| Inscite ab Asinio Pollione reprehensum Sallustium, quod trans- | 10.26.pr.1 |
| fretationem 'transgressum' dixerit, et 'transgressos' qui transfre- | |
| tassent. | |
| Asinio Pollioni in quadam epistula, quam ad Plancum | 1.1 |
| scripsit, et quibusdam aliis C. Sallusti iniquis dignum nota | |
| uisum est, quod in primo historiarum maris transitum trans- | |
| missumque nauibus factum 'transgressum' appellauit eos- | |
| que, qui fretum transmiserant, quos 'transfretasse' dici | 5 |
| solitum est, 'transgressos' dixit. Verba ipsa Sallusti posui: | 2.1 |
| 'Itaque Sertorius leui praesidio relicto in Mauretania nan- | |
| ctus obscuram noctem aestu secundo furtim aut celeritate | |
| uitare proelium in transgressu conatus est.' Ac deinde infra | 3.1 |
| ita scripsit: 'Transgressos omnis recipit mons praeceptus a | |
| Lusitanis.' | |
| Hoc igitur et minus proprie et ἀπερισκέπτως et nullo | 4.1 |
| graui auctore dictum aiunt. 'Nam "transgressus"' inquit | |
| 'a transgrediendo dicitur, idque ipsum ab ingressu et a | |
| pedum gradu appellatum.' Idcirco uerbum 'transgredi' con- | 5.1 |
| uenire non putauit neque uolantibus neque serpentibus | |
| neque nauigantibus, sed his solis, qui gradiuntur et pedibus | |
| iter emetiuntur. Propterea negant aput scriptorem idoneum | |
| aut nauium 'transgressum' reperiri posse aut pro trans- | 5 |
| fretatione 'transgressum'. | |
| Sed quaero ego, cur non, sicuti 'cursus' nauium recte dici | 6.1 |
| solet, ita 'transgressus' etiam nauibus factus dici possit? | |
| praesertim cum breuitas tam angusti fretus, qui terram | |
| Africam Hispaniamque interfluit, elegantissime 'transgres- | |
| sionis' uocabulo, quasi paucorum graduum spatium, definita | 5 |
| sit. Qui auctoritatem autem requirunt et negant dictum | 7.1 |
| 'ingredi' 'transgredi'ue in nauigantibus, uolo uti respon- | |
| deant, quantum existiment interesse 'ingredi' atque 'ambu- | |
| lare'. Atqui Cato in libro de re rustica: 'fundus' inquit 'eo in | 8.1 |
| loco habendus est, ut et oppidum prope amplum sit et | |
| mare aut amnis, qua naues ambulant.' | |
| Appetitas porro huiuscemodi translationes habitasque | 9.1 |
| esse pro honestamentis orationis Lucretius quoque testi- | |
| monium in hac eadem uoce dicit. In quarto enim libro | |
| clamorem per arterias et per fauces 'gradientem' dicit, quod | |
| est nimio confidentius, quam illud de nauibus Sallustianum. | 5 |
| Versus Lucreti hi sunt: | |
| praeterea radit uox fauces saepe, facitque | |
| asperiora foras gradiens arteria clamor. | |
| Propterea Sallustius in eodem libro non eos solum, qui | 10.1 |
| nauibus ueherentur, sed et 'scaphas' quoque nantes 'pro- | |
| gressas' dicit. Verba ipsa de scaphis posui: 'Earum aliae | |
| paululum progressae nimio simul et incerto onere, cum | |
| pauor corpora agitauerat, deprimebantur.' | 5 |