| LIBER III | |
| Commodum punicantibus phaleris Aurora ro- | 3.1.1 |
| seum quatiens lacertum caelum inequitabat, et me | |
| securae quieti reuulsum nox diei reddidit. Aestus | |
| inuadit animum uespertini recordatione facinoris; | |
| complicitis denique pedibus ac palmulis in alternas | 5 |
| digitorum uicissitudines super genua conexis sic gra- | |
| battum cossim insidens ubertim flebam, iam forum | |
| et iudicia, iam sententiam, ipsum denique carnificem | |
| imaginabundus. 'An mihi quisquam tam mitis tam- | |
| que beniuolus iudex obtinget, qui me trinae caedis | 10 |
| cruore perlitum et tot ciuium sanguine delibutum in- | |
| nocentem pronuntiare poterit? Hanc illam mihi glo- | |
| riosam peregrinationem fore Chaldaeus Diophanes | |
| obstinate praedicabat.' | |
| Haec identidem mecum replicans fortunas meas | 15 |
| heiulabam. Quati fores interdum et frequenti cla- | |
| more ianuae nostrae perstrepi; | |
| nec mora, cum | 2.1 |
| magna inruptione patefactis aedibus magistratibus | |
| eorumque ministris et turbae miscellaneae cuncta | |
| completa statimque lictores duo de iussu magistra- | |
| tuum immissa manu trahere me sane non renitentem | 5 |
| occipiunt. Ac dum primum angiportum insistimus, | |
| statim ciuitas omnis in publicum effusa mira densi- | |
| tate nos insequitur. Et quamquam capite in terram | |
| immo ad ipsos inferos iam deiecto maestus incederem, | |
| obliquato tamen aspectu rem admirationis maximae | 10 |
| conspicio: nam inter tot milia populi circumfluentis | |
| nemo prorsum qui non risu dirumperetur aderat. | |
| Tandem pererratis plateis omnibus et in modum eo- | |
| rum quibus lustralibus piamentis minas portentorum | |
| hostiis circumforaneis expiant circumductus angu- | 15 |
| latim forum eiusque tribunal adstituor. Iamque su- | |
| blimo suggestu magistratibus residentibus, iam prae- | |
| cone publico silentium clamante, repente cuncti con- | |
| sona uoce flagitant propter coetus multitudinem, | |
| quae pressurae nimia densitate periclitaretur, iudi- | 20 |
| cium tantum theatro redderetur. Nec mora, cum | |
| passim populus procurrens caueae conseptum mira | |
| celeritate conpleuit; aditus etiam et tectum omne | |
| fartim stipauerant, plerique columnis implexi, alii | |
| statuis dependuli, nonnulli per fenestras et lacunaria | 25 |
| semiconspicui, miro tamen omnes studio uisendi pe- | |
| ricula salutis neclegebant. Tunc me per proscaenium | |
| medium uelut quandam uictimam publica ministeria | |
| producunt et orchestrae mediae sistunt. | |
| Sic rursum praeconis amplo boatu citatus ac- | 3.1 |
| cusator quidam senior exsurgit et ad dicendi spatium | |
| uasculo quoidam in uicem coli graciliter fistulato ac per | |
| hoc guttatim defluo infusa aqua populum sic adorat: | |
| 'Neque parua res ac praecipue pacem ciuitatis | 5 |
| cunctae respiciens et exemplo serio profutura tracta- | |
| tur, Quirites sanctissimi. Quare magis congruit se- | |
| dulo singulos atque uniuersos uos pro dignitate pu- | |
| blica prouidere ne nefarius homicida tot caedium la- | |
| nienam, quam cruenter exercuit, inpune commisserit. | 10 |
| Nec me putetis priuatis simultatibus instinctum odio | |
| proprio saeuire. Sum namque nocturnae custodiae | |
| praefectus nec in hodiernum credo quemquam perui- | |
| gilem diligentiam meam culpare posse. Rem de- | |
| nique ipsam et quae nocte gesta sunt cum fide profe- | 15 |
| ram. Nam cum fere iam tertia uigilia scrupulosa dili- | |
| gentia cunctae ciuitatis ostiatim singula considerans | |
| circumirem, conspicio istum crudelissimum iuuenem | |
| mucrone destricto passim caedibus operantem iam- | |
| que tris numero saeuitia eius interemptos ante pedes | 20 |
| ipsius spirantibus adhuc corporibus in multo san- | |
| guine palpitantes. Et ipse quidem conscientia tanti | |
| facinoris merito permotus statim profugit et in do- | |
| mum quandam praesidio tenebrarum elapsus perpe- | |
| tem noctem delituit. Sed prouidentia deum, quae | 25 |
| nihil impunitum nocentibus permittit, priusquam iste | |
| clandestinis itineribus elaberetur, mane praestolatus | |
| ad grauissimum iudicii uestri sacramentum eum cu- | |
| raui perducere. Habetis itaque reum tot caedibus | |
| impiatum, reum coram deprensum, reum peregri- | 30 |
| num. Constanter itaque in hominem alienum ferte | |
