Quid Titus Castricius de uerbis deque sententia quadam C. Gracchi
|
11.13.pr.1
|
existimarit; quodque esse eam sine ullo sensus emolumento
|
|
docuerit.
|
|
Apud Titum Castricium, disciplinae rhetoricae doctorem,
|
1.1
|
graui atque firmo iudicio uirum, legebatur oratio C. Gracchi
|
|
in P. Popilium. In eius orationis principio conlocata uerba
|
2.1
|
sunt accuratius modulatiusque quam ueterum oratorum
|
|
consuetudo fert. Ea uerba sicuti dixi conposita haec sunt:
|
3.1
|
'Quae uos cupide per hosce annos adpetistis atque uoluistis,
|
|
ea, si temere repudiaritis, abesse non potest, quin aut olim
|
|
cupide adpetisse aut nunc temere repudiasse dicamini.'
|
|
Cursus igitur hic et sonus rotundae uolubilisque senten-
|
4.1
|
tiae eximie nos et unice delectabat, tanto id magis, quod
|
|
iam tunc C. Graccho, uiro inlustri et seuero, eiusmodi com-
|
|
positionem fuisse cordi uidebamus. Sed enim, cum eadem
|
5.1
|
ipsa uerba saepius petentibus nobis lectitarentur, admoniti
|
|
a Castricio sumus, ut consideraremus, quae uis quodue
|
|
emolumentum eius sententiae foret, neque pateremur, ut
|
|
aures nostrae cadentis apte orationis modis eblanditae
|
5
|
animum quoque nobis uoluptate inani perfunderent.
|
|
Cumque nos admonitione ista adtentiores fecisset: 'in-
|
|
spicite' inquit 'penitus, quid efficiant uerba haec, dicatque
|
|
mihi, quaeso, aliqui uestrum, an sit ulla huiusce sententiae
|
|
grauitas aut gratia: "Quae uos cupide per hosce annos ad-
|
10
|
petistis atque uoluistis, ea, si temere repudiaritis, abesse non
|
|
potest, quin aut olim cupide adpetisse aut nunc temere re-
|
|
pudiasse dicamini." Cui enim omnium hominum in mentem
|
6.1
|
non uenit id profecto usu uenire, ut, quod cupide adpetieris,
|
|
cupide adpetisse et, quod temere repudiaueris, temere re-
|
|
pudiasse dicaris? At si, opinor,' inquit 'ita scriptum esset:
|
7.1
|
"Quae uos per hosce annos adpetistis atque uoluistis, ea
|
|
nunc si repudiaritis, abesse non potest, quin aut olim cupide
|
|
adpetisse aut nunc temere repudiasse dicamini", si ita'
|
8.1
|
inquit 'diceretur, grauior scilicet solidiorque fieret sententia
|
|
et acciperet aliquid iustae in audiendo expectationis; nunc
|
9.1
|
autem uerba haec "cupide" et "temere", in quibus uerbis
|
|
omne momentum rei est, non in concludenda sententia tan-
|
|
tum dicuntur, sed supra quoque nondum desiderata ponun-
|
|
tur, et quae nasci oririque ex ipsa rei conceptione debebant,
|
5
|
ante omnino, quam res postulat, dicuntur. Nam qui ita
|
|
dicit: "si hoc feceris, cupide fecisse diceris", rem dicit sensus
|
|
alicuius ratione conlectam et consertam; qui uero ita dicit:
|
|
"si cupide feceris, cupide fecisse diceris", non longe secus
|
|
dicit, atque si diceret: "si cupide feceris, cupide feceris".
|
10
|
Haec ego' inquit 'admonui, non ut C. Graccho uitio darem—
|
10.1
|
dii enim mentem meliorem mihi! nam, si quicquam in tam
|
|
fortis facundiae uiro uitii uel erroris esse dici potest, id
|
|
omne et auctoritas eius exhausit et uetustas consumpsit—,
|
|
sed uti caueretis, ne uos facile praestringeret modulatus
|
5
|
aliqui currentis facundiae sonitus atque ut uim ipsam rerum
|
|
uirtutemque uerborum prius pensitaretis et, si quidem
|
|
grauis atque integra et sincera sententia diceretur, tum, si
|
|
ita uideretur, gressibus quoque ipsis orationis et gestibus
|
|
plauderetis, si uero frigidi et leues et futtiles sensus in uerba
|
10
|
apte numeroseque posita includerentur, non esse id secus
|
|
crederetis, quam cum homines insigni deformitate ac facie
|
|
deridicula imitantur histriones et gestiunt.'
|
|