| SATVRA VIII | |
| Stemmata quid faciunt? quid prodest, Pontice, longo | 8.1 |
| sanguine censeri, pictos ostendere uultus | |
| maiorum et stantis in curribus Aemilianos | |
| et Curios iam dimidios umeroque minorem | |
| Coruinum et Galbam auriculis nasoque carentem, | 5 |
| [quis fructus generis tabula iactare capaci | |
| Coruinum, posthac multa contingere uirga | |
| fumosos equitum cum dictatore magistros,] | |
| si coram Lepidis male uiuitur? effigies quo | |
| tot bellatorum, si luditur alea pernox | 10 |
| ante Numantinos, si dormire incipis ortu | |
| luciferi, quo signa duces et castra mouebant? | |
| cur Allobrogicis et magna gaudeat ara | |
| natus in Herculeo Fabius lare, si cupidus, si | |
| uanus et Euganea quantumuis mollior agna, | 15 |
| si tenerum attritus Catinensi pumice lumbum | |
| squalentis traducit auos emptorque ueneni | |
| frangenda miseram funestat imagine gentem? | |
| tota licet ueteres exornent undique cerae | |
| atria, nobilitas sola est atque unica uirtus. | 20 |
| Paulus uel Cossus uel Drusus moribus esto, | |
| hos ante effigies maiorum pone tuorum, | |
| praecedant ipsas illi te consule uirgas. | |
| prima mihi debes animi bona. sanctus haberi | |
| iustitiaeque tenax factis dictisque mereris? | 25 |
| agnosco procerem; salue Gaetulice, seu tu | |
| Silanus: quocumque alto de sanguine rarus | |
| ciuis et egregius patriae contingis ouanti, | |
| exclamare libet populus quod clamat Osiri | |
| inuento. quis enim generosum dixerit hunc qui | 30 |
| indignus genere et praeclaro nomine tantum | |
| insignis? nanum cuiusdam Atlanta uocamus, | |
| Aethiopem Cycnum, prauam extortamque puellam | |
| Europen; canibus pigris scabieque uetusta | |
| leuibus et siccae lambentibus ora lucernae | 35 |
| nomen erit pardus, tigris, leo, si quid adhuc est | |
| quod fremat in terris uiolentius. ergo cauebis | |
| et metues ne tu sic Creticus aut Camerinus. | |
| his ego quem monui? tecum mihi sermo, Rubelli | |
| Blande. tumes alto Drusorum stemmate, tamquam | 40 |
| feceris ipse aliquid propter quod nobilis esses, | |
| ut te conciperet quae sanguine fulget Iuli, | |
| non quae uentoso conducta sub aggere texit. | |
| 'uos humiles' inquis 'uolgi pars ultima nostri, | |
| quorum nemo queat patriam monstrare parentis, | 45 |
| ast ego Cecropides.' uiuas et originis huius | |
| gaudia longa feras. tamen ima plebe Quiritem | |
| facundum inuenies, solet hic defendere causas | |
| nobilis indocti; ueniet de plebe togata | |
| qui iuris nodos et legum aenigmata soluat; | 50 |
| hinc petit Euphraten iuuenis domitique Bataui | |
| custodes aquilas armis industrius; at tu | |
| nil nisi Cecropides truncoque simillimus Hermae. | |
| nullo quippe alio uincis discrimine quam quod | |
| illi marmoreum caput est, tua uiuit imago. | 55 |
| dic mihi, Teucrorum proles, animalia muta | |
| quis generosa putet nisi fortia. nempe uolucrem | |
| sic laudamus equum, facili cui plurima palma | |
| feruet et exultat rauco uictoria circo; | |
| nobilis hic, quocumque uenit de gramine, cuius | 60 |
| clara fuga ante alios et primus in aequore puluis. | |
| sed uenale pecus Coryphaei posteritas et | |
| Hirpini, si rara iugo uictoria sedit. | |
| nil ibi maiorum respectus, gratia nulla | |
| umbrarum; dominos pretiis mutare iubentur | 65 |
| exiguis, trito ducunt epiraedia collo | |
| segnipedes dignique molam uersare nepotes. | |
| ergo ut miremur te, non tua, priuum aliquid da | |
| quod possim titulis incidere praeter honores | |