| sententias de eo crimine quod etiam in uestrum ciuem | |
| seueriter uindicaretis.' | |
| Sic profatus accusator acerrimus immanem | 4.1 |
| uocem repressit. Ac me statim praeco, si quid ad ea | |
| respondere uellem, iubebat incipere. At ego nihil | |
| tunc temporis amplius quam flere poteram, non tam | |
| hercules truculentam accusationem intuens quam | 5 |
| meam miseram conscientiam. Sed tandem oborta | |
| diuinitus audacia sic ad illa: | |
| 'Nec ipse ignoro quam sit arduum trinis ciuium | |
| corporibus expositis eum qui caedis arguatur, quam- | |
| uis uera dicat et de facto confiteatur ultro, tamen | 10 |
| tantae multitudini quod sit innocens persuadere. | |
| Set si paulisper audientiam publica mihi tribuerit hu- | |
| manitas, facile uos edocebo me discrimen capitis non | |
| meo merito sed rationabilis indignationis euentu for- | |
| tuito tantam criminis inuidiam frustra sustinere. | 15 |
| Nam cum a cena me serius aliquanto reciperem, | 5.1 |
| potulentus alioquin, quod plane uerum crimen meum | |
| non diffitebor, ante ipsas fores hospitii—ad bonum | |
| autem Milonem ciuem uestrum deuorto—uideo | |
| quosdam saeuissimos latrones aditum temptantes et | 5 |
| domus ianuas cardinibus obtortis euellere gestientes | |
| claustrisque omnibus, quae accuratissime adfixa fue- | |
| rant, uiolenter euulsis secum iam de inhabitantium | |
| exitio deliberantes. Vnus denique et manu promp- | |
| tior et corpore uastior his adfatibus et ceteros incita- | 10 |
| bat: "Heus pueri, quam maribus animis et uiribus | |
| alacribus dormientes adgrediamur. Omnis cunctatio | |
| ignauia omnis facessat e pectore: stricto mucrone per | |
| totam domum caedes ambulet. Qui sopitus iacebit, | |
| trucidetur; qui repugnare temptauerit, feriatur. Sic | 15 |
| salui recedemus, si saluum in domo neminem relique- | |
| rimus." Fateor, Quirites, extremos latrones—boni | |
| ciuis officium arbitratus, simul et eximie metuens et | |
| hospitibus meis et mihi—gladiolo, qui me propter | |
| huius modi pericula comitabatur, armatus fugare at- | 20 |
| que proterrere eos adgressus sum. At illi barbari pror- | |
| sus et immanes homines neque fugam capessunt et, | |
| cum me uiderent in ferro, tamen audaciter resistunt. | |
| Dirigitur proeliaris acies. Ipse denique dux et | 6.1 |
| signifer ceterorum ualidis me uiribus adgressus ilico | |
| manibus ambabus capillo adreptum ac retro reflexum | |
| effligere lapide gestit. Quem dum sibi porrigi flagitat, | |
| certa manu percussum feliciter prosterno. Ac mox | 5 |
| alium pedibus meis mordicus inhaerentem per scapu- | |
| las ictu temperato tertiumque inprouide occurrentem | |
| pectore offenso peremo. Sic pace uindicata domoque | |
| hospitum ac salute communi protecta non tam impu- | |
| nem me uerum etiam laudabilem publice credebam | 10 |
| fore, qui ne tantillo quidem umquam crimine postu- | |
| latus sed probe spectatus apud meos semper innocen- | |
| tiam commodis cunctis antetuleram. Nec possum | |
| repperire cur iustae ultionis qua contra latrones deter- | |
| rimos commotus sum nunc istum reatum sustineam, | 15 |
| cum nemo possit monstrare uel proprias inter nos | |
| inimicitias praecessisse ac ne omnino mihi notos illos | |
| latrones usquam fuisse, uel certe ulla praeda monstre- | |
| tur cuius cupidine tantum flagitium credatur ad- | |
| missum.' | 20 |
| Haec profatus rursum lacrimis obortis por- | 7.1 |
| rectisque in preces manibus per publicam misericor- | |
| diam per pignorum caritatem maestus tunc hos | |
| tunc illos deprecabar. Cumque iam humanitate com- | |
| motos misericordia fletuum adfectos omnis satis cre- | 5 |
| derem, Solis et Iustitiae testatus oculos casumque | |
| praesentem meum commendans deum prouidentiae | |
| paulo altius aspectu relato conspicio prorsus totum | |
| populum—risu cachinnabili diffluebant—nec secus | |
| illum bonum hospitem parentemque meum Milonem | 10 |
| risu maximo dissolutum. At tunc sic tacitus mecum: | |
| 'En fides,' inquam 'en conscientia! ego quidem pro | |
| hospitis salute et homicida sum et reus capitis indu- | |
| cor, at ille, non contentus quod mihi nec adsistendi | |
| solacium perhibuit, insuper exitium meum cachinnat.' | 15 |
| Inter haec quaedam mulier per medium | 8.1 |
| theatrum lacrimosa et flebilis atra ueste contecta par- | |
