ACTVS III
Mysis Simo Davos Lesbia (Glycerivm)
My. Ita pol quidem res est, ut dixti, Lesbia: 459
fidelem haud ferme mulieri invenias virum. 460
Si. ab Andriast ancilla haec. Da. quid narras? ita est.
My. sed hĭc Pamphilus . . Si. quid dicit? My. firmavit fidem. Si. hem.
Da. utinam aut hic surdus aut haec muta facta sit!
My. nam quod peperisset iussit tolli. Si. o Iuppiter,
quid ego audio? actumst, siquidem haec vera praedicat. 465
Le. bonum ĭngenium narras adulescentis. My. optumum
sed sequere me intro, ne in mora illi sis. Le. sequor.—
Da. quod remedium nunc huic malo inveniam? Si. quid hoc?
adeon est demens? ex peregrina? iam scio: ah
vix tandem sensi stolidu'. Da. quid hĭc sensisse ait? 470
Si. haec primum adfertur iam mi ab hoc fallacia:
hanc simulant parere, quo Chremetem absterreant.
Gl. {⁴¹intus}⁴¹ Iuno Lucina, fer opem, serva me, obsecro.
Si. hui tam cito? ridiculum: postquam ante ostium
me audivit stare, adproperat. non sat commode 475
divisa sunt temporibu' tibi, Dave, haec. Da. mihin?
Si. num inmemores discipuli? Da. ego quid narres nescio.
Si. hicin me si inparatum in veris nuptiis
adortus esset, quos mihi ludos redderet!
nunc hui(u)s periclo fit, ego ĭn portu navigo. 480
Lesbia Simo Davos
Le. Adhuc, Archylis, quae adsolent quaeque oportent
signa esse ad salutem, omnia huic esse video.
nunc primum fac istaec [ut] lavet; post<e> deinde,
quod iussi dari bibere et quantum imperavi,
date; mox ego huc revortor. 485
per ecastor scitu' puer est natu' Pamphilo.
d<³eo>³s quaeso ut sit superstes, quandoquidem ipsest ingenio bono,
quomque huic est veritus optumae adulescenti facere iniuriam.—
Si. vel hoc quis [non] credat, qui te norit, abs te esse ortum? Da. quidnam id est?
Si. non imperabat coram quid opu' facto esset puerperae, 490
sed postquam egressast, illis quae sunt intu' clamat de via
o Dave, itan contemnor abs te? aut itane tandem idoneus
tibi videor esse quem tam aperte fallere incipias dolis?
saltem accurate, ut metui videar certe, si resciverim.
Da. certe hercle nunc hic se ipsu' fallit, haud ego. Si. edixin tibi, 495
interminatu' sum ne faceres? num veritus? quid re tulit?
credon tibi hoc nunc, peperisse hanc e Pamphilo?
Da. teneo quid erret et quid agam habeo. Si. quid taces?
Da. quid credas? quasi non tibi renuntiata sint haec sic fore.
Si. mihĭn quisquam? Da. eho ăn tute intellexti [hoc] adsimulariēr? Si. inrideor. 500
Da. renuntiatumst; nam quĭ ĭstaec tibi incidit suspicio?
Si. qui? quia te noram. Da. quasi tu dicas factum id consilio meo.
Si. certe enĭm scio. Da. non sati' me pernosti etiam quali' sim, Simo.
Si. egŏn te? Da. sed siquid tibi narrare occepi, continuo dari
tibi verba censes. Si. falso! Da. itaque hercle nil iam muttire audeo. 505
Si. hoc ego scio unum, neminem peperisse hic. Da. intellexti;
sed nilo setius referetur mox huc puer ante ostium.
id ego iam nunc tibi, ere, renuntio futurum, ut sis sciens,
ne tu hoc [mihi] posteriu' dicas Davi factum consilio aut dolis.
prorsus a me opinionem hanc t<³ua>³m esse ego amotam volo. 510
Si. unde id scis? Da. audivi et credo: multa concurrunt simul
qui coniecturam hanc nunc facio. iam prius haec se e Pamphilo
gravidam dixit esse: inventumst falsum. nunc, postquam videt
nuptias domi adparari, missast ancilla ilico
obstetricem accersitum ad eam et puerum ut adferret simul. 515
hoc nisi fit, puerum ut tu videas, nil moventur nuptiae.