| quos illis damus ac dedimus, quibus omnia debes. | 70 |
| haec satis ad iuuenem quem nobis fama superbum | |
| tradit et inflatum plenumque Nerone propinquo; | |
| rarus enim ferme sensus communis in illa | |
| fortuna. sed te censeri laude tuorum, | |
| Pontice, noluerim sic ut nihil ipse futurae | 75 |
| laudis agas. miserum est aliorum incumbere famae, | |
| ne conlapsa ruant subductis tecta columnis. | |
| stratus humi palmes uiduas desiderat ulmos. | |
| esto bonus miles, tutor bonus, arbiter idem | |
| integer; ambiguae si quando citabere testis | 80 |
| incertaeque rei, Phalaris licet imperet ut sis | |
| falsus et admoto dictet periuria tauro, | |
| summum crede nefas animam praeferre pudori | |
| et propter uitam uiuendi perdere causas. | |
| dignus morte perit, cenet licet ostrea centum | 85 |
| Gaurana et Cosmi toto mergatur aeno. | |
| expectata diu tandem prouincia cum te | |
| rectorem accipiet, pone irae frena modumque, | |
| pone et auaritiae, miserere inopum sociorum: | |
| ossa uides rerum uacuis exucta medullis. | 90 |
| respice quid moneant leges, quid curia mandet, | |
| praemia quanta bonos maneant, quam fulmine iusto | |
| et Capito et Tutor ruerint damnante senatu, | |
| piratae Cilicum. sed quid damnatio confert? | |
| praeconem, Chaerippe, tuis circumspice pannis, | 95 |
| cum Pansa eripiat quidquid tibi Natta reliquit, | |
| iamque tace; furor est post omnia perdere naulum. | |
| non idem gemitus olim neque uulnus erat par | |
| damnorum sociis florentibus et modo uictis. | |
| plena domus tunc omnis, et ingens stabat aceruos | 100 |
| nummorum, Spartana chlamys, conchylia Coa, | |
| et cum Parrhasii tabulis signisque Myronis | |
| Phidiacum uiuebat ebur, nec non Polycliti | |
| multus ubique labor, rarae sine Mentore mensae. | |
| inde †Dolabella atque hinc† Antonius, inde | 105 |
| sacrilegus Verres referebant nauibus altis | |
| occulta spolia et plures de pace triumphos. | |
| nunc sociis iuga pauca boum, grex paruus equarum, | |
| et pater armenti capto eripietur agello, | |
| ipsi deinde Lares, si quod spectabile signum. | 110 |
| [si quis in aedicula deus unicus; haec etenim sunt | |
| pro summis, nam sunt haec maxima. despicias tu] | |
| forsitan inbellis Rhodios unctamque Corinthon | |
| despicias merito: quid resinata iuuentus | |
| cruraque totius facient tibi leuia gentis? | 115 |
| horrida uitanda est Hispania, Gallicus axis | |
| Illyricumque latus; parce et messoribus illis | |
| qui saturant urbem circo scenaeque uacantem; | |
| quanta autem inde feres tam dirae praemia culpae, | |
| cum tenuis nuper Marius discinxerit Afros? | 120 |
| curandum in primis ne magna iniuria fiat | |
| fortibus et miseris. tollas licet omne quod usquam est | |
| auri atque argenti, scutum gladiumque relinques. | |
| [et iaculum et galeam; spoliatis arma supersunt.] | |
| quod modo proposui, non est sententia, uerum est; | 125 |
| credite me uobis folium recitare Sibyllae. | |
| si tibi sancta cohors comitum, si nemo tribunal | |
| uendit acersecomes, si nullum in coniuge crimen | |
| nec per conuentus et cuncta per oppida curuis | |
| unguibus ire parat nummos raptura Celaeno, | 130 |
| tum licet a Pico numeres genus, altaque si te | |
| nomina delectant omnem Titanida pugnam | |
| inter maiores ipsumque Promethea ponas. | |
| [de quocumque uoles proauom tibi sumito libro.] | |
| quod si praecipitem rapit ambitio atque libido, | 135 |
| si frangis uirgas sociorum in sanguine, si te | |
| delectant hebetes lasso lictore secures, | |