| uulum quendam sinu tolerans decurrit ac pone eam | |
| anus alia pannis horridis obsita paribusque maesta | |
| fletibus, ramos oleagineos utraeque quatientes, quae | 5 |
| circumfusae lectulum, quo peremptorum cadauera | |
| contecta fuerant, plangore sublato se lugubriter eiu- | |
| lantes: 'Per publicam misericordiam per commune | |
| ius humanitatis' aiunt 'miseremini indigne caesorum | |
| iuuenum nostraeque uiduitati ac solitudini de uin- | 10 |
| dicta solacium date. Certe paruuli huius in primis | |
| annis destituti fortunis succurrite et de latronis huius | |
| sanguine legibus uestris et disciplinae publicae litate.' | |
| Post haec magistratus qui natu maior adsurgit et | |
| ad populum talia: 'De scelere quidem, quod serio uin- | 15 |
| dicandum est, nec ipse qui commisit potest diffiteri; | |
| sed una tantum subsiciua sollicitudo nobis relicta est, | |
| ut ceteros socios tanti facinoris requiramus. Nec | |
| enim ueri simile est hominem solitarium tres tam uali- | |
| dos euitasse iuuenes. Prohinc tormentis ueritas | 20 |
| eruenda. Nam et qui comitabatur eum puer clanculo | |
| profugit et res ad hoc deducta est ut per quaestionem | |
| sceleris sui participes indicet, ut tam dirae factionis | |
| funditus formido perematur.' | |
| Nec mora, cum ritu Graeciensi ignis et rota, | 9.1 |
| tum omne flagrorum genus inferuntur. Augetur op- | |
| pido immo duplicatur mihi maestitia, quod integro | |
| saltim mori non licuerit. Sed anus illa quae fletibus | |
| cuncta turbauerat: 'Prius,' inquit 'optimi ciues, | 5 |
| quam latronem istum miserorum pignorum meorum | |
| peremptorem cruci affigatis, permittite corpora neca- | |
| torum reuelari, ut et formae simul et aetatis contem- | |
| platione magis magisque ad iustam indignationem | |
| arrecti pro modo facinoris saeuiatis.' | 10 |
| His dictis adplauditur et ilico me magistratus ip- | |
| sum iubet corpora, quae lectulo fuerant posita, mea | |
| manu detegere. Reluctantem me ac diu rennuentem | |
| praecedens facinus instaurare noua ostensione lic- | |
| tores iussu magistratuum quam instantissime com- | 15 |
| pellunt, manum denique ipsam e regione lateris tru- | |
| dentes in exitium suum super ipsa cadauera porri- | |
| gunt. Euictus tandem necessitate succumbo, et in- | |
| gratis licet abrepto pallio retexi corpora. Dii boni, | |
| quae facies rei? Quod monstrum? Quae fortunarum | 20 |
| mearum repentina mutatio? Quamquam enim iam | |
| in peculio Proserpinae et Orci familia numeratus, | |
| subito in contrariam faciem obstupefactus haesi, nec | |
| possum nouae illius imaginis rationem idoneis uerbis | |
| expedire. Nam cadauera illa iugulatorum hominum | 25 |
| erant tres utres inflati uariisque secti foraminibus et, | |
| ut uespertinum proelium meum recordabar, his locis | |
| hiantes quibus latrones illos uulneraueram. | |
| Tunc ille quorundam astu paulisper cohibitus | 10.1 |
| risus libere iam exarsit in plebem. Hi gaudii nimie- | |
| tate graculari, illi dolorem uentris manuum compres- | |
| sione sedare. Et certe laetitia delibuti meque respec- | |
| tantes cuncti theatro facessunt. At ego, ut primum | 5 |
| illam laciniam prenderam, fixus in lapidem steti geli- | |
| dus nihil secus quam una de ceteris theatri statuis uel | |
| columnis. Nec prius ab inferis emersi quam Milon | |
| hospes accessit et iniecta manu me renitentem lacri- | |
| misque rursum promicantibus crebra singultientem | 10 |
| clementi uiolentia secum adtraxit, et obseruatis uiae | |
| solitudinibus per quosdam amfractus domum suam | |
| perduxit, maestumque me atque etiam tunc trepi- | |
| dum uariis solatur affatibus. Nec tamen indignatio- | |
| nem iniuriae, quae inhaeserat altius meo pectori, ullo | 15 |
| modo permulcere quiuit. | |
| Ecce ilico etiam ipsi magistratus cum suis | 11.1 |
| insignibus domum nostram ingressi talibus me moni- | |
| tis delenire gestiunt: 'Neque tuae dignitatis uel etiam | |
| prosapiae tuorum ignari sumus, Luci domine; nam | |
| et prouinciam totam inclitae uestrae familiae nobili- | 5 |
| tas conplectitur. Ac ne istud quod uehementer inge- | |
| mescis contumeliae causa perpessus es. Omnem ita- | |
| que de tuo pectore praesentem tristitudinem mitte et | |
| angorem animi depelle. Nam lusus iste, quem publice | |
| gratissimo deo Risui per annua reuerticula sollemni- | 10 |
