| BELLVM SAMNITICVM | |
| Precibus deinde Campaniae motus non pro se, | 1.11.1 |
| sed eo speciosius pro sociis Samnitas invadit. erat foe- | |
| dus cum utrisque percussum, sed hoc Campani sanctius | |
| et prius omnium suorum deditione fecerunt; sic ergo | |
| Romanus bellum Samniticum tamquam sibi gessit. | 5 |
| Omnium non modo Italiae, sed toto orbe terrarum | |
| pulcherrima Campaniae plaga est. nihil mollius caelo: | |
| denique bis floribus vernat. nihil uberius solo: ideo | |
| Liberi Cererisque certamen dicitur. nihil hospitalius | |
| mari: hic illi nobiles portus Caieta, Misenus, tepentes | 10 |
| fontibus Baiae, Lucrinus et Avernus, quaedam maris | |
| otia. hic amicti vitibus montes Gaurus, Falernus, | |
| Massicus et pulcherrimus omnium Vesuvius, Aetnaei | |
| ignis imitator. urbes ad mare Formiae Cumae, Puteoli | |
| Neapolis, Herculaneum Pompei, et ipsa caput urbium | 15 |
| Capua, quondam inter tres maximas Romam Cartha- | |
| ginemque numerata. pro hac urbe, his regionibus popu- | |
| lus Romanus Samnitas invadit, gentem, si opulentiam | |
| quaeras, aureis et argenteis armis et discolori veste | |
| usque ad ambitum ornatam; si fallaciam, saltibus fere | 20 |
| et montium fraude grassantem; si rabiem ac furorem, | |
| sacratis legibus humanisque hostiis in exitium urbis | |
| agitatam; si pertinaciam, sexies rupto foedere cladibus- | |
| que ipsis animosiorem. hos tamen quinquaginta annis | |
| per Fabios ac Papirios patres eorumque liberos ita | 25 |
| subegit ac domuit, ita ruinas ipsas urbium diruit, ut | |
| hodie Samnium in ipso Samnio requiratur nec facile | |
| appareat materia quattuor et viginti triumphorum. | |
| maxime tamen nota et inlustris apud Caudinas furculas | |
| ex hac gente clades Veturio Postumioque consulibus | 30 |
| accepta est. cluso per insidias intra eum saltum exercitu, | |
| unde non posset evadere, stupens tanta occasione dux | |
| hostium Pontius Herennium patrem consuluit. et ille, | |
| mitteret omnes vel occideret, sapienter ut senior sua- | |
| serat: hic armis exutos mittere sub iugum maluit, ut | 35 |
| nec amici forent beneficio et post flagitium hostes magis. | |
| itaque et consules statim magnifice voluntaria deditione | |
| turpitudinem foederis dirimunt, et ultionem flagitans | |
| miles Papirio duce—horribile dictu—strictis ensibus | |
| per ipsam viam ante pugnam furit; et in congressu | 40 |
| arsisse omnium oculos hostis auctor fuit. nec prius | |
| finis caedibus datus, quam iugum et hostibus et duci | |
| capto reposuerunt. |