et 2.1
ipsa tamen memoria prosequenda Pisistrati Athenien-
sium tyranni narrabitur. qui, cum adulescens qui-
dam amore filiae eius uirginis accensus in publico
obuiam sibi factam osculatus esset, hortante uxore 5
ut ab eo capitale supplicium sumeret respondit, 'si
eos, qui nos amant, interficiemus, quid eis faciemus,
quibus odio sumus'? minime digna uox cui adiciatur
eam ex tyranni ore [de humanitate] manasse. in
hunc modum filiae iniuriam tulit, suam multo lauda- 10
bilius. a Thrasippo amico inter cenam sine fine
conuicio laceratus ita et animum et uocem ab ira
cohibuit, ut putares satellitem <a> tyranno male audire.
abeuntem quoque, ueritus ne propter metum matu-
rius se conuiuio subtraheret, inuitatione familiari 15
coepit retinere. Thrasippus concitatae temulentiae
impetu euectus os eius sputo respersit nec tamen in
uindictam sui ualuit accendere. ille uero etiam filios
suos uiolatae patris maiestati subuenire cupientis re-
traxit. posteroque die Thrasippo supplicium a se 20
uoluntaria morte exigere uolente uenit ad eum data-
que fide in eodem gradu amicitiae mansurum, ab
incepto reuocauit. si nihil aliud dignum honore me-
moriae gessisset, his tamen factis abunde se posteri-
tati conmendasset. 25
  Aeque mitis animus Pyrri regis. audierat quo- 3.1
dam in conuiuio Tarentinorum parum honoratum
de <se> sermonem habitum: accersitos qui ei interfue-
rant percontabatur an ea, quae ad aures ipsius per-
uenerant, dixissent. tum ex his unus, 'nisi' inquit 5
'uinum nos defecisset, ista, quae tibi relata sunt,
prae eis, quae de te locuturi eramus, lusus ac iocus
fuissent'. tam urbana crapulae excusatio tamque
simplex ueritatis confessio iram regis conuertit in ri-
sum. qua quidem clementia et moderatione adsecutus 10
est ut et sobrii sibi Tarentini gratias agerent et ebrii
bene precarentur.
  Ab eadem altitudine humanitatis legatis Roma-
norum ad redimendos captiuos castra sua petentibus,
quo tutius uenirent, Lyconem Molosson obuiam mi- 15
sit, quo honoratius exciperentur, ipse cum ornatu
regio <salu>tatum extra portam occurrit, secundarum
rerum prouentu non corruptus, ut officii respectum
in iis deponeret, qui tum maxime armis cum eo
dissidebant. 20
  Cuius tam mitis ingenii debitum fructum ul- 4.1
timo fati sui tempore cepit: nam cum diris auspi-
ciis Argiuorum inuasisset urbem, abscisumque eius
caput Alcyoneus Antigoni regis filius ad patrem—
propugnator enim laboran<tibus> aderat—laetus uelut 5
aliquod felicissimum uictoriae opus attulisset, Anti-
gonus correpto iuuene, quod tanti uiri subitae ruinae
inmemor humanorum casuum effuso gaudio insulta-
ret, humo caput sublatum causea, qua uelatum caput
suum more Macedonum habebat, texit corporique 10
Pyrri redditum honoratissime cremandum curauit.
quin etiam filium eius Helenum captiuum ad se per-
tractum et cultum et animum regium gerere iussit
ossaque ei Pyrri aurea inclusa urna Epirum in pa-
triam ad Alexandrum fratrem portanda dedit. 15
  Campani autem exercitum nostrum cum con- 5.1
sulibus apud Caudinas furcas sub iugum a Samniti-
bus missum nec inermem tantum, sed etiam nudum
urbem suam intrantem perinde ac uictorem et spo-
lia hostium prae se ferentem uenerabiliter excepe- 5
runt protinusque consulibus insignia honoris, mili
<ti>bus uestem, arma, equos, commeatum benignis-
sime praestando et inopiam et deformitatem Romanae
cladis mutarunt. quo animo si pro imperio nostro ad-
uersus Hannibalem quoque usi fuissent, truculentis 10
securibus materiem saeuiendi non praebuissent.
  Facta mentione acerrimi hostis mansuetudinis 6.1
eius operibus, quam Romano nomini praestitit, lo-
cum, qui inter manus est, finiam: Hannibal enim
Aemilii Pauli apud Cannas trucidati quaesitum cor-
pus, quantum in ipso fuit, inhumatum iacere passus 5
non est. Hannibal Ti. Gracchum Lucanorum cir-
cumuentum insidiis cum summo honore sepulturae
mandauit et ossa eius in patriam portanda militibus
nostris tradidit. Hannibal M. Marcellum in agro
Bruttio, dum conatus Poenorum cupidius quam con- 10
sideratius speculatur, interemptum legitimo funere
extulit punicoque sagulo et corona donatum aurea
rogo inposuit. ergo humanitatis dulcedo etiam in
<ef>ferata barbarorum ingenia penetrat toruosque et
truces hostium mollit oculos ac uictoriae insolentis- 15
simos spiritus flectit. nec illi arduum ac difficile est
inter arma contraria, inter destrictos conminus mu-
crones placidum iter reperire. uincit iram, prosternit
odium hostilemque sanguinem hostilibus lacrimis
miscet. quae etiam Hannibalis admirabilem uocem 20
pro funeribus Romanorum ducum arbitria statuen-
tis expressit. quin aliquanto ei plus gloriae Paulus
et Gracchus et Marcellus sepulti quam oppressi attu-
lerunt, si quidem illos Punico astu decepit, Ro-
mana mansuetudine honorauit. uos quoque, fortes ac 25
piae umbrae, non paenitendas sortitae estis exequias:
nam ut optabilius in patria, ita speciosius pro patria
conlapsae supremi officii decus infelicitate amissum
uirtute recuperastis.