| ter celebramus, semper commenti nouitate florescit. | |
| Iste deus auctorem et actorem suum propitius ubi- | |
| que comitabitur amanter nec umquam patietur ut ex | |
| animo doleas sed frontem tuam serena uenustate lae- | |
| tabit adsidue. At tibi ciuitas omnis pro ista gratia | 15 |
| honores egregios obtulit; nam et patronum scripsit et | |
| ut in aere staret imago tua decreuit.' | |
| Ad haec dicta sermonis uicem refero: 'Tibi qui- | |
| dem,' inquam 'splendidissima et unica Thessaliae | |
| ciuitas, honorum talium parem gratiam memini, ue- | 20 |
| rum statuas et imagines dignioribus meique maiori- | |
| bus reseruare suadeo.' | |
| Sic pudenter allocutus et paulisper hilaro | 12.1 |
| uultu renidens quantumque poteram laetiorem me | |
| refingens comiter abeuntes magistratus appello. Et | |
| ecce quidam intro currens famulus: 'Rogat te' ait | |
| 'tua parens Byrrhena et conuiuii, cui te sero despon- | 5 |
| deras, iam adpropinquantis admonet.' Ad haec ego | |
| formidans et procul perhorrescens etiam ipsam do- | |
| mum eius: 'Quam uellem,' inquam 'parens, iussis tuis | |
| obsequium commodare, si per fidem liceret id facere. | |
| Hospes enim meus Milon per hodierni diei praesen- | 10 |
| tissimum numen adiurans effecit ut eius hodiernae | |
| cenae pignerarer, nec ipse discedit nec me digredi pa- | |
| titur. Prohinc epulare uadimonium differamus.' | |
| Haec adhuc me loquente manu firmiter iniecta | |
| Milon iussis balnearibus adsequi producit ad laua- | 15 |
| crum proximum. At ego uitans oculos omnium et | |
| quem ipse fabricaueram risum obuiorum declinans | |
| lateri eius adambulabam obtectus. Nec qui lauerim, | |
| qui terserim, qui domum rursum reuerterim, prae ru- | |
| bore memini; sic omnium oculis nutibus ac denique | 20 |
| manibus denotatus inpos animi stupebam. | |
| Raptim denique paupertina Milonis cenula | 13.1 |
| perfunctus, causatusque capitis acrem dolorem quem | |
| mihi lacrimarum adsiduitas incusserat, concedo uenia | |
| facile tributa cubitum et abiectus in lectulo meo quae | |
| gesta fuerant singula maestus recordabar, quoad tan- | 5 |
| dem Photis mea dominae suae cubitu procurato sui | |
| longe dissimilis aduenit; non enim laeta facie nec ser- | |
| mone dicaculo, sed uultuosam frontem rugis insur- | |
| gentibus adseuerabat. Cunctanter ac timide denique | |
| sermone prolato: 'Ego' inquit 'ipsa, confiteor ultro, | 10 |
| ego <origo> tibi huius molestiae fui', et cum dicto lo- | |
| rum quempiam sinu suo depromit mihique porrigens: | |
| 'Cape,' inquit 'oro te, et <de> perfida muliere uindic- | |
| tam immo uero licet maius quoduis supplicium sume. | |
| Nec tamen me putes, oro, sponte angorem istum tibi | 15 |
| concinnasse. Dii mihi melius, quam ut mei causa uel | |
| tantillum scrupulum patiare. Ac si quid aduersi | |
| tuum caput respicit, id omne protinus meo luatur san- | |
| guine. Sed quod alterius rei causa facere iussa sum | |
| mala quadam mea sorte in tuam reccidit iniuriam.' | 20 |
| Tunc ego familiaris curiositatis admonitus | 14.1 |
| factique causam delitiscentem nudari gestiens susci- | |
| pio: 'Omnium quidem nequissimus audacissimusque | |
| lorus iste, quem tibi uerberandae destinasti, prius a | |
| me concisus atque laceratus interibit ipse quam tuam | 5 |
| plumeam lacteamque contingat cutem. Sed mihi | |
| cum fide memora: quod tuum factum <fortunae> | |
| scaeuitas consecuta in meum conuertit exitium? | |
| Adiuro enim tuum mihi carissimum caput nulli me | |
| prorsus ac ne tibi quidem ipsi adseueranti posse cre- | 10 |
| dere quod tu quicquam in meam cogitaueris perni- | |
| ciem. Porro meditatus innoxios casus incertus uel | |
| etiam aduersus culpae non potest addicere.' | |
| Cum isto fine sermonis oculos Photidis meae udos | |
| ac tremulos et prona libidine marcidos iamiamque | 15 |
| semiadopertulos adnixis et sorbillantibus sauiis sitien- | |
| ter hauriebam. | |
| Sic illa laetitia recreata: 'Patere,' inquit 'oro, | 15.1 |
| prius fores cubiculi diligenter obcludam, ne sermonis | |
| elapsi profana petulantia committam grande flagi- | |
| tium', et cum dicto pessulis iniectis et uncino firmiter | |
| immisso sic ad me reuersa colloque meo manibus am- | 5 |
| babus inplexa uoce tenui et admodum minuta: | |
| 'Paueo' inquit 'et formido solide domus huius operta | |
