ACTVS IV
|
|
Sostrata Chremes Nvtrix Syrvs
|
|
So. Nisi me animu' fallit, hic profectost anulus quem ego suspicor,
|
614
|
is quicum expositast gnata. Ch. quid volt sibi, Syre, haec oratio?
|
615
|
So. quid ĕst? isne tibi videtur? Nv. dixi equidem, ubi mi ostendisti, ilico
|
|
eum esse. So. at ut sati' contemplata modo sis, mea nutrix. Nv. satis.
|
|
So. abĭ nunciam intro atque illa si iam laverit mihi nuntia.
|
|
hic ego virum interea opperibor. Sy. te volt: videas quid velit.
|
|
nescioquid tristis est: non temerest: timeo quid sit. Ch. quid siet?
|
620
|
nĕ ĭsta hercle magno iam conatu magnas nugas dixerit.
|
|
So. ehĕm mi vir. Ch. ehĕm mea uxor. So. te ipsum quaero. Ch. loquere quid velis.
|
|
So. primum hoc te oro, nequid credas me advorsum edictum tuom
|
|
facere esse ausam. Ch. vin me istuc tibi, ĕtsi incredibilest, credere?
|
|
credo. Sy. nescioquid peccati portat haec purgatio.
|
625
|
So. meministin me ess(e) gravidam et mihi te maxumo opere edicere,
|
|
si puellam parerem, nolle tolli? Ch. sciŏ quid feceris:
|
|
sustulisti. Sy. sic est factum: dom(i)na ego, eru' damno auctus est.
|
|
So. minime; sed erat hic Corinthia anus haud inpura: <³ei>³ dedi
|
|
exponendam. Ch. o Iuppiter, tantam esse in animo inscitiam!
|
630
|
So. perii: quid ego feci? Ch. rogitas? So. si peccavi, mi Chreme,
|
|
insciens feci. Ch. id equidem ego, si tu neges, certo scio,
|
|
te inscientem atque inprudentem dicere ac facere omnia:
|
|
tot peccata in hac re ostendi'. nam iam primum, si meum
|
|
imperium exsequi voluisses, interemptam oportuit,
|
635
|
non simulare mortem verbis, re ipsa spem vitae dare.
|
|
at id omitto: misericordia, animu' maternus: sino.
|
|
quam bene vero abs te prospectumst quod voluisti cogita:
|
|
nempe anui illi prodita abs te filiast planissume,
|
|
per te vel uti quaestum faceret vel uti veniret palam.
|
640
|
credo, id cogitasti: "quidvis satis est dum vivat modo."
|
|
quid cŭm ĭllis agas qui neque ius neque bonum atque aequom sciunt,
|
|
meliu' peiu', prosit obsit, nil vident nisi quod lubet?
|
|
So. mi Chreme, peccavi, fateor: vincor. nunc hoc te obsecro,
|
|
quanto tuos est animu' natu gravior, ignoscentior,
|
645
|
ut meaĕ stultitiae in iustitia tuă sit aliquid praesidi.
|
|
Ch. scilicet equidem istuc factum ignoscam; verum, Sostrata,
|
|
male docet te mea facilitas multa. sed ĭstuc quidquid est
|
|
quă hŏc occeptumst causa loquere. So. ut stultae et misere omnes sumus
|
|
religiosae, quom exponendam dŏ ĭlli, de digito anulum
|
650
|
detraho et eum dico ut una cum puella exponeret:
|
|
si moreretur, ne expers partis esset de nostris bonis.
|
|
Ch. istuc recte: conservasti tĕ ătque illam. So. is hic est anulus.
|
|
Ch. unde habes? So. quam Bacchi' secum adduxit adulescentulam, Sy. hem.
|
|
Ch. quid ĭlla narrat? So. ea lavatum dum it, servandum mihi dedit.
|
655
|
animum non advorti primum; sed postquam aspexi ilico
|
|
cognovi, ad te exsilui. Ch. quid nunc suspicare aut invenis
|
|
dĕ ĭlla? So. nesciŏ nisi ĕx ipsa quaeras unde hunc habuerit,
|
|
si potis est reperiri. Sy. interii: plus sp<³ei>³ video quam volo:
|
|
nostrast, sĭ itast. Ch. vivitne illa quoi tu dederas? So. nescio.
|
660
|
Ch. quid renuntiavit olim? So. fecisse id quod iusseram.
|
|
Ch. nomen mulieri' cedo quid sit, ut quaeratur. So. Philterae.
|
|
Sy. ipsast. mirum ni illa salvast et ego perii. Ch. Sostrata,
|
|
sequere me intro hac. So. ut praeter spem evenit! quam timui male
|
|
ne nunc animo ita esses duro ut olim in tollendo, Chreme!
