LIBER X
  Die sequenti meus quidem dominus hortulanus 10.1.1
quid egerit nescio, me tamen miles ille, qui propter
eximiam impotentiam pulcherrime uapularat, ab illo
praesepio nullo equidem contradicente diductum ab-
ducit atque a suo contubernio—hoc enim mihi uide- 5
batur—sarcinis propriis onustum et prorsum exor-
natum armatumque militariter producit ad uiam.
Nam et galeam nitore praemicantem et scutum gere-
bam longius relucens, sed etiam lanceam longissimo
hastili conspicuam, quae scilicet non disciplinae tunc 10
quidem causa, sed propter terrendos miseros uiatores
in summo atque edito sarcinarum cumulo ad instar
exercitus sedulo composuerat. Confecta campestri
nec adeo difficili uia ad quandam ciuitatulam perue-
nimus nec in stabulo, sed in domo cuiusdam decurio- 15
nis deuertimus. Statimque me commendato cuidam
seruulo ipse ad praepositum suum, qui mille armato-
rum ducatum sustinebat, sollicite proficiscitur.
  Post dies plusculos ibidem dissignatum sce- 2.1
lestum ac nefarium facinus memini, sed ut uos etiam
legatis, ad librum profero.
  Dominus aedium habebat iuuenem filium probe lit-
teratum atque ob id consequenter pietate modestia 5
praecipuum, quem tibi quoque prouenisse cuperes uel
talem. Huius matre multo ante defuncta rursum
matrimonium sibi reparauerat ductaque alia filium
procreauerat alium, qui adaeque iam duodecimum
annum aetatis supergressus erat. Sed nouerca forma 10
magis quam moribus in domo mariti praepollens, seu
naturaliter impudica seu fato ad extremum impulsa
flagitium, oculos ad priuignum adiecit. Iam ergo, lec-
tor optime, scito te tragoediam, non fabulam legere et
a socco ad coturnum ascendere. 15
  Sed mulier illa, quamdiu primis elementis Cupido
paruulus nutriebatur, inbecillis adhuc eius uiribus
facile ruborem tenuem deprimens silentio resistebat.
At ubi completis igne uaesano totis praecordiis inmo-
dice bacchatus Amor exaestuabat, saeuienti deo iam 20
succubuit, et languore simulato uulnus animi men-
titur [in] corporis ualetudinem. Iam cetera salutis
uultusque detrimenta et aegris et amantibus examus-
sim conuenire nemo qui nesciat: pallor deformis,
marcentes oculi, lassa genua, quies turbida et suspi- 25
ritus cruciatus tarditate uehementior. Crederes et
illam fluctuare tantum uaporibus febrium, nisi quod
et flebat. Heu medicorum ignarae mentes, quid
uenae pulsus, quid coloris intemperantia, quid fati-
gatus anhelitus et utrimquesecus iactatae crebriter 30
laterum mutuae uicissitudines? Dii boni, quam facilis
licet non artifici medico cuiuis tamen docto Veneriae
cupidinis comprehensio, cum uideas aliquem sine cor-
poris calore flagrantem!
  Ergo igitur inpatientia furoris altius agitata 3.1
diutinum rupit silentium et ad se uocari praecipit
filium—quod nomen in eo, si posset, ne ruboris ad-
moneretur, libenter eraderet. Nec adulescens aegrae
parentis moratus imperium, senili tristitie striatam 5
gerens frontem, cubiculum petit, uxori patris ma-
trique fratris utcumque debitum sistens obsequium.
Sed illa cruciabili silentio diutissime fatigata et ut in
quodam uado dubitationis haerens omne uerbum,
quod praesenti sermoni putabat aptissimum, rursum 10
improbans nutante etiam nunc pudore, unde potissi-
mum caperet exordium, decunctatur. At iuuenis
nihil etiam tunc sequius suspicatus summisso uultu
rogat ultro praesentis causas aegritudinis. Tunc illa
nancta solitudinis damnosam occasionem prorumpit 15
in audaciam et ubertim adlacrimans laciniaque con-
tegens faciem uoce trepida sic eum breuiter adfatur:
  'Causa omnis et origo praesentis doloris set etiam
medela ipsa et salus unica mihi tute ipse es. Isti enim
tui oculi per meos oculos ad intima delapsi praecordia 20
meis medullis acerrimum commouent incendium.
Ergo miserere tua causa pereuntis nec te religio pa-
tris omnino deterreat, cui morituram prorsus serua-
bis uxorem. Illius enim recognoscens imaginem in tua
facie merito te diligo. Habes solitudinis plenam fidu- 25
ciam, habes capax necessarii facinoris otium. Nam
quod nemo nouit, paene non fit.'
  Repentino malo perturbatus adolescens, quan- 4.1
quam tale facinus protinus exhorruisset, non tamen
negationis intempestiua seueritate putauit exaspe-
randum, sed cautae promissionis dilatione lenien-
dum. Ergo prolixe pollicetur et bonum caperet ani- 5
mum refectionique se ac saluti redderet impendio sua-
det, donec patris aliqua profectione liberum uolup-
tati concederetur spatium, statimque se refert a noxio
conspectu nouercae. Et tam magnam domus cladem
ratus indigere consilio pleniore ad quendam com- 10
pertae grauitatis educatorem senem protinus refert.
Nec quicquam diutina deliberatione tam salubre ui-
sum quam fuga celeri procellam fortunae saeuientis
euadere. Sed impatiens uel exiguae dilationis mulier
ficta qualibet causa confestim marito miris persuadet 15
artibus ad longissime dissitas festinare uillulas. Quo
facto maturatae spei uaesania praeceps promissae
libidinis flagitat uadimonium. Sed iuuenis, modo
istud modo aliud causae faciens, execrabilem frustra-
tur eius conspectum, quoad illa, nuntiorum uarietate 20
pollicitationem sibi denegatam manifesto perspiciens,
mobilitate lubrica nefarium amorem ad longe dete-
rius transtulisset odium. Et adsumpto statim ne-
quissimo et ad omne facinus emancipato quodam
dotali seruulo perfidiae suae consilia communicat; 25
nec quicquam melius uidetur quam uita miserum
priuare iuuenem. Ergo missus continuo furcifer uene-
num praesentarium comparat idque uino diligenter
dilutum insontis priuigni praeparat exitio.