| detegere et arcana dominae meae reuelare secreta. | |
| Sed melius de te doctrinaque tua praesumo, qui | |
| praeter generosam natalium dignitatem praeter su- | 10 |
| blime ingenium sacris pluribus initiatus profecto nosti | |
| sanctam silentii fidem. Quaecumque itaque commi- | |
| sero huius religiosi pectoris tui penetralibus, semper | |
| haec intra conseptum clausa custodias oro, et simpli- | |
| citatem relationis meae tenacitate taciturnitatis tuae | 15 |
| remunerare. Nam me, quae sola mortalium noui, | |
| amor is quo tibi teneor indicare compellit. Iam scies | |
| omnem domus nostrae statum, iam scies erae meae | |
| miranda secreta, quibus obaudiunt manes, turbantur | |
| sidera, coguntur numina, seruiunt elementa. Nec | 20 |
| umquam magis artis huius uiolentia nititur quam cum | |
| scitulae formulae iuuenem quempiam libenter aspexit, | |
| quod quidem ei solet crebriter euenire. | |
| Nunc etiam adulescentem quendam Boeo- | 16.1 |
| tium summe decorum efflictim deperit totasque artis | |
| manus machinas omnes ardenter exercet. Audiui | |
| uesperi, meis his, inquam, auribus audiui, quod non | |
| celerius sol caelo ruisset noctique ad exercendas inle- | 5 |
| cebras magiae maturius cessisset, ipsi soli nubilam ca- | |
| liginem et perpetuas tenebras comminantem. Hunc | |
| iuuenem, cum e balneis rediret ipsa, tonstrinae resi- | |
| dentem hesterna die forte conspexit ac me capillos | |
| eius, qui iam caede cultrorum desecti humi iacebant, | 10 |
| clanculo praecipit auferre. Quos me sedulo furtimque | |
| colligentem tonsor inuenit, et quod alioquin publici- | |
| tus maleficae disciplinae perinfames sumus, adreptam | |
| inclementer increpat: "Tune, ultima, non cessas | |
| subinde lectorum iuuenum capillamenta surripere? | 15 |
| Quod scelus nisi tandem desines, magistratibus te | |
| constanter obiciam." Et uerbum facto secutus im- | |
| missa manu scrutatus e mediis papillis meis iam capil- | |
| los absconditos iratus abripit. Quo gesto grauiter | |
| adfecta mecumque reputans dominae meae mores, | 20 |
| quod huius modi repulsa satis acriter commoueri me- | |
| que uerberare saeuissime consueuit, iam de fuga con- | |
| silium tenebam, sed istud quidem tui contemplatione | |
| abieci statim. | |
| Verum cum tristis inde discederem ne | 17.1 |
| prorsus uacuis manibus redirem, conspicor quendam | |
| forficulis attondentem caprinos utres; quos cum | |
| probe constrictos inflatosque et iam pendentis cerne- | |
| rem, capillos eorum humi iacentes flauos ac per hoc | 5 |
| illi Boeotio iuueni consimiles plusculos aufero eosque | |
| dominae meae dissimulata ueritate trado. Sic noctis | |
| initio, priusquam cena te reciperes, Pamphile mea | |
| iam uecors animi tectum scandulare conscendit, quod | |
| altrinsecus aedium patore perflabili nudatum, ad om- | 10 |
| nes orientales ceterosque <plerosque> aspectus per- | |
| uium, maxime his artibus suis commodatum secreto | |
| colit. Priusque apparatu solito instruit feralem offi- | |
| cinam, omne genus aromatis et ignorabiliter lammi- | |
| nis litteratis et infelicium nauium durantibus dam- | 15 |
| nis <repletam>, defletorum, sepultorum etiam, ca- | |
| dauerum expositis multis admodum membris; hic | |
| nares et digiti, illic carnosi claui pendentium, alibi | |
| trucidatorum seruatus cruor et extorta dentibus fera- | |
| rum trunca caluaria. | 20 |
| Tunc decantatis spi- | 18.1 |
| rantibus fibris litat uario latice, nunc rore fontano, | |
| nunc lacte uaccino, nunc melle montano, litat et | |
| mulsa. Sic illos capillos in mutuos nexus obditos at- | |
| que nodatos cum multis odoribus dat uiuis carboni- | 5 |
| bus adolendos. Tunc protinus inexpugnabili magicae | |
| disciplinae potestate et caeca numinum coactorum | |
| uiolentia illa corpora, quorum fumabant stridentes | |
| capilli, spiritum mutuantur humanum et sentiunt et | |
| audiunt et ambulant et, qua nidor suarum ducebat | 10 |
| exuuiarum, ueniunt et pro illo iuuene Boeotio aditum | |
| gestientes fores insiliunt: cum ecce crapula madens | |
| et inprouidae noctis deceptus caligine audacter mu- | |
| crone destricto in insani modum Aiacis armatus, non | |
| ut ille uiuis pecoribus infestus tota laniauit armenta, | 15 |
| sed longe <tu> fortius qui tres inflatos caprinos utres | |
