BELLVM GALLICVM
  Hic sive invidia deum sive fato rapidissimus pro- 1.7.1
currentis imperii cursus parumper Gallorum Senonum
incursione supprimitur. quod tempus populo Romano
nescio utrum clade funestius fuerit, an virtutis expe-
rimentis speciosius. ea certe fuit vis calamitatis, ut in 5
experimentum inlatam putem divinitus, scire volentibus
immortalibus dis, an Romana virtus imperium orbis
mereretur.
  Galli Senones, gens natura ferox, moribus incon-
dita, ad hoc ipsa corporum mole, perinde armis ingen- 10
tibus, adeo omni genere terribilis fuit, ut plane nata
ad hominum interitum, urbium stragem videretur.
hi quondam ab ultimis terrarum oris et cingente omnia
Oceano ingenti agmine profecti cum iam media vastas-
sent, positis inter Alpes et Padum sedibus, ne his 15
quidem contenti per Italiam vagabantur; tum Clusium
urbem obsidebant. pro sociis ac foederatis Romanus
intervenit; missi ex more legati. sed quod ius apud
barbaros? ferocius agunt, et inde certamen. conversis
igitur a Clusio Romamque venientibus ad Alliam flumen 20
cum exercitu Fabius consul occurrit. non temere foe-
dior clades; itaque hunc diem fastis Roma damnavit.
fuso exercitu iam moenibus urbis propinquabant. erant
nulla praesidia. tum igitur aut numquam alias apparuit
vera illa Romana virtus. iam primum maiores natu, 25
amplissimis usi honoribus, in forum coeunt, ibi devo-
vente pontifice se diis manibus consecrant, statimque
in suas quisque aedes regressi, sic ut in trabeis
erant et amplissimo cultu, in curulibus sellis sese
reposuerunt, ut, cum venisset hostis, in sua quis- 30
que dignitate morerentur. pontifices et flamines quid-
quid religiosissimi in templis erat partim in doleis
defossa terra recondunt, partim inposita plaustris secum
Veios auferunt. virgines simul ex sacerdotio Vestae
nudo pede fugientia sacra comitantur. tamen excepisse 35
fugientis unus e plebe fertur Albinius, qui depositis
uxore et liberis virgines in plaustrum recepit. adeo
tunc quoque in ultimis religio publica privatis adfectibus
antecellebat. iuventus vero, quam satis constat vix mille
hominum fuisse, duce Manlio arcem Capitolini montis 40
insedit, obtestata ipsum quasi praesentem Iovem, ut
quem ad modum ipsi ad defendendum templum eius
concucurrissent, ita ille virtutem eorum numine suo
tueretur. aderant interim Galli apertamque urbem
primo trepidi, ne qui subesset dolus, mox, ubi solitu- 45
dinem vident, pari clamore et impetu invadunt. paten-
tis passim domos adeunt. ibi sedentes in curulibus suis
praetextatos senes velut deos geniosque venerati, mox
eosdem, postquam esse homines liquebat, alioquin nihil
respondere dignantes pari vecordia mactant facesque 50
tectis iniciunt et totam urbem igni ferro manibus exae-
quant. sex mensibus barbari—quis crederet?—circa
montem unum pependerunt, nec diebus modo, sed noc-
tibus quoque omnia experti; cum tamen Manlius nocte
subeuntis clangore anseris excitatus a summa rupe deie- 55
cit, et ut spem hostibus demeret, quamquam in summa
fame, tamen ad speciem fiduciae panes ab arce
iaculatus est. et stato quodam die per medias ho-
stium custodias Fabium pontificem ab arce dimisit,
qui sollemne sacrum in Quirinali monte conficeret. 60
atque ille per media hostium tela incolumis religionis
auxilio redivit propitiosque deos renuntiavit. novissime
cum iam obsidio sua barbaros fatigasset, mille pondo
auri recessum suum venditantes, idque ipsum per
insolentiam, cum ad iniqua pondera addito adhuc 65
gladio insuper "vae victis" increparent, subito adgressus
a tergo Camillus adeo cecidit, ut omnia incendiorum
vestigia Gallici sanguinis inundatione deleret. agere
gratias dis inmortalibus ipso tantae cladis nomine
libet. pastorum casas ignis ille et flamma paupertatem 70
Romuli abscondit. incendium illud quid egit aliud,
nisi ut destinata hominum ac deorum domicilio civi-
tas non deleta nec obruta, sed expiata potius et lustrata
videatur? igitur post adsertam a Manlio, restitutam a
Camillo urbem acrius etiam vehementiusque in fini- 75
timos resurrexit.