Qua poena Draco Atheniensis in legibus, quas populo Atheniensi
|
11.18.pr.1
|
scripsit, fures adfecerit; et qua postea Solon et qua; item decemuiri
|
|
nostri, qui duodecim tabulas scripserunt; atque inibi adscriptum,
|
|
quod aput Aegyptios furta licita et permissa sunt, aput Lace-
|
|
daemonios autem cum studio quoque adfectata et pro exercitio
|
5
|
utili celebrata; ac praeterea M. Catonis de poeniendis furtis digna
|
|
memoria sententia.
|
|
Draco Atheniensis uir bonus multaque esse prudentia
|
1.1
|
existimatus est iurisque diuini et humani peritus fuit. Is
|
2.1
|
Draco leges, quibus Athenienses uterentur, primus omnium
|
|
tulit. In illis legibus furem cuiusmodicumque furti supplicio
|
3.1
|
capitis poeniendum esse et alia pleraque nimis seuere censuit
|
|
sanxitque. Eius igitur leges, quoniam uidebantur impendio
|
4.1
|
acerbiores, non decreto iussoque, set tacito inlitteratoque
|
|
Atheniensium consensu oblitteratae sunt. Postea legibus
|
5.1
|
aliis mitioribus a Solone compositis usi sunt. Is Solo e
|
|
septem illis inclutis sapientibus fuit. Is sua lege in fures non,
|
|
ut Draco antea, mortis, sed dupli poena uindicandum
|
|
existimauit.
|
5
|
Decemuiri autem nostri, qui post reges exactos leges,
|
6.1
|
quibus populus Romanus uteretur, in XII tabulis scripse-
|
|
runt, neque pari seueritate in poeniendis omnium generum
|
|
furibus neque remissa nimis lenitate usi sunt. Nam furem,
|
7.1
|
qui manifesto furto prensus esset, tum demum occidi per-
|
|
miserunt, si aut, cum faceret furtum, nox esset, aut interdiu
|
|
telo se, cum prenderetur, defenderet. Ex ceteris autem
|
8.1
|
manifestis furibus liberos uerberari addicique iusserunt ei,
|
|
cui furtum factum esset, si modo id luci fecissent neque se
|
|
telo defendissent; seruos item furti manifesti prensos uer-
|
|
beribus adfici et e saxo praecipitari, sed pueros inpuberes
|
5
|
praetoris arbitratu uerberari uoluerunt noxiamque ab his
|
|
factam sarciri. Ea quoque furta, quae per lancem liciumque
|
9.1
|
concepta essent, proinde ac si manifesta forent, uindica-
|
|
uerunt.
|
|
Sed nunc a lege illa decemuirali discessum est. Nam si qui
|
10.1
|
super manifesto furto iure et ordine experiri uelit, actio in
|
|
quadruplum datur. 'Manifestum' autem 'furtum est', ut ait
|
11.1
|
Masurius, 'quod deprehenditur, dum fit. Faciendi finis est,
|
|
cum perlatum est, quo ferri coeperat.' Furti concepti, item
|
12.1
|
oblati, tripli poena est.
|
|
Sed quod sit 'oblatum', quod 'conceptum' et pleraque alia
|
|
ad eam rem ex egregiis ueterum moribus accepta neque
|
|
inutilia cognitu neque iniucunda, qui legere uolet, inueniet
|
5
|
Sabini librum, cui titulus est de furtis. In quo id quoque
|
13.1
|
scriptum est, quod uolgo inopinatum est, non hominum
|
|
tantum neque rerum mouentium, quae auferri occulte et
|
|
subripi possunt, sed fundi quoque et aedium fieri furtum;
|
|
condemnatum quoque furti colonum, qui fundo, quem con-
|
5
|
duxerat, uendito possessione eius dominum interuertisset.
|
|
Atque id etiam, quod magis inopinabile est, Sabinus dicit
|
14.1
|
furem esse hominis iudicatum, qui, cum fugitiuus praeter
|
|
oculos forte domini iret, obtentu togae tamquam se ami-
|
|
ciens, ne uideretur a domino, obstitisset.
|
|
Aliis deinde furtis omnibus, quae 'nec manifesta' appel-
|
15.1
|
lantur, poenam imposuerunt dupli. Id etiam memini legere
|
16.1
|
me in libro Aristonis iureconsulti, hautquaquam indocti
|
|
uiri, aput ueteres Aegyptios, quod genus hominum constat
|
|
et in artibus reperiendis sollertes extitisse et in cognitione
|
|
rerum indaganda sagaces, furta omnia fuisse licita et in-
|
5
|
punita.
|
|
Aput Lacedaemonios quoque, sobrios illos et acres uiros,
|
17.1
|
cuius rei non adeo ut Aegyptiis fides longinqua est, non
|
|
pauci neque ignobiles scriptores, qui de moribus legibusque
|
|
eorum memorias condiderunt, ius atque usum fuisse furandi
|
|
dicunt, idque a iuuentute eorum non ad turpia lucra neque
|
5
|
ad sumptum libidini praebendum comparandamue opulen-
|
|
tiam, sed pro exercitio disciplinaque rei bellicae factitatum,
|
|
quod ea furandi sollertia et adsuetudo acueret firmaretque
|
|
animos adulescentium et ad insidiarum astus et ad uigi-
|
|
landi tolerantiam et ad obrependi celeritatem.
|
10
|
Sed enim M. Cato in oratione, quam de praeda militibus
|
18.1
|
diuidenda scripsit, uehementibus et inlustribus uerbis de
|
|
inpunitate peculatus atque licentia conqueritur. Ea uerba,
|
|
quoniam nobis inpense placuerant, adscripsimus: 'Fures'
|
|
inquit 'priuatorum furtorum in neruo atque in compedibus
|
5
|
aetatem agunt, fures publici in auro atque in purpura.'
|
|
Quam caste autem ac religiose a prudentissimis uiris,
|
19.1
|
quid esset 'furtum', definitum sit, praetereundum non puto,
|
|
ne quis eum solum esse furem putet, qui occulte tollit aut
|
|
clam subripit. Verba sunt Sabini ex libro iuris ciuilis
|
20.1
|
secundo: 'Qui alienam rem adtrectauit, cum id se inuito
|
|
domino facere iudicare deberet, furti tenetur.' Item alio
|
21.1
|
capite: 'Qui alienum iacens lucri faciendi causa sustulit,
|
|
furti obstringitur, siue scit, cuius sit, siue nescit.'
|
|
Haec quidem sic in eo, quo nunc dixi, Sabinus scripsit
|
22.1
|
de rebus furti faciendi causa adtrectatis. Sed meminisse
|
23.1
|
debemus secundum ea, quae supra scripsi, furtum sine ulla
|
|
quoque adtrectatione fieri posse sola mente atque animo,
|
|
ut furtum fiat, adnitente. Quocirca ne id quidem Sabinus
|
24.1
|
dubitare se ait, quin dominus furti sit condemnandus, qui
|
|
seruo suo, uti furtum faceret, imperauit.
|
|