| exanimasti, ut ego te prostratis hostibus sine macula | |
| sanguinis non homicidam nunc sed utricidam am- | |
| plecterer.' | |
| Adrisi lepido sermoni Photidis et in uicem | 19.1 |
| cauillatus: 'Ergo igitur iam et ipse possum' inquam | |
| 'mihi primam istam uirtutis adoriam ad exemplum | |
| duodeni laboris Herculei numerare uel trigemino cor- | |
| pori Geryonis uel triplici formae Cerberi totidem pe- | 5 |
| remptos utres coaequando. Sed ut ex animo tibi | |
| uolens omne delictum quo me tantis angoribus inpli- | |
| casti remittam, praesta quod summis uotis expostulo, | |
| et dominam tuam, cum aliquid huius diuinae disci- | |
| plinae molitur, ostende. Cum deos inuocat, <uel> certe | 10 |
| cum reformatur, uideam; sum namque coram magiae | |
| noscendae ardentissimus cupitor. Quamquam mihi | |
| nec ipsa tu uideare rerum <istarum> rudis uel expers. | |
| Scio istud et plane sentio, cum semper alioquin spre- | |
| torem matronalium amplexuum sic tuis istis mican- | 15 |
| tibus oculis et rubentibus bucculis et renidentibus | |
| crinibus et hiantibus osculis et fraglantibus papillis in | |
| seruilem modum addictum atque mancipatum teneas | |
| uolentem. Iam denique nec larem requiro nec domui- | |
| tionem paro et nocte ista nihil antepono.' | 20 |
| 'Quam uellem' [inquit] respondit illa 'prae- | 20.1 |
| stare tibi, Luci, quod cupis, sed praeter inuidos mores | |
| in solitudinem semper abstrusa et omnium praesen- | |
| tia uiduata solet huius modi secreta perficere. Sed | |
| tuum postulatum praeponam periculo meo idque | 5 |
| obseruatis opportunis temporibus sedulo perficiam, | |
| modo, ut initio praefata sum, rei tantae fidem silen- | |
| tiumque tribue.' | |
| Sic nobis garrientibus libido mutua et animos si- | |
| mul et membra suscitat. Omnibus abiectis amiculis | 10 |
| hactenus denique intecti atque nudati bacchamur in | |
| Venerem, cum quidem mihi iam fatigato de propria | |
| liberalitate Photis puerile obtulit corollarium; iamque | |
| luminibus nostris uigilia marcidis infusus sopor etiam | |
| in altum diem nos attinuit. | 15 |
| Ad hunc modum transactis uoluptarie pau- | 21.1 |
| cis noctibus quadam die percita Photis ac satis tre- | |
| pida me accurrit indicatque dominam suam, quod | |
| nihil etiam tunc in suos amores ceteris artibus pro- | |
| moueret, nocte proxima in auem sese plumaturam | 5 |
| atque ad suum cupitum sic deuolaturam; proin me- | |
| met ad rei tantae speculam caute praepararem. Iam- | |
| que circa primam noctis uigiliam ad illud superius cu- | |
| biculum suspenso et insono uestigio me perducit ipsa | |
| perque rimam ostiorum quampiam iubet arbitrari, | 10 |
| quae sic gesta sunt. Iam primum omnibus laciniis se | |
| deuestit Pamphile et arcula quadam reclusa pyxides | |
| plusculas inde depromit, de quis unius operculo re- | |
| moto atque indidem egesta unguedine diuque palmu- | |
| lis suis adfricta ab imis unguibus sese totam adusque | 15 |
| summos capillos perlinit multumque cum lucerna se- | |
| creto conlocuta membra tremulo succussu quatit. | |
| Quis leniter fluctuantibus promicant molles plumu- | |
| lae, crescunt et fortes pinnulae, duratur nasus incur- | |
| uus, coguntur ungues adunci. Fit bubo Pamphile. | 20 |
| Sic edito stridore querulo iam sui periclitabunda pau- | |
| latim terra resultat, mox in altum sublimata forin- | |
| secus totis alis euolat. | |
| Et illa quidem magicis suis artibus uolens | 22.1 |
| reformatur, at ego nullo decantatus carmine prae- | |
| sentis tantum facti stupore defixus quiduis aliud ma- | |
| gis uidebar esse quam Lucius: sic exterminatus | |
| animi attonitus in amentiam uigilans somniabar; | 5 |
| defrictis adeo diu pupulis an uigilarem scire quaere- | |
| bam. Tandem denique reuersus ad sensum praesen- | |
| tium adrepta manu Photidis et admota meis lumini- | |
| bus: 'Patere, oro te', inquam 'dum dictat occasio, | |
| magno et singulari me adfectionis tuae fructu per- | 10 |
| frui et impertire nobis unctulum indidem per istas | |
| tuas pupillas, mea mellitula, tuumque mancipium | |
| inremunerabili beneficio sic tibi perpetuo pignera ac | |
| iam perfice ut meae Veneri Cupido pinnatus adsistam | |
| tibi.' | 15 |
| 'Ain?' inquit 'Vulpinaris, amasio, meque sponte | |
| asceam cruribus meis inlidere compellis? Sic inermem | |
| uix a lupulis conseruo Thessalis; hunc alitem factum | |