  Ac dum de oblationis opportunitate secum 5.1
noxii deliberant homines, forte fortuna puer ille
iunior, proprius pessimae feminae filius, post matuti-
num laborem studiorum domum se recipiens, prandio
iam capto sitiens repertum uini poculum, in quo 5
uenenum latebat inclusum, nescius fraudis occultae
continuo perduxit haustu. Atque ubi fratri suo para-
tam mortem ebibit, exanimis terrae procumbit, ili-
coque repentina pueri pernicie paedagogus commotus
ululabili clamore matrem totamque ciet familiam. 10
Iamque cognito casu noxiae potionis uarie quisque
praesentium auctores insimulabant extremi facino-
ris. Sed dira illa femina et malitiae nouercalis exem-
plar unicum non acerba filii morte, non parricidii
conscientia, non infortunio domus, non luctu mariti 15
uel aerumna funeris commota cladem familiae in
uindictae compendium traxit, missoque protinus cur-
sore, qui uianti marito domus expugnationem nun-
tiaret, ac mox eodem ocius ab itinere regresso perso-
nata nimia temeritate insimulat priuigni ueneno 20
filium suum interceptum. Et hoc quidem non adeo
mentiebatur, quod iam destinatam iuueni mortem
praeuenisset puer, sed fratrem iuniorem fingebat ideo
priuigni scelere peremptum, quod eius probrosae libi-
dini, qua se comprimere temptauerat, noluisset suc- 25
cumbere. Nec tam immanibus contenta mendacis
addebat sibi quoque ob detectum flagitium eundem
illum gladium comminari. Tunc infelix duplici filio-
rum morte percussus magnis aerumnarum procellis
aestuat. Nam et iuniorem incoram sui funerari uide- 30
bat et alterum ob incestum parricidiumque capitis
scilicet damnatum iri certo sciebat. Ad hoc uxoris
dilectae nimium mentitis lamentationibus ad extre-
mum subolis impellebatur odium.
  Vixdum pompae funebres et sepultura filii 6.1
fuerant explicatae, et statim ab ipso eius rogo senex
infelix, ora sua recentibus adhuc rigans lacrimis tra-
hensque cinere sordentem canitiem, foro se festinus
immittit. Atque ibi tum fletu tum precibus genua 5
etiam decurionum contingens nescius fraudium pessi-
mae mulieris in exitium reliqui filii plenis operabatur
affectibus: illum incestum paterno thalamo, illum
parricidam fraterno exitio et in comminata nouercae
caede sicarium. Tanta denique miseratione tantaque 10
indignatione curiam sed et plebem maerens inflam-
mauerat, ut remoto iudicandi taedio et accusationis
manifestis probationibus et responsionis meditatis
ambagibus cuncti conclamarint lapidibus obrutum
publicum malum publice uindicari. 15
  Magistratus interim metu periculi proprii, ne de
paruis indignationis elementis ad exitium disciplinae
ciuitatisque seditio procederet, partim decuriones
deprecari, partim populares compescere, ut rite et
more maiorum iudicio reddito et utrimquesecus alle- 20
gationibus examinatis ciuiliter sententia promeretur,
nec ad instar barbaricae feritatis uel tyrannicae im-
potentiae damnaretur aliquis inauditus et in pace pla-
cida tam dirum saeculo proderetur exemplum.
  Placuit salubre consilium et ilico iussus 7.1
praeco pronuntiat, patres in curiam conuenirent.
Quibus protinus dignitatis iure consueta loca residen-
tibus rursum praeconis uocatu primus accusator in-
cedit. Tunc demum clamatus inducitur etiam reus, 5
et exemplo legis Atticae Martiique iudicii causae pa-
tronis denuntiat praeco neque principia dicere neque
miserationem commouere.
  Haec ad istum modum gesta compluribus mutuo
sermocinantibus cognoui. Quibus autem uerbis accu- 10
sator urserit, quibus rebus diluerit reus ac prorsus
orationes altercationesque neque ipse absens apud
praesepium scire neque ad uos, quae ignoraui, pos-
sum enuntiare, sed quae plane comperi, ad istas lit-
teras proferam. 15
  Simul enim finita est dicentium contentio, ueri-
tatem criminum fidemque probationibus certis in-
strui nec suspicionibus tantam coniecturam permitti
placuit, atque illum potissimum seruum, qui solus
haec ita gesta esse scire diceretur, sisti modis omnibus 20
oportere. Nec tantillum cruciarius ille uel fortuna
tam magni iudicii uel confertae conspectu curiae uel
certe noxia conscientia sua deterritus, quae ipse
finxerat, quasi uera adseuerare atque adserere inci-
pit: quod se uocasset indignatus fastidio nouercae 25
iuuenis, quod, ulciscens iniuriam, filii eius mandauerit
necem, quod promisisset grande silentii praemium,
quod recusanti mortem sit comminatus, quod uene-
num sua manu temperatum dandum fratri reddiderit,
quod ad criminis probationem reseruatum poculum 30
neclexisse <se> suspicatus sua postremum manu por-
rexerit puero.
  Haec eximie nimis ad ueritatis imaginem uerbe-
rone illo simulata cum trepidatione proferente fini-
tum est iudicium. 35
  Nec quisquam decurionum tam aequus re- 8.1
manserat iuueni, quin eum euidenter noxae comper-
tum insui culleo pronuntiaret. Cum iam sententiae
pares, cunctorum stilis ad unum sermonem congruen-
tibus, ex more perpetuo in urnam aeream deberent 5
coici, quo semel conditis calculis, iam cum rei fortuna
transacto, nihil postea commutari licebat, sed man-
cipabatur potestas capitis in manum carnificis, unus e
curia senior prae ceteris compertae fidi atque aucto-
ritatis praecipuae medicus orificium urnae manu con- 10
tegens, ne quis mitteret calculum temere, haec ad
ordinem pertulit:
  'Quod aetatis sum, uobis adprobatum me uixisse
gaudeo, nec patiar falsis criminibus petito reo mani-
festum homicidium perpetrari nec uos, qui iure 15
iurando adstricti iudicatis, inductos seruuli mendacio
peierare. Ipse non possum calcata numinum reli-
gione conscientiam meam fallens perperam pronun-
tiare. Ergo, ut res est, de me cognoscite.
