| VAFRE DICTA AVT FACTA | |
| Est aliud factorum dictorumque genus, a sapien- | 7.3.pr.1 |
| tia proximo deflexu ad uafri<ti>ae nomen progressum, | |
| quod, nisi fallacia uires adsumpsit, finem propositi | |
| non inuenit laudemque occulto magis tramite quam | |
| aperta uia petit. | 5 |
| Seruio Tullio regnante cuidam patri familiae | 1.1 |
| in agro Sabino praecipuae magnitudinis et eximiae | |
| formae uacca nata est. quam oraculorum certissimi | |
| auctores in hoc a dis inmortalibus editam responde- | |
| runt, ut quisquis eam Auentinensi Dianae immolas- | 5 |
| set, eius patria totius terrarum orbis imperium ob- | |
| tineret. laetus eo dominus bouem summa cum | |
| festinatione Romam actam in Auentino ante aram | |
| Dianae constituit, sacrificio Sabinis regimen humani | |
| generis daturus. de qua re antistes templi certior | 10 |
| factus religionem hospiti intulit, ne prius uictimam | |
| caederet quam proximi am<nis se a>qua abluisset, eo- | |
| que alueum Tiberis petente uaccam ipse immola- | |
| uit et urbem nostram tot ciuitatium, tot gentium | |
| dominam pio sacrificii furto reddidit. | 15 |
| Quo in genere acuminis in primis Iunius Bru- | 2.1 |
| tus referendus est: nam cum a rege Tarquinio auun- | |
| culo suo omnem nobilitatis indolem excerpi interque | |
| ceteros etiam fratrem suum, quod uegetioris ingenii | |
| erat, interfectum animaduerteret, obtunsi se cordis | 5 |
| esse simulauit eaque fallacia maximas uirtutes suas | |
| texit. profectus etiam Delphos cum Tarquinii filiis, | |
| quos is ad Apollinem Pythium muneribus <et> sacri- | |
| ficiis honorandum miserat, aurum deo nomine doni | |
| clam cauato baculo inclusum tulit, quia timebat ne | 10 |
| sibi caeleste numen aperta liberalitate uenerari tu- | |
| tum non esset. peractis deinde mandatis patris | |
| Apollinem iuuenes consuluerunt quisnam ex ipsis | |
| Romae regnaturus uideretur. at is penes eum sum- | |
| mam urbis nostrae potestatem futuram respondit, | 15 |
| qui ante omnes matri osculum dedisset. tum Brutus | |
| perinde atque casu prolapsus de industria se abiecit | |
| terramque communem omnium matrem existimans | |
| osculatus est. quod tam uafre Telluri inpressum | |
| osculum urbi libertatem, Bruto primum in fastis | 20 |
| locum tribuit. | |
| Scipio quoque superior praesidium calliditatis | 3.1 |
| amplexus est: ex Sicilia enim petens Africam, cum | |
| e fortissimis peditibus Romanis trecentorum equitum | |
| numerum conplere uellet neque tam subito eos posset | |
| instruere, quod temporis angustiae negabant sagaci- | 5 |
| tate consilii adsecutus est: namque ex his iuuenibus, | |
| quos secum tota Sicilia nobilissimos et diuitissimos | |
| sed inermes habebat, trecentos speciosa arma et | |
| electos equos quam celerrime expedire iussit uelut | |
| eos continuo secum ad oppugnandam Karthaginem | 10 |
| auecturus. qui cum imperio ut celeriter, ita longin- | |
| qui et periculosi belli respectu sollicitis animis pa- | |
| ruissent, remittere <eis> Scipio illam expeditionem, si | |
| arma et equos militibus suis tradere uoluissent, edixit. | |
| rapuit condicionem inbellis ac timida iuuentus in- | 15 |
| strumentoque suo cupide nostris cessit. ergo calli- | |
| ditas ducis prouidit ut † si quod protinus impera- | |
| retur, grato prius, deinde remisso militiae metu | |
| maximum beneficium fieret. | |
| Quod sequitur † narrandum est. Q. Fabius | 4.1 |
| Labeo, arbiter a senatu finium constituendorum | |
| inter Nolanos ac Neapolitanos datus, cum in rem | |
| praesentem uenisset, utrosque separatim monuit ut | |
| omissa cupiditate regredi † modo controuersia quam | 5 |
| progredi mallent. idque cum utraque pars auctori- | |
| tate uiri mota fecisset, aliquantum in medio uacui | |
| agri relictum est. constitutis deinde finibus, ut ipsi | |
| terminauerant, quidquid reliqui soli fuit populo | |
| Romano adiudicauit. ceterum etsi circumuenti No- | 10 |
| lani ac Neapolitani queri nihil potuerunt secundum | |
| ipsorum demonstrationem dicta sententia, improbo | |
| tamen praestigiarum genere nouum ciuitati nostrae | |
| uectigal accessit. eundem ferunt, cum a rege An- | |
| tiocho, quem bello superauerat, ex foedere icto | 15 |