| incipit ipsorum contra te stare parentum | |
| nobilitas claramque facem praeferre pudendis. | |
| omne animi uitium tanto conspectius in se | 140 |
| crimen habet, quanto maior qui peccat habetur. | |
| quo mihi te, solitum falsas signare tabellas, | |
| in templis quae fecit auus statuamque parentis | |
| ante triumphalem? quo, si nocturnus adulter | |
| tempora Santonico uelas adoperta cucullo? | 145 |
| praeter maiorum cineres atque ossa uolucri | |
| carpento rapitur pinguis Lateranus, et ipse, | |
| ipse rotam adstringit sufflamine mulio consul, | |
| nocte quidem, sed Luna uidet, sed sidera testes | |
| intendunt oculos. finitum tempus honoris | 150 |
| cum fuerit, clara Lateranus luce flagellum | |
| sumet et occursum numquam trepidabit amici | |
| iam senis ac uirga prior adnuet atque maniplos | |
| soluet et infundet iumentis hordea lassis. | |
| interea, dum lanatas robumque iuuencum | 155 |
| more Numae caedit, Iouis ante altaria iurat | |
| solam Eponam et facies olida ad praesepia pictas. | |
| sed cum peruigiles placet instaurare popinas, | |
| obuius adsiduo Syrophoenix udus amomo | |
| currit, Idymaeae Syrophoenix incola portae | 160 |
| hospitis adfectu dominum regemque salutat, | |
| et cum uenali Cyane succincta lagona. | |
| defensor culpae dicet mihi 'fecimus et nos | |
| haec iuuenes.' esto, desisti nempe nec ultra | |
| fouisti errorem. breue sit quod turpiter audes, | 165 |
| quaedam cum prima resecentur crimina barba. | |
| indulge ueniam pueris: Lateranus ad illos | |
| thermarum calices inscriptaque lintea uadit | |
| maturus bello Armeniae Syriaeque tuendis | |
| amnibus et Rheno atque Histro. praestare Neronem | 170 |
| securum ualet haec aetas. mitte Ostia, Caesar, | |
| mitte, sed in magna legatum quaere popina: | |
| inuenies aliquo cum percussore iacentem, | |
| permixtum nautis et furibus ac fugitiuis, | |
| inter carnifices et fabros sandapilarum | 175 |
| et resupinati cessantia tympana galli. | |
| aequa ibi libertas, communia pocula, lectus | |
| non alius cuiquam, nec mensa remotior ulli. | |
| quid facias talem sortitus, Pontice, seruum? | |
| nempe in Lucanos aut Tusca ergastula mittas. | 180 |
| at uos, Troiugenae, uobis ignoscitis et quae | |
| turpia cerdoni Volesos Brutumque decebunt. | |
| quid si numquam adeo foedis adeoque pudendis | |
| utimur exemplis, ut non peiora supersint? | |
| consumptis opibus uocem, Damasippe, locasti | 185 |
| sipario, clamosum ageres ut Phasma Catulli. | |
| Laureolum uelox etiam bene Lentulus egit, | |
| iudice me dignus uera cruce. nec tamen ipsi | |
| ignoscas populo; populi frons durior huius, | |
| qui sedet et spectat triscurria patriciorum, | 190 |
| planipedes audit Fabios, ridere potest qui | |
| Mamercorum alapas. quanti sua funera uendant | |
| quid refert? uendunt nullo cogente Nerone, | |
| nec dubitant celsi praetoris uendere ludis. | |
| finge tamen gladios inde atque hinc pulpita poni, | 195 |
| quid satius? mortem sic quisquam exhorruit, ut sit | |
| zelotypus Thymeles, stupidi collega Corinthi? | |
| res haut mira tamen citharoedo principe mimus | |
| nobilis. haec ultra quid erit nisi ludus? et illic | |
| dedecus urbis habes, nec murmillonis in armis | 200 |
| nec clipeo Gracchum pugnantem aut falce supina; | |
| damnat enim talis habitus [sed damnat et odit, | |
| nec galea faciem abscondit]: mouet ecce tridentem. | |
| postquam uibrata pendentia retia dextra | |
| nequiquam effudit, nudum ad spectacula uoltum | 205 |
| erigit et tota fugit agnoscendus harena. | |