  Furcifer iste, uenenum praesentarium com- 9.1
parare sollicitus centumque aureos solidos offerens
pretium, me non olim conuenerat, quod aegroto cui-
dam dicebat necessarium, qui morbi inextricabilis
ueterno uehementer implicitus uitae se cruciatui 5
subtrahere gestiret. At ego, perspiciens malum istum
uerberonem blaterantem atque inconcinne causifi-
cantem certusque aliquod moliri flagitium, dedi
quidem potionem, dedi; sed futurae quaestioni
praecauens non statim pretium, quod offerebatur, 10
accepi, sed "Ne forte aliquis" inquam "istorum quos
offers aureorum nequam uel adulter repperiatur, in
hoc ipso sacculo conditos eos anulo tuo praenota,
donec altera die nummulario praesente comproben-
tur". Sic inductus signauit pecuniam, quam exinde, 15
ut iste repraesentatus est iudicio, iussi de meis ali-
quem curriculo taberna promptam adferre et en ecce
perlatam coram exhibeo. Videat et suum sigillum
recognoscat. Nam quem ad modum eius ueneni fra-
ter insimulari potest, quod iste comparauerit?' 20
  Ingens exinde uerberonem corripit trepidatio 10.1
et in uicem humani coloris succedit pallor infernus
perque uniuersa membra frigidus sudor emanabat:
tunc pedes incertis alternationibus commouere,
modo hanc, modo illam capitis partem scalpere et ore 5
semiclauso balbuttiens nescio quas afannas effutire,
ut eum nemo prorsus a culpa uacuum merito crede-
ret; sed reualescente rursus astutia constantissime
negare et accersere mendacii non desinit medicum.
Qui praeter iudicii religionem cum fidem suam coram 10
lacerari uideret, multiplicato studio uerberonem
illum contendit redarguere, donec iussu magistra-
tuum ministeria publica contrectatis nequissimi serui
manibus anulum ferreum deprehensum cum signo
sacculi conferunt, quae comparatio praecedentem 15
roborauit suspicionem. Nec rota uel eculeus more
Graecorum tormentis eius apparata iam deerant, sed
offirmatus mira praesumptione nullis uerberibus ac
ne ipso quidem succumbit igni.
  Tum medicus: 'Non patiar' inquit 'hercules, 11.1
non patiar uel contra fas de innocente isto iuuene
supplicium uos sumere uel hunc ludificato nostro
iudicio poenam noxii facinoris euadere. Dabo enim
rei praesentis euidens argumentum. Nam cum uene- 5
num peremptorium comparare pessimus iste gestiret
nec meae sectae crederem conuenire causas ulli prae-
bere mortis nec exitio sed saluti hominum medici-
nam quaesitam esse didicissem, uerens ne, si daturum
me negassem, intempestiua repulsa uiam sceleri sub- 10
ministrarem et ab alio quopiam exitiabilem mercatus
hic potionem uel postremum gladio uel quouis telo
nefas inchoatum perficeret, dedi uenenum, sed som-
niferum, mandragoram illum grauedinis compertae
famosum et morti simillimi soporis efficacem. Nec 15
mirum desperatissimum istum latronem certum extre-
mae poenae, quae more maiorum in eum competit,
cruciatus istos ut leuiores facile tolerare. Sed si uere
puer meis temperatam manibus sumpsit potionem,
uiuit et quiescit et dormit et protinus marcido sopore 20
discusso remeabit ad diem lucidam. Quod [siue per-
emptus est] si morte praeuentus est, quaeratis licet
causas mortis eius alias.'
  Ad istum modum seniore adorante placuit, et 12.1
itur confestim magna cum festinatione ad illud se-
pulchrum quo corpus pueri depositum iacebat. Nemo
de curia, de optimatibus nemo ac ne de ipso quidem
populo quisquam, qui non illuc curiose confluxerit. 5
Ecce pater, suis ipse manibus coperculo capuli
remoto, commodum discusso mortifero sopore surgen-
tem postliminio mortis deprehendit filium eumque
complexus artissime, uerbis impar praesenti gaudio,
producit ad populum. Atque ut erat adhuc feralibus 10
amiculis instrictus atque obditus deportatur ad iudi-
cium puer. Iamque liquido serui nequissimi atque
mulieris nequioris patefactis sceleribus procedit in
medium nuda ueritas et nouercae quidem perpetuum
indicitur exilium, seruus uero patibulo suffigitur et 15
omnium consensu bono medico sinuntur aurei,
opportuni somni pretium. Et illius quidem senis fa-
mosa atque fabulosa fortuna prouidentiae diuinae
condignum accepit exitum, qui momento modico
immo puncto exiguo post orbitatis periculum adu- 20
lescentium duorum pater repente factus est.
  At ego tunc temporis talibus fatorum flucti- 13.1
bus uolutabar. Miles ille, qui me nullo uendente com-
parauerat et sine pretio suum fecerat, tribuni sui prae-
cepto debitum sustinens obsequium, litteras ad mag-
num scriptas principem Romam uersus perlaturus, 5
uicinis me quibusdam duobus seruis fratribus unde-
cim denariis uendidit. His erat diues admodum do-
minus. At illorum alter pistor dulciarius, qui panes
et mellita concinnabat edulia, alter cocus, qui sapi-
dissimis intrimentis sucuum pulmenta condita uapore 10
mollibat. Vnico illi contubernio communem uitam
sustinebant meque ad uasa illa compluria gestanda
praestinarant, quae domini regiones plusculas perer-
rantis uariis usibus erant necessaria. Adsciscor
itaque inter duos illos fratres tertius contubernalis, 15
haud ullo tempore tam beniuolam fortunam exper-
tus. Nam uespera post opiparas cenas earumque
splendidissimos apparatus multas numero partes in
cellulam suam mei solebant reportare domini: ille
porcorum, pullorum, piscium et cuiusce modi pulmen- 20
torum largissimas reliquias, hic panes, crustula, lu-
cunculos, hamos, lacertulos et plura scitamenta mel-
lita. Qui cum se refecturi clausa cellula balneas pe-
tissent, oblatis ego diuinitus dapibus adfatim sagi-
nabar. Nec enim tam stultus eram tamque uere asi- 25
nus, ut dulcissimis illis relictis cibis cenarem asperri-
mum faenum.
  Et diu quidem pulcherrime mihi furatrinae 14.1
procedebat artificium, quippe adhuc timide et satis
parce subripienti de tam multis pauciora nec illis
fraudes ullas in asino suspicantibus. At ubi fiducia
latendi pleniore capta partes opimas quasque deuo- 5
rabam et iucundiora eligens abligurribam dulcia,
suspicio non exilis fratrum pupugit animos, et quan-
quam de me nihil etiam tum tale crederent, tamen
cotidiani damni studiose uestigabant reum.
