III.i
Danista Scelestiorem ego annum argento faenori 532
numquam ullum vidi quam hic mihi annus optigit.
a mani ad noctem usque in foro dego diem,
locare argenti nemini nummum queo. 535
Tr. Nunc pol ego perii plane in perpetuom modum.
danista adest, qui dedit <argentum faenore>,
qui amica est empta quoque <opus in sumptus fuit>.
manifesta res est, nisi quid occurro prius,
ne hóc senex resciscat. ibo huic obviam. 540
sed quidnam hic sese tam cito recipit domum?
metuo ne de hac re quippiam indaudiverit.
accedam atque adpellabo. ei quam timeo miser.
nihil est miserius quam animus hominis conscius,
sicut me † habet. verum utut res sese habet, 545
pergam turbare porro: ita haec res postulat.
unde is? Theopropides Conveni illum unde hasce aedis emeram.
Tr. Numquid dixisti de illo quod dixi tibi?
Th. Dixi hercle vero ómnia. Tr. Ei misero mihi,
metuo ne techinae meae perpetuo perierint. 550
Th. Quid tute tecum? Tr. Nihil enim. sed dic mihi,
dixtine quaeso? Th. Dixi, inquam, ordine omnia.
Tr. Etiam fatetur de hospite? Th. Immo pernegat.
Tr. Negat <scelestus? Th. Negitat in>quam. Tr. Cogita:
<non confitetur? Th.> Dicam si confessus sit. 555
quid nunc faciundum censes? Tr. Egon quid censeam?
cape, obsecro hercle, cúm eo úna iudicem
(sed eum videto ut capias, qui credat mihi):
tam facile vinces quam pirum volpes comest.
Dan. Sed Philolachetis servom éccum Tranium, 560
qui mihi neque faenus neque sortem argenti danunt.
Th. Quo té agis? Tr. Nec quoquam abeo. né ego sum miser,
scelestus, natus dis inimicis omnibus.
iam illo praesente adibit. ne ego homo sum miser,
ita et hinc et illinc mi exhibent negotium. 565
sed occupabo adire. Dan. Hic ad me it, salvos sum,
spes est de argento. Tr. Hílarus est: frustra est homo.
salvere iubeo te, Misargyrides, bene.
Dan. Salve et tu. quid de argentost? Tr. Abi sis, belua.
continuo adveniens pilum iniecisti mihi. 570
Dan. Hic homo est inanis. Tr. Hic homo est certe háriolus.
Dan. Quin tu istas mittis tricas? Tr. Quin quid vis cedo.
Dan. Vbi Philolaches est? Tr. Numquam potuisti mihi
magis opportunus adven<ire quam> advenis.
Dan. Quid est? Tr. Concede huc. <Dan. Quin mihi faenus red>ditur? 575
Tr. Scio té bona esse voce, ne clama nimis.
Dan. Ego hercle vero clamo. Tr. Ah, gere morem mihi.
Dan. Quid tibi ego morem vis geram? Tr. Abi quaeso hinc domum.
Dan. Abeam? Tr. Redito huc circiter meridie.
Dan. Reddeturne igitur faenus? Tr. Reddeturne. abi. 580
Dan. Quid ego huc recursem aut operam sumam aut conteram?
quid si hic manebo potius ad meridie?
Tr. Immo abi domum, verum hercle dico, abi modo.
* * *
Dan. Quin vos mihi faenus date. quid hic nugamini? 585
Tr. Eu hércle, ne tu—abi modo, ausculta mihi.
Dan. Iam hercle ego illum nominabo. * * Tr. Euge strenue.
beatus vero es nunc, quom clamas. Dan. Meum peto.
multos me hoc pacto iam dies frustramini.
molestus si sum, reddite argentum: abiero. 590
responsiones omnes hoc verbo eripis.
Tr. Sortem accipe. Dan. Immo faenus, id primum volo.
Tr. Quid ais tu, ómnium hominum taeterrime?
venisti huc te extentatum? agas quod in manu est.
non dat, non debet. Dan. Non debet? Tr. Ne frit quidem 595
ferre hinc potes. an metuis ne quo abeat foras
urbe exulatum faenoris causa tui,
quoi sortem accipere iam licet? Dan. Quin non peto
sortem: illuc primum, faenus, reddundum est mihi. 599-600
Tr. Molestus ne sis. nemo dat, age quid lubet. 601
tu solus, credo, faenore argentum datas.
Dan. Cedo faenus, redde faenus, faenus reddite.
daturin estis faenus actutum mihi?
datur faenus mihi? Tr. Faenus illic, faenus hic. 605
nescit quidem nisi faenus fabularier.
ultro te. neque ego taetriorem beluam
vidisse me umquam quemquam quam te censeo.
Dan. Non edepol tu nunc me istis verbis territas.