Si. quid ais? quom intellexeras
id consilium capere, quor non dixti extemplo Pamphilo?
Da. quis igitur eum ab illa abstraxit nisi ego? nam omnes nos quidem
scimu' quam misere hanc amarit: nunc sibi uxorem expetit. 520
postremo id mihi da negoti; tu tamen[i]dem has nuptias
perge facere ita ut facis, et ĭd spero adiuturos deos.
Si. immo abi intro: ibi me opperire et quod parato opus est para.—
non inpulit me haec nunc omnino ut crederem;
atque haud scio an quae dixit sint vera omnia, 525
sed parvi pendo: illud mihi multo maxumumst
quod mihi pollicitust ipsu' gnatu'. nunc Chremem
conveniam, orabo gnato uxorem: si impetro,
quid alias malim quam hodie has fieri nuptias?
nam gnatu' quod pollicitust, haud dubiumst mihi, id 530
si nolit, quin <³eu>³m merito possim cogere.
atque adeo in ipso tempore eccum ipsum obviam.
Simo Chremes
Si. Iubeo Chremetem . . Ch. o te ipsum quaerebam. Si. et ego te. Ch. optato advenis.
aliquot me adierunt, ex te auditum qui <³ai>³bant hodie filiam
meăm nubere tuŏ gnato; id viso tune an illi insaniant. 535
Si. ausculta pauca: et quid ego te velim et tu quod quaeris scies.
Ch. ausculto: loquere quid velis.
Si. per te d<³eo>³s oro et nostram amicitiam, Chreme,
quae incepta a parvis cum aetate adcrevit simul,
perque unicam gnatam tuam et gnatum meum, 540
quoi(u)s tibi potestas summa servandi datur,
ut me adiuves in hac re atque ita uti nuptiae
fuerant futurae, fiant. Ch. ah ne me obsecra:
quasi hoc te orando a me impetrare oporteat.
alium esse censes nunc me atque olim quom dabam? 545
si in remst utrique ut fiant, accersi iube;
sed si ex ea re plus malist quam commodi
utrique, id oro te in commune ut consulas,
quasi si illa tua sit Pamphilique ego sim pater.
Si. immo ita volo itaque postulo ut fiat, Chreme, 550
neque postulem abs te ni ipsa res moneat. Ch. quid est?
Si. irae sunt inter Glycerium et gnatum. Ch. audio.
Si. ita magnae ut sperem posse avelli. Ch. fabulae!
Si. profecto sic est. Ch. sic hercle ut dicam tibi:
amantium irae amoris integratiost. 555
Si. ĕm ĭd te oro ut ante eamu', dum tempus datur
dumque ei(u)s lubido occlusast contumeliis,
priu' quam harum scelera et lacrumae confictae dolis
redducunt animum aegrotum ad misericordiam,
uxorem demu'. spero consuetudine et 560
coniugio liberali devinctum, Chreme,
de(h)inc facile ex illis sese emersurum malis.
Ch. tibi ita hoc videtur; at ego non posse arbitror
neque ĭllum hanc perpetuo habere neque me perpeti.
Si. qui scis ergo istuc, nisi periclum feceris? 565
Ch. at ĭstuc periclum in filia fieri gravest.
Si. nempe incommoditas denique huc omnis redit
si eveniat, quod di prohibeant, discessio.
at si corrigitur, quot commoditates vide:
principio amico filium restitueris, 570
tibi generum firmum et filiae invenies virum.
Ch. quid ĭstic? si ita istuc animum induxti esse utile,
nolo tibi ullum commodum in me claudier.
Si. merito te semper maxumi feci, Chreme.