  Illi uero postremo etiam mutuo sese rapinae tur- 10
pissimae criminabantur, iamque curam diligentiorem
et acriorem custodelam et dinumerationem adhibe-
bant partium. Tandem denique rupta uerecundia sic
alter alterum compellat:
  'At istud iam neque aequum ac ne humanum qui- 15
dem cotidie te partes electiores surripere atque iis
diuenditis peculium latenter augere, de reliquis
aequam uindicare diuisionem. Si tibi denique socie-
tas ista displicet, possumus omnia quidem cetera
fratres manere, ab isto tamen nexu communionis 20
discedere. Nam uideo in immensum damni proceden-
tem querelam nutrire nobis immanem discordiam.'
  Subicit alius: 'Laudo istam tuam mehercules et
ipse constantiam, quod cotidie furatis clanculo par-
tibus praeuenisti querimoniam, quam diutissime susti- 25
nens tacitus ingemescebam, ne uiderer rapinae sor-
didae meum fratrem arguere. Sed bene, quod utrim-
quesecus sermone prolato iacturae remedium quaeri-
tur, ne silentio procedens simultas Eteocleas nobis
contentiones pariat.' 30
  His et similibus altercati conuiciis deierantur 15.1
utrique nullam se prorsus fraudem, nullam denique
subreptionem factitasse, sed plane debere cunctis arti-
bus communis dispendii latronem inquiri; nam
neque asinum, qui solus interesset, talibus cibis adfici 5
posse, et tamen cotidie partis electiles conparere
nusquam, nec utique cellulam suam tam immanes
inuolare muscas, ut olim Harpyiae fuere, quae diri-
piebant Phineias dapes.
  Interea liberalibus cenis inescatus et humanis ad- 10
fatim cibis saginatus corpus obesa pinguitie compleue-
ram, corium aruina suculenta molliueram, pilum libe-
rali nitore nutriueram. Sed iste corporis mei decor
pudori peperit grande dedecus. Insolita namque ter-
goris uastitate commoti, faenum prorsus intactum 15
cotidie remanere cernentes, iam totos ad me dirigunt
animos. Et hora consueta uelut balneas petituri clau-
sis ex more foribus per quandam modicam cauernam
rimantur me passim expositis epulis inhaerentem.
Nec ulla cura iam damni sui habita mirati monstruo- 20
sas asini delicias risu maximo dirumpuntur uoca-
toque uno et altero ac dein pluribus conseruis de-
monstrant infandam memoratu hebetis iumenti gu-
lam. Tantus denique ac tam liberalis cachinnus
cunctos inuaserat, ut ad aures quoque praetereuntis 25
perueniret domini.
  Sciscitatus denique, quid bonum rideret fa- 16.1
milia, cognito quod res erat, ipse quoque per idem
prospiciens foramen delectatur eximie; ac dehinc
risu ipse quoque latissimo adusque intestinorum dolo-
rem redactus, iam patefacto cubiculo proxime con- 5
sistens coram arbitratur. Nam et ego tandem ex ali-
qua parte mollius mihi renidentis fortunae contem-
platus faciem, gaudio praesentium fiduciam mihi sub-
ministrante, nec tantillum commotus securus esita-
bam, quoad nouitate spectaculi laetus dominus 10
aedium duci me iussit, immo uero suis etiam ipse ma-
nibus ad triclinium perduxit mensaque posita omne
genus edulium solidorum et inlibata fercula iussit ad-
poni. At ego quanquam iam bellule suffarcinatus,
gratiosum commendatioremque me tamen ei facere 15
cupiens esurienter exhibitas escas adpetebam. Nam et
quid potissimum abhorreret asino excogitantes scru-
pulose ad explorandam mansuetudinem id offerebant
mihi, carnes lasere infectas, altilia pipere inspersa,
pisces exotico iure perfusos. Interim conuiuium 20
summo risu personabat. Quidam denique praesens
scurrula: 'Date' inquit 'sodali huic quippiam meri.'
  Quod dictum dominus secutus: 'Non adeo' respon-
dit 'absurde iocatus es, furcifer; ualde enim fieri po-
test, ut contubernalis noster poculum quoque mulsi 25
libenter adpetat.' Et 'heus', ait 'puer, lautum dili-
genter ecce illum aureum cantharum mulso contem-
pera et offer parasito meo; simul, quod ei praebibe-
rim, commoneto.'
  Ingens exin oborta est epulonum expectatio. Nec 30
ulla tamen ego ratione conterritus, otiose ac satis ge-
nialiter contorta in modum linguae postrema labia
grandissimum illum calicem uno haustu perduxi. Et
clamor exurgit consona uoce cunctorum salute me
prosequentium. 35
Magno denique delibutus 17.1
gaudio dominus, uocatis seruis suis, emptoribus meis,
iubet quadruplum restitui pretium meque cuidam
acceptissimo liberto suo et satis peculiato magnam
praefatus diligentiam tradidit. 5
  Qui me satis humane satisque comiter nutriebat
et, quo se patrono commendatiorem faceret, studio-
sissime uoluptates eius per meas argutias instruebat.
Et primum me quidem mensam accumbere suffixo
cubito, dein adluctari et etiam saltare sublatis pri- 10
moribus pedibus perdocuit, quodque esset adprime
mirabile, uerbis nutum commodare, ut quod nollem
relato, quod uellem deiecto capite monstrarem, si-
tiensque pocillatore respecto, ciliis alterna coniuens,
bibere flagitarem. Atque haec omnia perfacile oboe- 15
diebam, quae nullo etiam monstrante scilicet facerem.