| ubi quaeram, uidebo quando?' | |
| 'At mihi scelus istud depellant caelites,' | 23.1 |
| inquam 'ut ego, quamuis ipsius aquilae sublimis uola- | |
| tibus toto caelo peruius et supremi Iouis certus nun- | |
| tius uel laetus armiger, tamen non ad meum nidulum | |
| post illam pinnarum dignitatem subinde deuolem. | 5 |
| Adiuro per dulcem istum capilli tui nodulum, quo | |
| meum uinxisti spiritum, me nullam aliam meae Pho- | |
| tidi malle. Tunc etiam istud meis cogitationibus oc- | |
| currit, cum semel auem talem perunctus induero, do- | |
| mus omnis procul me uitare debere. Quam pulchro | 10 |
| enim quamque festiuo matronae perfruentur amatore | |
| bubone! Quid quod istas nocturnas aues, cum pene- | |
| trauerint larem quempiam, sollicite prehensas foribus | |
| uidemus adfigi, ut, quod infaustis uolatibus familiae | |
| minantur exitium, suis luant cruciatibus? Sed, quod | 15 |
| sciscitari paene praeteriui, quo dicto factoue rursum | |
| exutis pinnulis illis ad meum redibo Lucium?' | |
| 'Bono animo es, quod ad huius rei curam pertinet' | |
| ait. 'Nam mihi domina singula monstrauit, quae pos- | |
| sunt rursus in facies hominum tales figuras reformare. | 20 |
| Nec istud factum putes ulla beniuolentia, sed ut ei | |
| redeunti medela salubri possem subsistere. Specta | |
| denique quam paruis quamque futtilibus tanta res pro- | |
| curetur herbusculis: anethi modicum cum lauri foliis | |
| immissum rori fontano datur lauacrum et poculum.' | 25 |
| Haec identidem adseuerans summa cum | 24.1 |
| trepidatione inrepit cubiculum et pyxidem depromit | |
| arcula. Quam ego amplexus ac deosculatus prius | |
| utque mihi prosperis faueret uolatibus deprecatus | |
| abiectis propere laciniis totis auide manus immersi et | 5 |
| haurito plusculo uncto corporis mei membra perfri- | |
| cui. Iamque alternis conatibus libratis brachiis in | |
| auem similis gestiebam: nec ullae plumulae nec us- | |
| quam pinnulae, sed plane pili mei crassantur in setas | |
| et cutis tenella duratur in corium et in extimis palmu- | 10 |
| lis perdito numero toti digiti coguntur in singulas | |
| ungulas et de spinae meae termino grandis cauda pro- | |
| cedit. Iam facies enormis et os prolixum et nares | |
| hiantes et labiae pendulae; sic et aures inmodicis | |
| horripilant auctibus. Nec ullum miserae reformatio- | 15 |
| nis uideo solacium, nisi quod mihi iam nequeunti | |
| tenere Photidem natura crescebat. | |
| Ac dum | 25.1 |
| salutis inopia cuncta corporis mei considerans non | |
| auem me sed asinum uideo, querens de facto Photidis | |
| sed iam humano gestu simul et uoce priuatus, quod | |
| solum poteram, postrema deiecta labia umidis ta- | 5 |
| men oculis oblicum respiciens ad illam tacitus expo- | |
| stulabam. Quae ubi primum me talem aspexit, per- | |
| cussit faciem suam manibus infestis et: 'Occisa sum | |
| misera:' clamauit 'me trepidatio simul et festinatio | |
| fefellit et pyxidum similitudo decepit. Sed bene, | 10 |
| quod facilior reformationis huius medela suppeditat. | |
| Nam rosis tantum demorsicatis exibis asinum sta- | |
| timque in meum Lucium postliminio redibis. Atque | |
| utinam uesperi de more nobis parassem corollas ali- | |
| quas, ne moram talem patereris uel noctis unius. Sed | 15 |
| primo diluculo remedium festinabitur tibi.' | |
| Sic illa maerebat, ego uero quamquam per- | 26.1 |
| fectus asinus et pro Lucio iumentum sensum tamen | |
| retinebam humanum. Diu denique ac multum me- | |
| cum ipse deliberaui, an nequissimam facinerosissi- | |
| mamque illam feminam spissis calcibus feriens et | 5 |
| mordicus adpetens necare deberem. Sed ab incepto | |
| temerario melior me sententia reuocauit, ne morte | |
| multata Photide salutares mihi suppetias rursus ex- | |
| tinguerem. Deiecto itaque et quassanti capite ac de- | |
| mussata temporali contumelia durissimo casui meo | 10 |
| seruiens ad equum illum uectorem meum probissi- | |
| mum in stabulum concedo, ubi alium etiam Milonis | |
| quondam hospitis mei asinum stabulantem inueni. | |
| Atque ego rebar, si quod inesset mutis animalibus | |
| tacitum ac naturale sacramentum, agnitione ac mi- | 15 |
| seratione quadam inductum equum illum meum hos- | |
| pitium ac loca lautia mihi praebiturum. Sed pro Iup- | |
| piter hospitalis et Fidei secreta numina! Praeclarus | |