Th. * calidum hoc est: etsi procul abest, urit male. * 609a
quod illúc est faenus, opsecro, quod illíc petit? 610
Tr. Pater eccum advenit peregre non multo prius
illius, is tibi et faénus et sortem dabit,
ne inconciliare quid nos porro postules.
vide num moratur. Dan. Quin feram, si quid datur.
Th. Quid ais tu? Tr. Quid vis? Th. Quis illic est? quid illíc petit? 615
quid Philolachetem gnatum compellat <meum>
sic et praesenti tibi facit convicium?
quid illí debetur? Tr. Obsecro hercle, <illud> iube
obi<ci illi> argentum ob os impurae beluae.
Th. Iubeam—? Tr. Iuben homini argento os verberarier? 620
Dan. Perfacile ego ictus perpetior argenteos.
Tr. Audin? videturne, obsecro hercle, idoneus, 625
danista qui sit, genus quod improbissimum est.
Th. Non ego istuc curo qui sit <quid sit> unde sit:
id volo mihi dici, id me scire éxpeto,
quod illud argentum est? Tr. Est—huic debet Philolaches 622
paulum. Th. Quantillum? Tr. Quasi—quadraginta minas;
ne sane id multum censeas. Th. Paulum id quidem est.
adeo etiam argenti faenus creditum audio. 629
Tr. Quattuor quadraginta illi debentur minae, 630
et sors et faenus. Dan. Tantumst, nihilo plus peto.
Tr. Velim quidem hercle ut uno nummo plus petas.
dic te daturum, ut abeat. Th. Egon dicam dare?
Tr. Dic. Th. Egone? Tr. Tu ipsus. dic modo, ausculta mihi.
promitte, age inquam: ego iubeo. Th. Responde mihi: 635
quid eo est argento factum? Tr. Salvom est. Th. Solvite
vosmet igitur, si salvomst. Tr. Aedis filius
tuos emit. Th. Aedis? Tr. Aedis. Th. Euge, Philolaches
patrissat: iám homo in mercatura vortitur.
ain tu, aedis? Tr. Aedis inquam. sed scin quoius modi? 640
Th. Qui scire possum? Tr. Vah. Th. Quid est? Tr. Ne me roga.
Th. Nam quid ita? Tr. Speculo claras, candorem merum.
Th. Bene hercle factum. quid, eas quanti destinat?
Tr. Talentis magnis totidem quot ego et tu sumus.
sed arraboni has dedit quadraginta minas; 645
hinc sumpsit quas ei dedimus. satin intellegis?
nam postquam haec aedes ita erant, ut dixi tibi,
continuo est alias aedis mercatus sibi.
Th. Bene hercle factum. Dan. Heus, iam adpetit meridie. 649-651
Tr. Absolve hunc quaeso, vomitu ne hic nos enecet. 652
Th. Adulescens, mecum rém habe. Dan. Nempe aps te petam?
Th. Petito cras. Dan. Abeo: sat habeo, si cras fero.—
Tr. Malum quod isti di deaeque omnes duint, 655
ita mea consilia perturbat paenissime.
nullum edepol hodie genus est hominum taetrius
nec minus bono cum iure, quam danisticum.
Th. Qua in regione istas aedis emit filius?
Tr. Ecce autem perii. Th. Dicisne hoc quod te rogo? 660
Tr. Dicam. sed nomen domini quaero quid siet.
Th. Age comminiscere ergo. Tr. Quid ego nunc agam,
nisi ut in vicinum hunc proximum *,
eas émisse aedis huius dicam filium?
calidum hercle esse audivi optimum mendacium. 665
quidquid dei dicunt, id decretumst dicere.
Th. Quid igitur? iam commentu's? Tr. Di istum perduint—
(immo istunc potius) de vicino hoc proximo
tuos emit aedis filius. Th. Bonan fide? 669-670
Tr. Siquidém tu argentum reddituru's, tum bona, 671
si redditurus non es, non emit bona.
non in loco emit perbono? Th. Immo in optumo.
cupio hercle inspicere hasce aedis. pultadum fores
atque evoca aliquem íntus ad te, Tranio. 675
Tr. Ecce autem perii. nunc quid dicam nescio.
iterum iam ad unum saxum me fluctus ferunt.
quid nunc? non hercle quid nunc faciam reperio:
manufesto teneor. Th. Evocadum aliquem ocius,
roga círcumducat. Tr. Heus tu, at hic sunt mulieres: 680
videndumst primum, utrum eae velintne an non velint.
Th. Bonum aequomque oras. i, percontare et roga.
ego hic tantisper, dum exis, te opperiar foris.
Tr. Di te deaeque ómnes funditus perdant, senex,
itá mea consilia undique oppugnas male. 685
euge, optume eccum aédium dominus foras
Simo progreditur intus. huc concessero,
dum mihi senatum consili in cor convoco.
igitur tum accedam hunc, quando quid agam invenero.