Sed uerebar ne, si forte sine magistro humano ritu
ederem pleraque, rati scaeuum praesagium porten-
dere, uelut monstrum ostentumque me obtruncatum
uulturiis opimum pabulum redderent. Iamque ru- 20
mor publice crebruerat, quo conspectum atque fami-
gerabilem meis miris artibus effeceram dominum:
hic est, qui sodalem conuiuamque possidet asinum
luctantem, asinum saltantem, asinum uoces huma-
nas intellegentem, sensum nutibus exprimentem. 25
  Sed prius est ut uobis, quod initio facere 18.1
debueram, uel nunc saltem referam, quis iste uel
unde fuerit: Thiasus—hoc enim nomine meus nun-
cupabatur dominus—oriundus patria Corintho,
quod caput est totius Achaiae prouinciae, ut eius pro- 5
sapia atque dignitas postulabat, gradatim permensis
honoribus quinquennali magistratui fuerat destina-
tus, et ut splendori capessendorum responderet
fascium, munus gladiatorium triduani spectaculi pol-
licitus latius munificentiam suam porrigebat. De- 10
nique gloriae publicae studio tunc Thessaliam etiam
accesserat nobilissimas feras et famosos inde gladia-
tores comparaturus, iamque ex arbitrio dispositis
coemptisque omnibus domuitionem parabat. Spretis
luculentis illis suis uehiculis ac posthabitis decoris 15
raedarum carpentis, quae partim contecta partim
reuelata frustra nouissimis trahebantur consequiis,
equis etiam Thessalicis et aliis iumentis Gallicanis,
quibus generosa suboles perhibet pretiosam dignita-
tem, me phaleris aureis et fucatis ephippiis et purpu- 20
reis tapetis et frenis argenteis et pictilibus balteis et
tintinnabulis perargutis exornatum ipse residens
amantissime nonnunquam comissimis adfatur ser-
monibus atque inter alia pleraque summe se delectari
profitebatur, quod haberet in me simul et conuiuam 25
et uectorem.
  At ubi partim terrestri partim maritimo iti- 19.1
nere confecto Corinthum accessimus, magnae ciuium
turbae confluebant, ut mihi uidebatur, non tantum
Thiasi studentes honori quam mei conspectus cu-
pientes. Nam tanta etiam ibidem de me fama perua- 5
serat, ut non mediocri quaestui praeposito illi meo
fuerim. Qui cum multos uideret nimio fauore lusus
meos spectare gestientes, obserata fore atque singulis
eorum sorsus admissis, stipes acceptans non paruas
summulas diurnas corradere consuerat. 10
  Fuit in illo conuenticulo matrona quaedam pollens
et opulens. Quae more ceterorum uisum meum mer-
cata ac dehinc multiformibus ludicris delectata per
admirationem adsiduam paulatim in admirabilem
mei cupidinem incidit; nec ullam uaesanae libidini 15
medelam capiens ad instar asinariae Pasiphaae com-
plexus meos ardenter expectabat. Grandi denique
praemio cum altore meo depecta est noctis unius
concubitum; at ille nequaquam <anxius, ecquid> pos-
set de me suaue prouenire, lucro suo tantum conten- 20
tus, adnuit.
  Iam denique cenati e triclinio domini deces- 20.1
seramus et iam dudum praestolantem cubiculo meo
matronam offendimus. Dii boni, qualis ille quamque
praeclarus apparatus! Quattuor eunuchi confestim
puluillis compluribus uentose tumentibus pluma deli- 5
cata terrestrem nobis cubitum praestruunt, sed et
stragula ueste auro ac murice Tyrio depicta probe
consternunt ac desuper breuibus admodum, sed satis
copiosis puluillis aliis nimis modicis, quis maxillas et
ceruices delicatae mulieres suffulcire consuerunt, su- 10
perstruunt. Nec dominae uoluptates diutina sua
praesentia morati, clausis cubiculi foribus facessunt.
At intus cerei praeclara micantes luce nocturnas nobis
tenebras inalbabant.
  Tunc ipsa cuncto prorsus spoliata tegmine, 21.1
taenia quoque, qua decoras deuinxerat papillas, lu-
men propter adsistens, de stagneo uasculo multo sese
perungit oleo balsamino meque indidem largissime
perfricat, sed multo tanta impensius [cura] etiam 5
nares perfundit meas. Tunc exosculata pressule, non
qualia in lupanari solent basiola iactari uel meretri-
cum poscinummia uel aduentorum negantinummia,
sed pura atque sincera instruit et blandissimos adfa-
tus: 'Amo' et 'Cupio' et 'Te solum diligo' et 'Sine te 10
iam uiuere nequeo' et cetera, quis mulieres et alios
inducunt et suas testantur adfectationes, capistroque
me prehensum more, quo didiceram, reclinat facile,
quippe cum nil noui nihilque difficile facturus mihi
uiderer, praesertim post tantum temporis tam for- 15
monsae mulieris cupientis amplexus obiturus; nam
et uino pulcherrimo atque copioso memet madefece-
ram et ungento fraglantissimo prolubium libidinis
suscitaram.
  Sed angebar plane non exili metu reputans, 22.1
quem ad modum tantis tamque magnis cruribus pos-
sem delicatam matronam inscendere uel tam lucida
tamque tenera et lacte ac melle confecta membra
duris ungulis complecti labiasque modicas ambroseo 5
rore purpurantes tam amplo ore tamque enormi et
saxeis dentibus deformi sauiari, nouissime quo pacto,
quanquam ex unguiculis perpruriscens, mulier tam
uastum genitale susciperet: heu me, qui dirrupta
nobili femina bestiis obiectus munus instructurus sim 10
mei domini! Molles interdum uoculas et adsidua
sauia et dulces gannitus commorsicantibus oculis ite-
rabat illa, et in summa: 'Teneo te' inquit 'teneo,
meum palumbulum, meum passerem' et cum dicto
uanas fuisse cogitationes meas ineptumque monstrat 15
metum. Artissime namque complexa totum me pror-
sus, sed totum recepit. Illa uero quotiens ei parcens
nates recellebam, accedens, totiens nisu rabido et spi-
nam prehendens meam adplicitiore nexu inhaerebat,
ut hercules etiam deesse mihi aliquid ad supplendam 20
eius libidinem crederem, nec Minotauri matrem
frustra delectatam putarem adultero mugiente.
Iamque operosa et peruigili nocte transacta, uitata
lucis conscientia facessit mulier condicto pari noctis
futurae pretio. 25
  Nec grauate magister meus uoluptates ex 23.1
eius arbitrio largiebatur partim mercedes amplissimas
acceptando, partim nouum spectaculum domino
praeparando. Incunctanter ei denique libidinis nos-
trae totam detegit scaenam. At ille liberto magnifice 5
munerato destinat me spectaculo publico. Et quo-
niam neque egregia illa uxor mea propter dignitatem
neque prorsus ulla alia inueniri potuerat grandi prae-
mio, uilis acquiritur aliqua sententia praesidis bestiis
addicta, quae mecum incoram publica<ns pudici- 10
tia>m populi caueam frequentaret. Eius poenae ta-
lem cognoueram fabulam.