|
665
|
Ch. non licet hominem esse saepe ita ut volt, si res non sinit.
|
|
nunc ita tempus est mi ut cupiam filiam: olim nil minus.
|
|
Syrvs
|
|
Sy. Nisi me animu' fallit multum, haud multum a me aberit infortunium:
|
|
ita hac re in angustum oppido nunc m<³eae>³ coguntur copiae;
|
|
nisi aliquid video ne esse amicam hanc gnati resciscat senex.
|
670
|
nam quod de argento sperem aut posse postulem me fallere
|
|
nil est; triumpho si licet me latere tecto abscedere.
|
|
crucior bolum tantum mi ereptum tam desubito e faucibus.
|
|
quid agam? aut quid comminiscar? ratio de integro ineundast mihi.
|
|
nil tam difficilest quin quaerendo investigari possiet.
|
675
|
quid si hoc nunc sic incipiam? nilst. quid si sic? tantundem egero.
|
|
at sic opinor: non potest. immo optume. euge habeo optumam.
|
|
retraham hercle opinor ad me
|
|
idem ego ĭlluc hodie fugitivom argentum tamen.
|
678a
|
Clinia Syrvs
|
|
Cl. Nulla mihi res posthac potest iam intervenire tanta
|
679
|
quae mi aegritudinem adferat: tanta haec laetitia obortast.
|
680
|
dedo patri me nunciam ut frugalior sim quam volt.
|
|
Sy. nil me fefellit: cognitast, quantum audio huiu' verba.
|
|
istuc tibi ex sententia tua obtigisse laetor.
|
|
Cl. o mi Syre, audisti obsecro? Sy. quidni? qui usque una adfuerim.
|
|
Cl. quoĭ aeque audisti commode quicquam evenisse? Sy. nulli.
|
685
|
Cl. atque ita me dĭ ament ut ego nunc non tam meapte causa
|
|
laetor quam illiu'; quam ego scio esse honore quovis dignam.
|
|
Sy. ita credo. sed nunc, Cliniā, age, da te mihi vicissim;
|
|
năm amici quoque res est videnda in tutum ut conlocetur,
|
|
nequid dĕ amica nunc senex. Cl. o Iuppiter! Sy. quiesce.
|
690
|
Cl. Antiphila mea nubet mihi. Sy. sicin mi interloquere?
|
|
Cl. quid faciam? Syre mi, gaudeo: fer me. Sy. fero hercle vero.
|
|
Cl. deorum vitam apti sumus. Sy. frustra operam opino[r] hanc sumo.
|
|
Cl. loquere: audio. Sy. at iam hoc non ages. Cl. agam. Sy. videndumst, inquam,
|
|
amici quoque res, Clinia, t<³ui>³ in tuto ut conlocetur.
|
695
|
nam si nunc a nobis abis et Bacchidem hic relinquis,
|
|
senex resciscet ilico esse amicam hanc Clitiphonis;
|
|
si abduxeris, celabitūr, itidem ut celata adhuc est.
|
|
Cl. at enim istoc nil est mage, Syrē, m<³ii>³s nuptiis advorsum.
|
|
nam quo ore appellabo patrem? tenes quid dicam? Sy. quidni?
|
700
|
Cl. quid dicam? quam causam adferam? Sy. qui nolo mentiare:
|
|
aperte ita ut res sese habet narrato. Cl. quid ais? Sy. iubeo:
|
|
illam te amare et velle uxorem, hanc esse Clitiphonis.
|
|
Cl. bonam atque iustam rem oppido imperas et factu facilem.
|
|
et scilicet iam me hoc voles patrem exorare ut celet
|
705
|
senĕm vostrum? Sy. immo ut recta via rem narret ordine omnem. Cl. hem
|
|
sati' sanus es et sobrius? tuquidem illum plane perdis.
|
|
nam quĭ ĭlle poterit esse in tuto, dic mihi?
|
|
Sy. huic equidem consilio palmam do: hic me magnifice ecfero,
|
|
qui vim tantam in me et potestatem habeam tantae astutiae
|
710
|
vera dicendo ut eos ambos fallam: ut quom narret senex
|
|
voster nostro istam esse amicam gnati, non credat tamen.
|
|
Cl. at enĭm spĕm ĭstoc pacto rursum nuptiarum omnem eripis;
|
|
nam dum amicam hanc m<³ea>³m esse credet, non committet filiam.
|
|
tu fors quid me fiat parvi pendi', dum illi consulas.
|
715
|
Sy. quid, malum, me aetatem censes velle id adsimularier?
|
|
unus est dies dum argentum eripio: pax: nil amplius.
|
|
Cl. tantum sat habes? quid tum quaeso si hoc pater resciverit?
|
|
Sy. quid si redeo ad illos qui aiunt "quid si nunc caelum ruat?"