| credamus tunicae, de faucibus aurea cum se | |
| porrigat et longo iactetur spira galero. | |
| ergo ignominiam grauiorem pertulit omni | |
| uolnere cum Graccho iussus pugnare secutor. | 210 |
| libera si dentur populo suffragia, quis tam | |
| perditus ut dubitet Senecam praeferre Neroni? | |
| cuius supplicio non debuit una parari | |
| simia nec serpens unus nec culleus unus. | |
| par Agamemnonidae crimen, sed causa facit rem | 215 |
| dissimilem. quippe ille deis auctoribus ultor | |
| patris erat caesi media inter pocula, sed nec | |
| Electrae iugulo se polluit aut Spartani | |
| sanguine coniugii, nullis aconita propinquis | |
| miscuit, in scena numquam cantauit Orestes, | 220 |
| Troica non scripsit. quid enim Verginius armis | |
| debuit ulcisci magis aut cum Vindice Galba, | |
| quod Nero tam saeua crudaque tyrannide fecit? | |
| haec opera atque hae sunt generosi principis artes, | |
| gaudentis foedo peregrina ad pulpita cantu | 225 |
| prostitui Graiaeque apium meruisse coronae. | |
| maiorum effigies habeant insignia uocis, | |
| ante pedes Domiti longum tu pone Thyestae | |
| syrma uel Antigones seu personam Melanippes, | |
| et de marmoreo citharam suspende colosso. | 230 |
| quid, Catilina, tuis natalibus atque Cethegi | |
| inueniet quisquam sublimius? arma tamen uos | |
| nocturna et flammas domibus templisque paratis, | |
| ut bracatorum pueri Senonumque minores, | |
| ausi quod liceat tunica punire molesta. | 235 |
| sed uigilat consul uexillaque uestra coercet. | |
| hic nouus Arpinas, ignobilis et modo Romae | |
| municipalis eques, galeatum ponit ubique | |
| praesidium attonitis et in omni monte laborat. | |
| tantum igitur muros intra toga contulit illi | 240 |
| nominis ac tituli, quantum †in† Leucade, quantum | |
| Thessaliae campis Octauius abstulit udo | |
| caedibus adsiduis gladio; sed Roma parentem, | |
| Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit. | |
| Arpinas alius Volscorum in monte solebat | 245 |
| poscere mercedes alieno lassus aratro; | |
| nodosam post haec frangebat uertice uitem, | |
| si lentus pigra muniret castra dolabra. | |
| hic tamen et Cimbros et summa pericula rerum | |
| excipit et solus trepidantem protegit urbem, | 250 |
| atque ideo, postquam ad Cimbros stragemque uolabant | |
| qui numquam attigerant maiora cadauera corui, | |
| nobilis ornatur lauro collega secunda. | |
| plebeiae Deciorum animae, plebeia fuerunt | |
| nomina; pro totis legionibus hi tamen et pro | 255 |
| omnibus auxiliis atque omni pube Latina | |
| sufficiunt dis infernis Terraeque parenti. | |
| [pluris enim Decii quam quae seruantur ab illis.] | |
| ancilla natus trabeam et diadema Quirini | |
| et fascis meruit, regum ultimus ille bonorum. | 260 |
| prodita laxabant portarum claustra tyrannis | |
| exulibus iuuenes ipsius consulis et quos | |
| magnum aliquid dubia pro libertate deceret, | |
| quod miraretur cum Coclite Mucius et quae | |
| imperii finis Tiberinum uirgo natauit. | 265 |
| occulta ad patres produxit crimina seruus | |
| matronis lugendus; at illos uerbera iustis | |
| adficiunt poenis et legum prima securis. | |
| malo pater tibi sit Thersites, dummodo tu sis | |
| Aeacidae similis Volcaniaque arma capessas, | 270 |
| quam te Thersitae similem producat Achilles. | |
| et tamen, ut longe repetas longeque reuoluas | |
| nomen, ab infami gentem deducis asylo; | |
| maiorum primus, quisquis fuit ille, tuorum | |
| aut pastor fuit aut illud quod dicere nolo. | 275 |