  Maritum habuit, cuius pater peregre proficiscens
mandauit uxori suae, matri eiusdem iuuenis—quod
enim sarcina praegnationis oneratam eam relinque- 15
bat—ut, si sexus sequioris edidisset fetum, protinus
quod esset editum necaretur. At illa, per absentiam
mariti nata puella, insita matribus pietate praeuenta
desciuit ab obsequio mariti eamque prodidit uicinis
alumnandam, regressoque iam marito natam neca- 20
tamque nuntiauit. Sed ubi flos aetatis nuptialem
uirgini diem flagitabat nec ignaro marito dotare
filiam pro natalibus quibat, quod solum potuit, filio
suo tacitum secretum aperuit. Nam et oppido uere-
batur ne quo casu, caloris iuuenalis impetu lapsus, 25
nescius nesciam sororem incurreret. Sed pietatis
spectatae iuuenis et matris obsequium et sororis offi-
cium religiose dispensat et arcanis domus uenerabilis
silentii custodiae traditis, plebeiam facie tenus prae-
tendens humanitatem, sic necessarium sanguinis sui 30
munus adgreditur ut desolatam uicinam puellam
parentumque praesidio uiduatam domus suae tutela
receptaret ac mox artissimo multumque sibi dilecto
contubernali, largitus de proprio dotem, liberalissime
traderet. 35
  Sed haec bene atque optime plenaque cum 24.1
sanctimonia disposita feralem Fortunae nutum latere
non potuerunt, cuius instinctu domum iuuenis pro-
tinus se direxit saeua Riualitas. Et ilico haec eadem
uxor eius, quae nunc bestiis propter haec ipsa fuerat 5
addicta, coepit puellam uelut aemulam tori succu-
bamque primo suspicari, dehinc detestari, dehinc
crudelissimis laqueis mortis insidiari. Tale denique
comminiscitur facinus.
  Anulo mariti surrepto rus profecta mittit quen- 10
dam seruulum sibi quidem fidelem, sed de ipsa Fide
pessime merentem, qui puellae nuntiaret quod eam
iuuenis profectus ad uillulam uocaret ad sese, addito
ut sola et sine ullo comite quam maturissime perue-
niret. Et ne qua forte nasceretur ueniendi cunctatio, 15
tradit anulum marito subtractum, qui monstratus
fidem uerbis adstipularetur. At illa mandatu fra-
tris obsequens—hoc enim nomen sola sciebat—
respecto etiam signo eius, quod offerebatur, nauiter,
ut praeceptum fuerat, incomitata festinat. Sed ubi 20
fraudis extremae lapsa decipulo laqueos insidiarum
accessit, tunc illa uxor egregia sororem mariti libidi-
nosae furiae stimulis efferata primum quidem nudam
flagris ultime uerberat, dehinc, quod res erat, cla-
mantem quodque frustra paelicatus indignatione bul- 25
liret fratrisque nomen saepius iterantem uelut men-
titam atque cuncta fingentem titione candenti inter
media femina detruso crudelissime necauit.
  Tunc acerbae mortis exciti nuntiis frater et 25.1
maritus accurrunt uariisque lamentationibus defle-
tam puellam tradunt sepulturae. Nec iuuenis sororis
suae mortem tam miseram et qua minime par erat
inlatam aequo tolerare quiuit animo, sed medullitus 5
dolore commotus acerrimaeque bilis noxio furore per-
fusus exin flagrantissimis febribus ardebat, ut ipsi
quoque iam medela uideretur esse necessaria. Sed
uxor, quae iam pridem nomen uxoris cum fide perdi-
derat, medicum conuenit quendam notae perfidiae, 10
qui iam multarum palmarum spectatus proeliis magna
dexterae suae tropaea numerabat, eique protinus
quinquaginta promittit sestertia, ut ille quidem mo-
mentarium uenenum uenderet, ipsa autem emeret
mortem mariti sui. Quo compecto simulatur neces- 15
saria praecordiis leniendis bilique subtrahendae illa
praenobilis potio, quam sacram doctiores nominant,
sed in eius uicem subditur alia Proserpinae sacra Sa-
luti. Iamque praesente familia et nonnullis amicis et
adfinibus aegroto medicus poculum probe tempera- 20
tum manu sua porrigebat.
Sed audax illa 26.1
mulier, ut simul et conscium sceleris amoliretur et
quam desponderat pecuniam lucraretur, coram de-
tento calice: 'Non prius', inquit 'medicorum optime,
non prius carissimo mihi marito trades istam potio- 5
nem quam de ea bonam partem hauseris ipse. Vnde
enim scio an noxium in ea lateat uenenum? Quae res
utique te tam prudentem tamque doctum uirum ne-
quaquam offendet, si religiosa uxor circa salutem
mariti sollicita necessariam adfero pietatem.' 10
  Qua mira desperatione truculentae feminae re-
pente perturbatus medicus excussusque toto consilio
et ob angustiam temporis spatio cogitandi priuatus,
antequam trepidatione aliqua uel cunctatione ipsa
daret malae conscientiae suspicionem, indidem de 15
potione gustauit ampliter. Quam fidem secutus adu-
lescens etiam, sumpto calice, quod offerebatur hausit.
Ad istum modum praesenti transacto negotio medicus
quam celerrime domum remeabat, salutifera potione
pestem praecedentis ueneni festinans extinguere. 20
Nec eum obstinatione sacrilega, qua semel coeperat,
truculenta mulier ungue latius a se discedere passa
est—'priusquam' inquit 'digesta potione medicinae
prouentus appareat'—, sed aegre precibus et obtes-
tationibus eius multum ac diu fatigata tandem abire 25
concessit. Interdum perniciem caecam totis uisceri-
bus furentem medullae penitus adtraxerant, multum
denique saucius et grauedine somnulenta iam demer-
sus domum peruadit aegerrime. Vixque enarratis
cunctis ad uxorem mandato saltem promissam mer- 30
cedem mortis geminatae deposceret, sic elisum uio-
lenter spectatissimus medicus effundit spiritum.
  Nec ille tamen iuuenis diutius uitam te- 27.1
nuerat, sed inter fictas mentitasque lacrimas uxoris
pari casu mortis fuerat extinctus. Iamque eo sepulto,
paucis interiectis diebus, quis feralia mortuis litantur
obsequia, uxor medici pretium geminae mortis petens 5
aderat. Sed mulier usquequaque sui similis, fidei
supprimens faciem, praetendens imaginem, blandi-
cule respondit et omnia prolixe adcumulateque pol-
licetur et statutum praemium sine mora se redditu-
ram constituit, modo pauxillum de ea potione lar- 10
giri sibi uellet ad incepti negotii persecutionem. Quid
pluribus? Laqueis fraudium pessimarum uxor in-
ducta medici facile consentit et, quo se gratiorem
locupleti feminae faceret, properiter domo petitam
totam prorsus ueneni pyxidem mulieri tradidit. Quae 15
grandem scelerum nancta materiam longe lateque
cruentas suas manus porrigit.