|
|
Cl. metuo quid agam. Sy. metui'? quasi non ea potestas sit tua
|
720
|
quo velis in tempore ut te exsolvas, rem facias palam.
|
|
Cl. age age, transducatur Bacchis. Sy. optume ipsa exit foras.
|
|
Bacchis Clinia Syrvs Dromo Phrygia
|
|
Ba. Sati' pol proterve me Syri promissa huc induxerunt,
|
|
decem minas quas mihi darē pollicitust. quodsi nunc me
|
|
deceperit saepe obsecrans me ut veniam, frustra veniet;
|
725
|
aut quom venturam dixero et constituero, quom is certe
|
|
renuntiarit, Clitipho quom in spe pendebit animi,
|
|
decipiam ac non veniam, Syrus mihi tergo poenas pendet.
|
|
Cl. sati' scite promittit tibi. Sy. atqui tu hanc iocari credis?
|
|
faciet nisi caveo. Ba. dormiunt: ego pol ĭstos commovebo.
|
730
|
mea Phrygia, audisti modo ĭste homo quam villam demonstravit
|
|
Charini? Ph. audivi. Ba. proxumam esse huic fundo ad dextram? Ph. memini.
|
|
Ba. curriculo percurre: apud eum miles Dionysia agitat:
|
|
Sy. quid ĭnceptat? Ba. dic me hic oppido esse invitam atque adservari,
|
|
verum aliquo pacto verba me his daturam esse et venturam.
|
735
|
Sy. perii hercle. Bacchi', manĕ, mane: quo mittis istanc quaeso?
|
|
iubĕ maneat. Ba. i. Sy. quin est paratum argentum. Ba. quin ego maneo.
|
|
Sy. atqui iam dabitur. Ba. ut lubet. nŭm ego insto? Sy. at scin quid sodes?
|
|
Ba. quid? Sy. transeundumst nunc tibī ad Menedemum et tua pompa
|
|
<³eo>³ transducendast. Ba. quam rem agis, scelus? Sy. egon? argentum cudo
|
740
|
quod tibi dem. Ba. dignam me putas quam inludas? Sy. non est temere.
|
|
Ba. etiamne tecum hic res mihist? Sy. minime: tuom tibi reddo.
|
|
Ba. eatur. Sy. sequere hac. heus, Dromo. Dr. quis me volt? Sy. Syru'. Dr. quid est r<³ei>³?
|
|
Sy. ancillas omnis Bacchidis tra<ns>duce huc ad vos propere.
|
|
Dr. quăm ŏb rem? Sy. ne quaeras: ecferant quae secum huc attulerunt.
|
745
|
sperabit sumptum sibi senex levatum esse harunc abitu:
|
|
nĕ ĭlle haud scit hoc paullum lucri quantum ei damnum adportet.
|
|
tu nescis id quod scis, Dromo, si sapies. Dr. mutum dices.
|
|
Chremes Syrvs
|
|
Ch. Ita me dĭ amabunt ut nunc Menedemi vicem
|
|
miseret me tantum devenisse ad eum mali.
|
750
|
illancin mulierem alere cum illa familia!
|
|
etsi scio, hosce aliquot dies non sentiet,
|
|
ita magno desiderio fuit <³ei>³ filius;
|
|
verum ubi videbit tantos sibi sumptus domi
|
|
cotidianos fieri nec fieri modum,
|
755
|
optabit rursum ut abeat ab se filius.
|
|
Syrum optume eccum. Sy. cesso hunc adoriri? Ch. Syre. Sy. hem.
|
|
Ch. quid ĕst? Sy. te mihi ipsum iamdudum optabam dari.
|
|
Ch. videre egisse iam nescioquid cum sene.
|
|
Sy. dĕ ĭllo quod dudum? dictum [ac] factum reddidi.
|
760
|
Ch. bonan fide? Sy. bona hercle. Ch. non possum pati
|
|
quin tibi caput demulceam; accede huc, Syre:
|
|
faciam boni tibi aliquid prŏ ĭsta re ac lubens.
|
|
Sy. at si scias quam scite in mentem venerit.
|
|
Ch. vah gloriare evenisse ex sententia?
|
765
|
Sy. non hercle vero: verum dico. Ch. dic quid est?
|
|
Sy. t<³ui>³ Clitiphonis esse amicam hanc Bacchidem
|
|
Menedemo dixit Clinia, et ea gratia
|
|
secum adduxisse ne tu id persentisceres.
|
|
Ch. probe. Sy. dic sodes. Ch. nimium, inquam. Sy. immo si scias.
