Quid Titus Castricius de uerbis deque sententia quadam C. Gracchi 11.13.pr.1
existimarit; quodque esse eam sine ullo sensus emolumento
docuerit.
  Apud Titum Castricium, disciplinae rhetoricae doctorem, 1.1
graui atque firmo iudicio uirum, legebatur oratio C. Gracchi
in P. Popilium. In eius orationis principio conlocata uerba 2.1
sunt accuratius modulatiusque quam ueterum oratorum
consuetudo fert. Ea uerba sicuti dixi conposita haec sunt: 3.1
'Quae uos cupide per hosce annos adpetistis atque uoluistis,
ea, si temere repudiaritis, abesse non potest, quin aut olim
cupide adpetisse aut nunc temere repudiasse dicamini.'
  Cursus igitur hic et sonus rotundae uolubilisque senten- 4.1
tiae eximie nos et unice delectabat, tanto id magis, quod
iam tunc C. Graccho, uiro inlustri et seuero, eiusmodi com-
positionem fuisse cordi uidebamus. Sed enim, cum eadem 5.1
ipsa uerba saepius petentibus nobis lectitarentur, admoniti
a Castricio sumus, ut consideraremus, quae uis quodue
emolumentum eius sententiae foret, neque pateremur, ut
aures nostrae cadentis apte orationis modis eblanditae 5
animum quoque nobis uoluptate inani perfunderent.
  Cumque nos admonitione ista adtentiores fecisset: 'in-
spicite' inquit 'penitus, quid efficiant uerba haec, dicatque
mihi, quaeso, aliqui uestrum, an sit ulla huiusce sententiae
grauitas aut gratia: "Quae uos cupide per hosce annos ad- 10
petistis atque uoluistis, ea, si temere repudiaritis, abesse non
potest, quin aut olim cupide adpetisse aut nunc temere re-
pudiasse dicamini." Cui enim omnium hominum in mentem 6.1
non uenit id profecto usu uenire, ut, quod cupide adpetieris,
cupide adpetisse et, quod temere repudiaueris, temere re-
pudiasse dicaris? At si, opinor,' inquit 'ita scriptum esset: 7.1
"Quae uos per hosce annos adpetistis atque uoluistis, ea
nunc si repudiaritis, abesse non potest, quin aut olim cupide
adpetisse aut nunc temere repudiasse dicamini", si ita' 8.1
inquit 'diceretur, grauior scilicet solidiorque fieret sententia
et acciperet aliquid iustae in audiendo expectationis; nunc 9.1
autem uerba haec "cupide" et "temere", in quibus uerbis
omne momentum rei est, non in concludenda sententia tan-
tum dicuntur, sed supra quoque nondum desiderata ponun-
tur, et quae nasci oririque ex ipsa rei conceptione debebant, 5
ante omnino, quam res postulat, dicuntur. Nam qui ita
dicit: "si hoc feceris, cupide fecisse diceris", rem dicit sensus
alicuius ratione conlectam et consertam; qui uero ita dicit:
"si cupide feceris, cupide fecisse diceris", non longe secus
dicit, atque si diceret: "si cupide feceris, cupide feceris". 10
Haec ego' inquit 'admonui, non ut C. Graccho uitio darem— 10.1
dii enim mentem meliorem mihi! nam, si quicquam in tam
fortis facundiae uiro uitii uel erroris esse dici potest, id
omne et auctoritas eius exhausit et uetustas consumpsit—,
sed uti caueretis, ne uos facile praestringeret modulatus 5
aliqui currentis facundiae sonitus atque ut uim ipsam rerum
uirtutemque uerborum prius pensitaretis et, si quidem
grauis atque integra et sincera sententia diceretur, tum, si
ita uideretur, gressibus quoque ipsis orationis et gestibus
plauderetis, si uero frigidi et leues et futtiles sensus in uerba 10
apte numeroseque posita includerentur, non esse id secus
crederetis, quam cum homines insigni deformitate ac facie
deridicula imitantur histriones et gestiunt.'