  Habebat filiam paruulam de marito, 28.1
quem nuper necauerat. Huic infantulae quod leges
necessariam patris successionem deferrent, sustine-
bat aegerrime inhiansque toto filiae patrimonio in-
minebat et capiti. Ergo certa defunctorum liberorum 5
matres sceleratas hereditates excipere, talem paren-
tem praebuit, qualem exhibuerat uxorem, prandioque
commento pro tempore et uxorem medici simul et
suam filiam ueneno eodem percutit. Sed paruulae
quidem tenuem spiritum et delicata ac tenera prae- 10
cordia conficit protinus uirus infestum, at uxor me-
dici, dum noxiis ambagibus pulmones eius pererrat
tempestas detestabilis potionis, primum suspicata,
quod res erat, mox urgente spiritu iam certo certior
contendit ad ipsam praesidis domum magnoque 15
fidem eius protestata clamore et populi concitato
tumultu, utpote tam immania detectura flagitia, effi-
cit, statim sibi simul et domus et aures praesidis pate-
fierent. Iamque ab ipso exordio crudelissimae mu-
lieris cunctis atrocitatibus diligenter expositis, re- 20
pente mentis nubilo turbine correpta semihiantes
adhuc compressit labias et, attritu dentium longo
stridore reddito, ante ipsos praesidis pedes exanimis
corruit. Nec ille uir, alioquin exercitus, tam multi-
forme facinus excetrae uenenatae dilatione languida 25
passus marcescere confestim cubiculariis mulieris ad-
tractis ui tormentorum ueritatem eruit atque illam,
minus quidem quam merebatur, sed quod dignus cru-
ciatus alius excogitari non poterat, certe bestiis obi-
ciendam pronuntiauit. 30
  Talis mulieris publicitus matrimonium 29.1
confarreaturus ingentique angore oppido suspensus
expectabam diem muneris, saepius quidem mortem
mihimet uolens consciscere, priusquam scelerosae mu-
lieris contagio macularer uel infamia publici spectaculi 5
depudescerem. Sed priuatus humana manu, priuatus
digitis, ungula rutunda atque mutila gladium strin-
gere nequaquam poteram. Plane tenui specula sola-
bar clades ultimas, quod uer in ipso ortu iam gemmu-
lis floridis cuncta depingeret et iam purpureo nitore 10
prata uestiret et commodum dirrupto spineo tegmine
spirantes cinnameos odores promicarent rosae, quae
me priori meo Lucio redderent.
  Dies ecce muneri destinatus aderat. Ad conseptum
caueae prosequente populo pompatico fauore dedu- 15
cor. Ac dum ludicris scaenicorum choreis primitiae
spectaculi dedicantur, tantisper ante portam consti-
tutus pabulum laetissimi graminis, quod in ipso ger-
minabat aditu, libens adfectabam, subinde curiosos
oculos patente porta spectaculi prospectu gratissimo 20
reficiens.
  Nam puelli puellaeque uirenti florentes aetatula,
forma conspicui, ueste nitidi, incessu gestuosi, Grae-
canicam saltaturi pyrricam dispositis ordinationibus
decoros ambitus inerrabant nunc in orbem rotatum 25
flexuosi, nunc in obliquam seriem conexi et in qua-
dratum patorem cuneati et in cateruae discidium
separati. At ubi discursus reciproci multinodas am-
bages tubae terminalis cantus explicuit, aulaeo sub-
ducto et complicitis siparis scaena disponitur. 30
  Erat mons ligneus, ad instar incliti montis 30.1
illius, quem uates Homerus Idaeum cecinit, sublimi
instructus fabrica, consitus uirectis et uiuis arboribus,
summo cacumine, de manibus fabri fonte manante,
fluuialis aquas eliquans. Capellae pauculae tonde- 5
bant herbulas et in modum Paridis, Phrygii pastoris,
barbaricis amiculis umeris defluentibus, pulchre in-
dusiatus adulescens, aurea tiara contecto capite, pe-
cuarium simulabat magisterium. Adest luculentus
puer nudus, nisi quod ephebica chlamida sinistrum 10
tegebat umerum, flauis crinibus usquequaque con-
spicuus, et inter comas eius aureae pinnulae colliga-
tione simili sociatae prominebant; quem [cadu-
caeum] et uirgula Mercurium indicabat. Is salta-
torie procurrens malumque bracteis inauratum dextra 15
gerens <adulescenti>, qui Paris uidebatur, porrigit,
quid mandaret Iuppiter nutu significans, et protinus
gradum scitule referens e conspectu facessit.
  Insequitur puella uultu honesta in deae Iunonis
speciem similis: nam et caput stringebat diadema 20
candida, ferebat et sceptrum. Inrupit alia, quam pu-
tares Mineruam, caput contecta fulgenti galea—et
oleaginea corona tegebatur ipsa galea—clypeum attol-
lens et hastam quatiens et qualis illa, cum pugnat.
  Super has introcessit alia, uisendo decore 31.1
praepollens, gratia coloris ambrosei designans Vene-
rem, qualis fuit Venus, cum fuit uirgo, nudo et intecto
corpore perfectam formonsitatem professa, nisi quod
tenui pallio bombycino inumbrabat spectabilem pu- 5
bem. Quam quidem laciniam curiosulus uentus satis
amanter nunc lasciuiens reflabat, ut dimota pateret
flos aetatulae, nunc luxurians aspirabat, ut adhae-
rens pressule membrorum uoluptatem graphice linia-
ret. Ipse autem color deae diuersus in speciem, cor- 10
pus candidum, quod caelo demeat, amictus caeru-
lus, quod mari remeat.