Ch. sed quid ais? Si. quid? Ch. qui scis eos nunc discordare inter se? 575
Si. ipsu' mihi Davo', qui intumust <³eo>³rum consiliis, dixit;
et ĭs mihi persuadet nuptias quantum queam ut maturem.
num censes faceret, filium nisi sciret eadem haec velle?
tute adeo iăm ĕius audies verba. [heus] evocate huc Davom.
atque eccum video ipsum foras exire. 580
Davos Simo Chremes
       Da. Ad te ibam. Si. quidnamst?
Da. quor uxor non accersitur? iam advesperascit. Si. audin?
ego dudum non nil veritu' sum, Dave, abs te ne faceres idem
quod volgu' servorum solet, dolis ut me deluderes
propterea quod amat filiūs. Da. egon istuc facerem? Si. credidi,
idque adeo metuens vos celavi quod nunc dicam. Da. quid? Si. scies; 585
nam propemodum habeo iam fidem. Da. tandem cognosti qui siem?
Si. non fuerant nuptiae futurae. Da. quid? non? Si. sed ea gratia
simulavi vos ut pertemptarem. Da. quid ais? Si. sic res est. Da. vide:
numquam istuc quivi ego intellegere. vah consilium callidum!
Si. hoc audi: ut hinc te intro ire iussi, opportune hic fit mi obviam. Da. hem 590
numnam perimu'? Si. narro huic quae tu dudum narrasti mihi.
Da. quidnam audio? Si. gnatam ut det oro vixque id exoro. Da. occidi. Si. hem
quid dixtī? Da. optume inquam factum. Si. nunc per hunc nullast mora.
Ch. domum modo ibo, ut adparetur dicam, atque huc renuntio.—
Si. nunc te oro, Dave, quoniam solu' mi effecisti has nuptias . . 595
Da. ego vero solu'. Si. corrigerē mihi gnatum porro enitere.
Da. faciam hercle sedulo. Si. potes nunc, dum animus inritatus est.
Da. quiescas. Si. age igitur, ubi nunc est ipsu'? Da. mirum ni domist.
Si. ibo ad eum atque <³ea>³dem haec quae tibi dixi dicam idem illi.— Da. nullu' sum.
quid causaest quin hinc in pistrinum recta proficiscar via? 600
nil est preci loci relictum: iam perturbavi omnia:
erum fefelli; in nuptias conieci erilem filium;
feci hodie ut fierent, insperante hoc atque invito Pamphilo.
ĕm ăstutias! quod si quiessem, nil evenisset mali.
sed ĕccum ipsum video: occidi. 605
utinam mi[hi] esset aliquid hic quo nunc me praecipitem darem!
Pamphilvs Davos
Pa. Vbi ĭllic[e]st scelu' qui perdidit me? Da. perii. Pa. atque hoc confiteor iure
mi obtigisse, quandoquidem tăm iners, tam nulli consili sum.
servon fortunas meas me commisisse futtili!
ego pretium ob stultitiam fero: sed inultum numquam id auferet. 610
Da. posthac incolumem sat scio [fore] me, nunc si devito hoc malum.
Pa. nam quid ego nunc dicam patri? negabon velle me, modo
qui sum pollicitu' ducerē? quă aŭdacia id facere audeam?
nec quid nunc me faciam scio. Da. nec mequidem, atque id ago sedulo.
dicam aliquid me inventurum, ut huic malo aliquam productem moram. 615
Pa. oh! Da. visu' sum Pa. eho dum, bone vir, quid ais? vidĕn me consiliis tuis
miserum inpeditum esse? Da. at iam expediam. Pa. expedies? Da. certe, Pamphile.
Pa. nempe ut modo. Da. immo meliu' spero. Pa. oh tibi ego ut credam, furcifer?
tu rem inpeditam et perditam restituas? em quo fretu' sim,
qui me hodie ex tranquillissuma re coniecisti in nuptias. 620
an non dixi esse hoc futurum? Da. dixti. Pa. quid meritu's? Da. crucem.
sed sine paullulum ad me redeam: iam aliquid dispiciam. Pa. ei mihi,
quom non habeo spatium ut de te sumam supplicium ut volo!
namque hoc tempu' praecavere mihi me, haud tĕ ŭlcisci sinit.