'Dimidium librum legi' aut 'dimidiam fabulam audiui' aliaque
|
3.14.pr.1
|
huiuscemodi qui dicat, uitiose dicere; eiusque uitii causas reddere
|
|
M. Varronem; nec quemquam ueterem hisce uerbis ita usum esse.
|
|
'Dimidium librum legi' aut 'dimidiam fabulam audiui'
|
1.1
|
uel quid aliud huiuscemodi male ac uitiose dici existumat
|
|
Varro. 'Oportet enim' inquit 'dicere "dimidiatum librum",
|
2.1
|
non "dimidium", et "dimidiatam fabulam", non "dimi-
|
|
diam". Contra autem si <ex> sextario hemina fusa est, non
|
|
"dimidiatum sextarium fusum" dicendum est, et qui ex
|
|
mille nummum, quod ei debebatur, quingentos recepit, non
|
5
|
"dimidiatum" recepisse dicemus, sed "dimidium". At si
|
3.1
|
scyphus' inquit 'argenteus mihi cum alio communis in duas
|
|
partis disiectus sit, "dimidiatum" eum esse dicere scyphum
|
|
debeo, non "dimidium", argentum autem, quod in eo scypho
|
|
inest, "dimidium" meum esse, non "dimidiatum",' dis-
|
4.1
|
seritque ac diuidit subtilissime, quid 'dimidium' 'dimidiato'
|
|
intersit, et Q. Ennium scienter hoc in annalibus dixisse ait:
|
5.1
|
sicut si quis ferat uas uini dimidiatum,
|
|
sicuti pars, quae deest ei uaso, non 'dimidiata' dicenda est,
|
|
sed 'dimidia'.
|
|
Omnis autem disputationis eius, quam subtiliter quidem,
|
6.1
|
sed subobscure explicat, summa haec est: 'dimidiatum' est
|
|
quasi 'dismediatum' et in partis duas pares diuisum, 'dimi-
|
7.1
|
diatum' ergo nisi ipsum, quod diuisum est, dici haut con-
|
|
uenit; 'dimidium' uero est, non quod ipsum dimidiatum est,
|
8.1
|
sed quae ex dimidiato pars altera est. Cum igitur partem
|
9.1
|
dimidiam libri legisse uolumus dicere aut partem dimidiam
|
|
fabulae audisse, si 'dimidiam fabulam' aut 'dimidium lib-
|
|
rum' dicimus, peccamus; totum enim ipsum, quod dimidia-
|
|
tum atque diuisum est, 'dimidium' dicis. Itaque Lucilius
|
10.1
|
eadem secutus:
|
|
'uno oculo' inquit 'pedibusque duobus dimidiatus
|
|
ut porcus',
|
|
et alio loco:
|
5
|
quidni? et scruta quidem ut uendat, scrutarius laudat,
|
|
praefractam strigilem, soleam inprobus dimidiatam.
|
|
Iam in uicesimo manifestius 'dimidiam horam' dicere studiose
|
11.1
|
fugit, sed pro 'dimidia' 'dimidium' ponit in hisce uersibus:
|
|
tempestate sua atque eodem uno tempore et horae
|
|
dimidio et tribus confectis dumtaxat eandem
|
|
ad quartam.
|
5
|
Nam cum obuium proximumque esset dicere: 'dimidia et
|
12.1
|
tribus confectis', uigilate atque attente uerbum non probum
|
|
uitauit. Per quod satis apparet ne 'horam' quidem 'dimi-
|
13.1
|
diam' recte dici, sed uel 'dimidiatam horam' uel 'dimidiam
|
|
partem horae'. Propterea Plautus quoque in Bacchidibus
|
14.1
|
'dimidium auri' dicit, non 'dimidiatum aurum'; item in
|
15.1
|
Aulularia 'dimidium obsoni', non 'dimidiatum obsonium', in
|
|
hoc uersu:
|
|
ei adeo obsoni hic iussit dimidium dari;
|
|
in Menaechmis autem 'dimidiatum diem', non 'dimidium',
|
16.1
|
in hoc uersu:
|
|
dies quidem iam ad umbilicum dimidiatus mortuust.
|
|
M. etiam Cato in libro, quem de agricultura conscripsit:
|
17.1
|
'Semen cupressi serito crebrum, ita uti linum seri solet. Eo
|
|
cribro terram incernito dimidiatum digitum. Iam id bene
|
|
tabula aut pedibus aut manibus complanato.' 'Dimidiatum'
|
18.1
|
inquit 'digitum', non 'dimidium'. Nam 'digiti' quidem
|
|
'dimidium', digitum autem ipsum 'dimidiatum' dici oportet.
|
|
Item M. Cato de Carthaginiensibus ita scripsit: 'Homines
|
19.1
|
defoderunt in terram dimidiatos ignemque circumposuerunt,
|
|
ita interfecerunt.' Neque quisquam omnium, qui probe
|
20.1
|
locuti sunt, his uerbis sequius quam dixi usus est.
|
|