| dimidiam partem nauium accipere deberet, medias | |
| omnes secuisse, ut eum tota classe priuaret. | |
| Nam M. Antonio remittendum conuicium est, | 5.1 |
| qui idcirco se aiebat nullam orationem scripsisse, | |
| ut, si quid superiore iudicio actum <ei>, quem postea | |
| defensurus esset, nociturum foret, non dictum a se | |
| adfirmare posset, quia facti uix pudentis causam | 5 |
| tolerabilem habuit: pro periclitantium enim capite | |
| non solum eloquentia sua uti, sed etiam uerecundia | |
| abuti erat paratus. | |
| Sertorius uero corporis robore atque animi | 6.1 |
| consilio parem naturae indulgentiam expertus, pro- | |
| scriptione Sullana dux Lusitanorum fieri coactus, | |
| cum eos oratione flectere non posset ne cum Romanis | |
| uniuersa acie confligere uellent, uafro consilio ad | 5 |
| suam sententiam perduxit: duos enim in conspectu | |
| eorum constituit equos, ualidissimum alterum, <alte- | |
| rum> infirmissimum, ac deinde ualidi caudam ab in- | |
| becillo sene paulatim carpi, infirmi a iuuene eximia- | |
| rum uirium uniuersam conuelli iussit. obtemperatum | 10 |
| imperio est. sed dum adulescentis dextera inrito se | |
| labore fatigat, senio confecta manus ministerium ex- | |
| secuta est. tunc barbarae contioni quorsum ea res | |
| tenderet cognoscere cupienti subicit equi caudae | |
| consimilem esse nostrum exercitum, cuius partes | 15 |
| aliquis adgrediens opprimere possit, uniuersum co- | |
| natus prosternere celerius tradiderit uictoriam quam | |
| occupauerit. ita gens barbara, aspera et regi diffi- | |
| cilis, in exitium suum ruens, quam utilitatem auri- | |
| bus respuerat, oculis peruidit. | 20 |
| Fabius autem Maximus, cui non dimicare uin- | 7.1 |
| cere fuit, cum praecipuae fortitudinis Nolanum | |
| peditem dubia fide suspectum et strenuae operae | |
| Lucanum equitem amore scorti deperditum in castris | |
| haberet, ut utroque potius bono milite uteretur quam | 5 |
| in utrumque animaduerteret, alteri suspicionem suam | |
| dissimulauit, in altero disciplinam paululum a recto | |
| tenore deflexit: namque illum plene pro tribunali | |
| laudando omnique genere honoris prosequendo ani- | |
| mum suum a Poenis ad Romanos coegit reuocare, et | 10 |
| hunc clam meretricem redimere passus paratissimum | |
| pro nobis excursorem reddidit. | |
| Veniam nunc ad eos, quibus salus astutia | 8.1 |
| quaesita est. M. Volusius aedilis pl. proscriptus ad- | |
| sumpto Isiaci habitu per itinera uiasque publicas | |
| stipem petens quisnam re uera esset occurrentis di- | |
| noscere passus non est eoque fallaciae genere tectus | 5 |
| in M. Bruti castra peruenit. quid illa necessitate | |
| miserius, quae magistratum populi Romani abiecto | |
| honoris praetexto alienigenae religionis obscuratum | |
| insignibus per urbem iussit incedere! o nimis aut | |
| hi suae uitae aut illi alienae mortis cupidi, qui | 10 |
| talia uel ipsi sustinuerunt uel alios perpeti coegerunt! | |
| Aliquanto speciosius Sentii Saturnini Vetulonis | 9.1 |
| in eodem genere casus ultimae sortis auxilium. qui, | |
| cum a triumuiris inter proscriptos nomen suum pro- | |
| positum audisset, continuo praeturae insignia inuasit | |
| praecedentibusque in modum lictorum et apparito- | 5 |
| rum et seruorum publicorum subornatis uehicula | |
| conprehendit, hospitia occupauit, obuios summouit | |
| ac tam audaci usurpatione imperii in maxima luce | |
| densissimas hostilibus oculis tenebras offudit. idem, | |
| ut Puteolos uenit, perinde ac publicum ministerium | 10 |
| agens summa cum licentia correptis nauibus in Sici- | |
| liam, certissimum tunc proscriptorum perfugium, | |
| penetrauit. | |
| His uno adiecto leuioris notae exemplo ad | 10.1 |
| externa reuertar. amantissimus quidam filii, cum | |
| eum inconcessis ac periculosis facibus accensum ab | |
| insana cupiditate [pater] inhibere uellet, salubri con- | |
| silio patriam indulgentiam temperauit: petiit enim ut | 5 |
| prius quam ad eam, quam diligebat, iret uulgari et | |
| permissa uenere uteretur. cuius precibus obsecutus | |
| adulescens infelicis animi impetum satietate licentis | |
| concubitus resolutum ad id, quod non licebat, tardio- | |
| rem pigrioremque adferens paulatim deposuit. | 10 |