| ille uector meus cum asino capita conferunt in meam- | |
| que perniciem ilico consentiunt et uerentes scilicet | 20 |
| cibariis suis uix me praesepio uidere proximantem: | |
| deiectis auribus iam furentes infestis calcibus inse- | |
| cuntur. Et abigor quam procul ab ordeo, quod adpo- | |
| sueram uesperi meis manibus illi gratissimo famulo. | |
| Sic adfectus atque in solitudinem relega- | 27.1 |
| tus angulo stabuli concesseram. Dumque de insolentia | |
| collegarum meorum mecum cogito atque in alterum | |
| diem auxilio rosario Lucius denuo futurus equi per- | |
| fidi uindictam meditor, respicio pilae mediae, quae | 5 |
| stabuli trabes sustinebat, in ipso fere meditullio Epo- | |
| nae deae simulacrum residens aediculae, quod accu- | |
| rate corollis roseis equidem recentibus fuerat orna- | |
| tum. Denique adgnito salutari praesidio pronus spei, | |
| quantum extensis prioribus pedibus adniti poteram, | 10 |
| insurgo ualide et ceruice prolixa nimiumque porrec- | |
| tis labiis, quanto maxime nisu poteram, corollas ad- | |
| petebam. Quod me pessima scilicet sorte conantem | |
| seruulus meus, cui semper equi cura mandata fuerat, | |
| repente conspiciens indignatus exurgit et: 'Quo | 15 |
| usque tandem' inquit 'cantherium patiemur istum | |
| paulo ante cibariis iumentorum, nunc etiam simula- | |
| cris deorum infestum? Quin iam ego istum sacrile- | |
| gum debilem claudumque reddam'; et statim telum | |
| aliquod quaeritans temere fascem lignorum positum | 20 |
| offendit, rimatusque frondosum fustem cunctis ua- | |
| stiorem non prius miserum me tundere desiit quam | |
| sonitu uehementi et largo strepitu percussis ianuis | |
| trepido etiam rumore uiciniae conclamatis latronibus | |
| profugit territus. | 25 |
| Nec mora, cum ui patefactis aedibus glo- | 28.1 |
| bus latronum inuadit omnia et singula domus mem- | |
| bra cingit armata factio et auxiliis hinc inde conuolan- | |
| tibus obsistit discursus hostilis. Cuncti gladiis et faci- | |
| bus instructi noctem illuminant, coruscat in modum | 5 |
| ortiui solis ignis et mucro. Tunc horreum quoddam | |
| satis ualidis claustris obseptum obseratumque, quod | |
| mediis aedibus constitutum gazis Milonis fuerat refer- | |
| tum, securibus ualidis adgressi diffindunt. Quo pas- | |
| sim recluso totas opes uehunt raptimque constrictis | 10 |
| sarcinis singuli partiuntur. Sed gestaminum modus | |
| numerum gerulorum excedit. Tunc opulentiae nimiae | |
| nimio ad extremas incitas deducti nos duos asinos et | |
| equum meum productos e stabulo, quantum potest, | |
| grauioribus sarcinis onerant et domo iam uacua mi- | 15 |
| nantes baculis exigunt unoque de sociis ad speculan- | |
| dum, qui de facinoris inquisitione nuntiaret, relicto nos | |
| crebra tundentes per auia montium ducunt concitos. | |
| Iamque rerum tantarum pondere et mon- | 29.1 |
| tis ardui uertice et prolixo satis itinere nihil a mortuo | |
| differebam. Sed mihi sero quidem serio tamen sub- | |
| uenit ad auxilium ciuile decurrere et interposito | |
| uenerabili principis nomine tot aerumnis me liberare. | 5 |
| Cum denique iam luce clarissima uicum quempiam | |
| frequentem et nundinis celebrem praeteriremus, inter | |
| ipsas turbelas Graecorum <Romanorum> genuino ser- | |
| mone nomen augustum Caesaris inuocare temptaui; | |
| et 'O' quidem tantum disertum ac ualidum clamitaui, | 10 |
| reliquum autem Caesaris nomen enuntiare non po- | |
| tui. Aspernati latrones clamorem absonum meum | |
| caedentes hinc inde miserum corium nec cribris iam | |
| idoneum relinquunt. Sed tandem mihi inopinatam sa- | |
| lutem Iuppiter ille tribuit. Nam cum multas uillulas | 15 |
| et casas amplas praeterimus, hortulum quendam pro- | |
| spexi satis amoenum, in quo praeter ceteras gratas | |
| herbulas rosae uirgines matutino rore florebant. His | |
| inhians et spe salutis alacer ac laetus propius accessi, | |
| dumque iam labiis undantibus adfecto, consilium me | 20 |
| subit longe salubrius, ne, si rursum asino remoto pro- | |
| direm in Lucium, euidens exitium inter manus latro- | |
| num offenderem uel artis magicae suspectione uel in- | |
| dicii futuri criminatione. Tunc igitur a rosis et qui- | |
| dem necessario temperaui et casum praesentem tole- | 25 |
| rans in asini faciem faena rodebam. |