  Iam singulas uirgines, quae deae putabantur, <sui
tutabantur> comites, Iunonem quidem Castor et Pol-
lux, quorum capita cassides ouatae stellarum apici- 15
bus insignes contegebant, sed et isti Castores erant
scaenici pueri. Haec puella uarios modulos Iastia
concinente tibia procedens quieta et inadfectata gesti-
culatione nutibus honestis pastori pollicetur, si sibi
praemium decoris addixisset, sese regnum totius 20
Asiae tributuram. At illam quam cultus armorum
Mineruam fecerat duo pueri muniebant, proeliaris
deae comites armigeri, Terror et Metus, nudis insul-
tantes gladiis. At pone tergum tibicen Dorium cane-
bat bellicosum et permiscens bombis grauibus tinni- 25
tus acutos in modum tubae saltationis agilis uigo-
rem suscitabat. Haec inquieto capite et oculis in
aspectu minacibus citato et intorto genere gesticula-
tionis alacer demonstrabat Paridi, si sibi formae uic-
toriam tradidisset, fortem tropaeisque bellorum incli- 30
tum suis adminiculis futurum.
  Venus ecce cum magno fauore caueae in 32.1
ipso meditullio scaenae, circumfuso populo laetissimo-
rum paruulorum, dulce subridens constitit amoene:
illos teretes et lacteos puellos diceres tu Cupidines
ueros de caelo uel mari commodum inuolasse; nam 5
et pinnulis et sagittulis et habitu cetero formae prae-
clare congruebant et uelut nuptialis epulas obiturae
dominae coruscis praelucebant facibus. Et influunt
innuptarum puellarum decorae suboles, hinc Gratiae
gratissimae, inde Horae pulcherrimae, quae iaculis 10
floris serti et soluti deam suam propitiantes scitissi-
mum construxerant chorum, dominae uoluptatum
ueris coma blandientes. Iam tibiae multiforabiles can-
tus Lydios dulciter consonant. Quibus spectatorum
pectora suaue mulcentibus, longe suauior Venus pla- 15
cide commoueri cunctantique lente uestigio et leniter
fluctuante spinula et sensim adnutante capite coepit
incedere mollique tibiarum sono delicatis respondere
gestibus et nunc mite coniuentibus nunc acre commi-
nantibus gestire pupulis et nonnunquam saltare solis 20
oculis. Haec ut primum ante iudicis conspectum facta
est, nisu brachiorum polliceri uidebatur, si fuisset
deabus ceteris antelata, daturam se nuptam Paridi
forma praecipuam suique consimilem. Tunc animo
uolenti Phrygius iuuenis malum, quod tenebat, au- 25
reum uelut uictoriae calculum puellae tradidit.
  Quid ergo miramini, uilissima capita, 33.1
immo forensia pecora, immo uero togati uulturii, si
toti nunc iudices sententias suas pretio nundinantur,
cum rerum exordio inter deos et homines agitatum
iudicium corruperit gratia et originalem sententiam 5
magni Iouis consiliis electus iudex rusticanus et opi-
lio lucro libidinis uendiderit cum totius etiam suae
stirpis exitio? Sic hercules et aliud sequensque iudi-
cium inter inclitos Achiuorum duces celebratum,
[uel] cum falsis insimulationibus eruditione doctri- 10
naque praepollens Palamedes proditionis damnatur,
uirtute Martia praepotenti praefertur Vlixes modicus
Aiaci maximo. Quale autem et illud iudicium apud
legiferos Athenienses catos illos et omnis scientiae
magistros? Nonne diuinae prudentiae senex, quem 15
sapientia praetulit cunctis mortalibus deus Delphi-
cus, fraude et inuidia nequissimae factionis circum-
uentus uelut corruptor adulescentiae, quam frenis
cohercebat, herbae pestilentis suco noxio peremptus
est relinquens ciuibus ignominiae perpetuae macu- 20
lam, cum nunc etiam egregii philosophi sectam eius
sanctissimam praeoptent et summo beatitudinis stu-
dio iurent in ipsius nomen? Sed nequis indignationis
meae reprehendat impetum secum sic reputans:
'Ecce nunc patiemur philosophantem nobis asinum?', 25
rursus, unde decessi, reuertar ad fabulam.
  Postquam finitum est illud Paridis iudi- 34.1
cium, Iuno quidem cum Minerua tristes et iratis
similes e scaena redeunt, indignationem repulsae ges-
tibus professae, Venus uero gaudens et hilaris laeti-
tiam suam saltando toto cum choro professa est. 5
Tunc de summo montis cacumine per quandam la-
tentem fistulam in excelsum prorumpit uino crocus
diluta sparsimque defluens pascentis circa capellas
odoro perpluit imbre, donec in meliorem maculatae
speciem canitiem propriam luteo colore mutarent. 10
Iamque tota suaue fraglante cauea montem illum
ligneum terrae uorago decepit.
  Ecce quidam miles per mediam plateam dirigit
cursum petiturus iam populo postulante illam de pu-
blico carcere mulierem, quam dixi propter multi- 15
forme scelus bestis esse damnatam meisque praecla-
ris nuptiis destinatam. Et iam torus genialis scilicet
noster futurus accuratissime disternebatur lectus In-
dica testudine perlucidus, plumea congerie tumidus,
ueste serica floridus. At ego praeter pudorem 20
obeundi publice concubitus, praeter contagium sce-
lestae pollutaeque feminae, metu etiam mortis
maxime cruciabar sic ipse mecum reputans, quod in
amplexu Venerio scilicet nobis cohaerentibus, quae-
cumque ad exitium mulieris bestia fuisset immissa, 25
non adeo uel prudentia sollers uel artificio docta uel
abstinentia frugi posset prouenire, ut adiacentem
lateri meo laceraret mulierem, mihi uero quasi in-
demnato et innoxio parceret.
  Ergo igitur non de pudore iam, sed de 35.1
salute ipsa sollicitus, dum magister meus lectulo
probe coaptando districtus inseruit et tota familia
partim ministerio uenationis occupata partim uolup-
tario spectaculo adtonita meis cogitationibus liberum 5
tribuebatur arbitrium, nec magnopere quisquam
custodiendum tam mansuetum putabat asinum, pau-
latim furtiuum pedem proferens portam, quae
proxima est, potitus iam cursu memet celerrimo
proripio sexque totis passuum milibus perniciter con- 10
fectis Cenchreas peruado, quod oppidum audit qui-
dem nobilissimae coloniae Corinthiensium, adluitur
autem Aegaeo et Saronico mari. Inibi portus etiam
tutissimum nauium receptaculum magno frequenta-
tur populo. Vitatis ergo turbulis et electo secreto 15
litore prope ipsas fluctuum aspergines in quodam
mollissimo harenae gremio lassum corpus porrectus
refoueo. Nam et ultimam diei metam curriculum
solis deflexerat et uespertinae me quieti traditum
dulcis somnus oppresserat. 20