SATVRA XV
|
|
Quis nescit, Volusi Bithynice, qualia demens
|
15.1
|
Aegyptos portenta colat? crocodilon adorat
|
|
pars haec, illa pauet saturam serpentibus ibin.
|
|
effigies sacri nitet aurea cercopitheci,
|
|
dimidio magicae resonant ubi Memnone chordae
|
5
|
atque uetus Thebe centum iacet obruta portis.
|
|
illic aeluros, hic piscem fluminis, illic
|
|
oppida tota canem uenerantur, nemo Dianam.
|
|
porrum et caepe nefas uiolare et frangere morsu
|
|
(o sanctas gentes, quibus haec nascuntur in hortis
|
10
|
numina!), lanatis animalibus abstinet omnis
|
|
mensa, nefas illic fetum iugulare capellae:
|
|
carnibus humanis uesci licet. attonito cum
|
|
tale super cenam facinus narraret Vlixes
|
|
Alcinoo, bilem aut risum fortasse quibusdam
|
15
|
mouerat ut mendax aretalogus. 'in mare nemo
|
|
hunc abicit saeua dignum ueraque Charybdi,
|
|
fingentem inmanis Laestrygonas et Cyclopas?
|
|
nam citius Scyllam uel concurrentia saxa
|
|
Cyaneis plenos et tempestatibus utres
|
20
|
crediderim aut tenui percussum uerbere Circes
|
|
et cum remigibus grunnisse Elpenora porcis.
|
|
tam uacui capitis populum Phaeaca putauit?'
|
|
sic aliquis merito nondum ebrius et minimum qui
|
|
de Corcyraea temetum duxerat urna;
|
25
|
solus enim haec Ithacus nullo sub teste canebat.
|
|
nos miranda quidem sed nuper consule Iunco
|
|
gesta super calidae referemus moenia Copti,
|
|
nos uolgi scelus et cunctis grauiora coturnis;
|
|
nam scelus, a Pyrrha quamquam omnia syrmata uoluas,
|
30
|
nullus apud tragicos populus facit. accipe nostro
|
|
dira quod exemplum feritas produxerit aeuo.
|
|
inter finitimos uetus atque antiqua simultas,
|
|
inmortale odium et numquam sanabile uulnus,
|
|
ardet adhuc Ombos et Tentura. summus utrimque
|
35
|
inde furor uolgo, quod numina uicinorum
|
|
odit uterque locus, cum solos credat habendos
|
|
esse deos quos ipse colit. sed tempore festo
|
|
alterius populi rapienda occasio cunctis
|
|
uisa inimicorum primoribus ac ducibus, ne
|
40
|
laetum hilaremque diem, ne magnae gaudia cenae
|
|
sentirent positis ad templa et compita mensis
|
|
peruigilique toro, quem nocte ac luce iacentem
|
|
septimus interdum sol inuenit. horrida sane
|
|
Aegyptos, sed luxuria, quantum ipse notaui,
|
45
|
barbara famoso non cedit turba Canopo.
|
|
adde quod et facilis uictoria de madidis et
|
|
blaesis atque mero titubantibus. inde uirorum
|
|
saltatus nigro tibicine, qualiacumque
|
|
unguenta et flores multaeque in fronte coronae:
|
50
|
hinc ieiunum odium. sed iurgia prima sonare
|
|
incipiunt; animis ardentibus haec tuba rixae.
|
|
dein clamore pari concurritur, et uice teli
|
|
saeuit nuda manus. paucae sine uolnere malae,
|
|
uix cuiquam aut nulli toto certamine nasus
|
55
|
integer. aspiceres iam cuncta per agmina uoltus
|
|
dimidios, alias facies et hiantia ruptis
|
|
ossa genis, plenos oculorum sanguine pugnos.
|
|
ludere se credunt ipsi tamen et puerilis
|
|
exercere acies quod nulla cadauera calcent.
|
60
|
et sane quo tot rixantis milia turbae,
|
|
si uiuunt omnes? ergo acrior impetus et iam
|
|
saxa inclinatis per humum quaesita lacertis
|
|
incipiunt torquere, domestica seditioni
|
|
tela, nec hunc lapidem, qualis et Turnus et Aiax,
|
65
|
uel quo Tydides percussit pondere coxam
|
|
Aeneae, sed quem ualeant emittere dextrae
|
|
illis dissimiles et nostro tempore natae.
|
|
nam genus hoc uiuo iam decrescebat Homero,
|
|
terra malos homines nunc educat atque pusillos;
|
70
|
ergo deus, quicumque aspexit, ridet et odit.
|
|
a deuerticulo repetatur fabula. postquam
|
|
subsidiis aucti, pars altera promere ferrum
|
|
audet et infestis pugnam instaurare sagittis.
|
|
terga fugae celeri praestant instantibus Ombis
|
75
|
qui uicina colunt umbrosae Tentura palmae.
|
|
labitur hic quidam nimia formidine cursum
|
|
praecipitans capiturque. ast illum in plurima sectum
|
|
frusta et particulas, ut multis mortuus unus
|
|
sufficeret, totum corrosis ossibus edit
|
80
|
uictrix turba, nec ardenti decoxit aeno
|
|
aut ueribus, longum usque adeo tardumque putauit
|
|
expectare focos, contenta cadauere crudo.
|
|
hic gaudere libet quod non uiolauerit ignem,
|
|
quem summa caeli raptum de parte Prometheus
|
85
|
donauit terris; elemento gratulor, et te
|
|
exultare reor. sed qui mordere cadauer
|
|
sustinuit nil umquam hac carne libentius edit;
|
|
nam scelere in tanto ne quaeras et dubites an
|
|
prima uoluptatem gula senserit, ultimus ante
|
90
|
qui stetit, absumpto iam toto corpore ductis
|
|
per terram digitis aliquid de sanguine gustat.
|
|
Vascones, ut fama est, alimentis talibus usi
|
|
produxere animas, sed res diuersa, sed illic
|
|
fortunae inuidia est bellorumque ultima, casus
|
95
|
extremi, longae dira obsidionis egestas.
|
|
[huius enim, quod nunc agitur, miserabile debet
|
|
exemplum esse tibi, sicut modo dicta mihi gens.]
|
|
post omnis herbas, post cuncta animalia, quidquid
|
|
cogebat uacui uentris furor, hostibus ipsis
|
100
|
pallorem ac maciem et tenuis miserantibus artus,
|
|
membra aliena fame lacerabant, esse parati
|
|
et sua. quisnam hominum ueniam dare quisue deorum
|
|
uentribus abnueret dira atque inmania passis
|
|
et quibus illorum poterant ignoscere manes
|
105
|
quorum corporibus uescebantur? melius nos
|
|
Zenonis praecepta monent, [nec enim omnia quidam
|
|
pro uita facienda putant] sed Cantaber unde
|
|
Stoicus, antiqui praesertim aetate Metelli?
|
|
nunc totus Graias nostrasque habet orbis Athenas,
|
110
|
Gallia causidicos docuit facunda Britannos,
|
|
de conducendo loquitur iam rhetore Thyle.
|
|
nobilis ille tamen populus, quem diximus, et par
|
|
uirtute atque fide sed maior clade Zacynthos
|
|
tale quid excusat: Maeotide saeuior ara
|
115
|
Aegyptos. quippe illa nefandi Taurica sacri
|
|
inuentrix homines, ut iam quae carmina tradunt
|
|
digna fide credas, tantum immolat; ulterius nil
|
|
aut grauius cultro timet hostia. quis modo casus
|
|
inpulit hos? quae tanta fames infestaque uallo
|
120
|
arma coegerunt tam detestabile monstrum
|
|
audere? anne aliam terra Memphitide sicca
|
|
inuidiam facerent nolenti surgere Nilo?
|
|
qua nec terribiles Cimbri nec Brittones umquam
|
|
Sauromataeque truces aut inmanes Agathyrsi,
|
125
|
hac saeuit rabie inbelle et inutile uolgus
|
|
paruula fictilibus solitum dare uela phaselis
|
|
et breuibus pictae remis incumbere testae.
|
|
nec poenam sceleri inuenies nec digna parabis
|
|
supplicia his populis, in quorum mente pares sunt
|
130
|
et similes ira atque fames. mollissima corda
|
|
humano generi dare se natura fatetur,
|
|
quae lacrimas dedit. haec nostri pars optima sensus.
|
|
plorare ergo iubet causam dicentis amici
|
|
squaloremque rei, pupillum ad iura uocantem
|
135
|
circumscriptorem, cuius manantia fletu
|
|
ora puellares faciunt incerta capilli.
|
|
naturae imperio gemimus, cum funus adultae
|
|
uirginis occurrit uel terra clauditur infans
|
|
et minor igne rogi. quis enim bonus et face dignus
|
140
|
arcana, qualem Cereris uolt esse sacerdos,
|
|
ulla aliena sibi credit mala? separat hoc nos
|
|
a grege mutorum, atque ideo uenerabile soli
|
|
sortiti ingenium diuinorumque capaces
|
|
atque exercendis pariendisque artibus apti
|
145
|
sensum a caelesti demissum traximus arce,
|
|
cuius egent prona et terram spectantia. mundi
|
|
principio indulsit communis conditor illis
|
|
tantum animas, nobis animum quoque, mutuus ut nos
|
|
adfectus petere auxilium et praestare iuberet,
|
150
|
dispersos trahere in populum, migrare uetusto
|
|
de nemore et proauis habitatas linquere siluas,
|
|
aedificare domos, laribus coniungere nostris
|
|
tectum aliud, tutos uicino limine somnos
|
|
ut conlata daret fiducia, protegere armis
|
155
|
lapsum aut ingenti nutantem uolnere ciuem,
|
|
communi dare signa tuba, defendier isdem
|
|
turribus atque una portarum claue teneri.
|
|
sed iam serpentum maior concordia. parcit
|
|
cognatis maculis similis fera. quando leoni
|
160
|
fortior eripuit uitam leo? quo nemore umquam
|
|
expirauit aper maioris dentibus apri?
|
|
Indica tigris agit rabida cum tigride pacem
|
|
perpetuam, saeuis inter se conuenit ursis.
|
|
ast homini ferrum letale incude nefanda
|
165
|
produxisse parum est, cum rastra et sarcula tantum
|
|
adsueti coquere et marris ac uomere lassi
|
|
nescierint primi gladios extendere fabri.
|
|
aspicimus populos quorum non sufficit irae
|
|
occidisse aliquem, sed pectora, bracchia, uoltum
|
170
|
crediderint genus esse cibi. quid diceret ergo
|
|
uel quo non fugeret, si nunc haec monstra uideret
|
|
Pythagoras, cunctis animalibus abstinuit qui
|
|
tamquam homine et uentri indulsit non omne legumen?
|
|