|
770
|
sed porro ausculta quod superest fallaciae:
|
|
sese ipse dicit t<³ua>³m vidisse filiam;
|
|
ei(u)s sibi conplacitam formam, postquam aspexerit;
|
|
hanc cupere uxorem. Ch. modone quae inventast? Sy. eam:
|
|
et quidĕm iubebit posci. Ch. quăm ŏb rem istuc, Syre?
|
775
|
nam prorsum nil intellego. Sy. vah tardus es.
|
|
Ch. fortasse. Sy. argentum dabitur ei ad nuptias,
|
|
aurum atque vestem qui . . tenesne? Ch. comparet?
|
|
Sy. id ipsum. Ch. at ego ĭlli neque do neque despondeo.
|
|
Sy. non? quăm ŏb rem? Ch. quăm ŏb rem? me rogas? homini . . ? Sy. ut lubet.
|
780
|
non ego dicebam in perpetuom ut ĭllam illi dares,
|
|
verum ut simulares. Ch. non meast simulatio;
|
|
ita tŭ ĭstaec tua misceto ne mĕ ădmisceas.
|
|
egŏn quoi daturu' non sum, ut <³ei>³ despondeam?
|
|
Sy. credebam. Ch. minime. Sy. scite poterat fieri;
|
785
|
et ego hoc, quia dudum tu tanto opere iusseras,
|
|
<³eo>³ coepi. Ch. credo. Sy. ceterum equidem istuc, Chreme,
|
|
aequi bonique facio. Ch. atqui quam maxume
|
|
volŏ te dare operam ut fiat, verum alia via.
|
|
Sy. fiat, quaeratur aliquid. sed ĭllud quod tibi
|
790
|
dixi de argento quod ĭsta debet Bacchidi,
|
|
id nunc reddendumst illi: neque tu scilicet
|
|
illuc confugies: "quid mea? num mihi datumst?
|
|
num iussi? nŭm ĭlla oppignerare filiam
|
|
meam mĕ ĭnvito potuit?" verum illuc, Chreme,
|
795
|
dicunt: "ius summum saepe summast malitia."
|
|
Ch. haud faciam. Sy. immo aliis si licet, tibi non licet:
|
|
†omnes te in lauta et bene acta parte putant.†
|
|
Ch. quin egomet iam ad eam deferam. Sy. immo filium
|
|
iubĕ potiu'. Ch. quăm ŏb rem? Sy. quia enim in eum suspiciost
|
800
|
translata amori'. Ch. quid tum? Sy. quia videbitur
|
|
mage veri simile id esse, quŏm hic illi dabit;
|
|
et simŭl conficiam facilius ego quod volo.
|
|
ipse adeo adest: abi, ecfer argentum. Ch. ecfero.
|
|
Clitipho Syrvs
|
|
Cl. Nullast tam facili' res quin difficilis siet,
|
805
|
quam invitu' facias. vel me haec d<³ea>³mbulatio,
|
|
quam non laboriosa, ad languorem dedit.
|
|
nec quicquam mage nunc metuo quam ne denuo
|
|
miser aliquo extrudar hinc, nĕ ăccedam ad Bacchidem.
|
|
ut te quidem omnes di deae[que] quantumst, Syre,
|
810
|
cŭm ĭstoc invento cumque incepto perduint!
|
|
huiu' modi mihi res semper comminiscere
|
|
ubi me excarnufices. Sy. is tŭ hinc quo dignus es?
|
|
quam paene tua me perdidit protervitas!
|
|
Cl. vellem hercle factum, ita meritu's. Sy. meritu'? quo modo?
|
815
|
ne mĕ ĭstuc ex te prius audisse gaudeo
|
|
quăm ărgentum haberes quod daturu' iam fui.
|
|
Cl. quid igitur dicam tibi vis? abi<i>sti; mihi
|
|
amicam adduxti quam non licitumst tangere.
|
|
Sy. iam non sum iratu'. sed scin ubi sit nunc tibi
|
820
|
tua Bacchis? Cl. apŭd nos. Sy. non. Cl. ubi ergo? Sy. apŭd Cliniam.
|
|
Cl. perii. Sy. bono animo es: iam argentum ad eam deferes
|
|
quod <³ei>³ pollicitu's. Cl. garris. unde? Sy. a t<³uo>³ patre.
|
|
Cl. ludis fortasse me? Sy. ipsa re experibere.
|
|
Cl. ne ego sum homo fortunatu': deamo te, Syre.
|
825
|
Sy. sed pater egreditur. cavĕ quicquam admiratu' sis
|
|
qua causa id fiat; obsecundato in loco;
|
|
quod imperabit facito; loquitor paucula.
|
|
Chremes Clitipho Syrvs
|
|
Ch. Vbi Clitipho hic est? Sy. "eccum me" inque. Cl. eccum hic tibi.
|
|
Ch. quid r<³ei>³ esset dixti[n] huic? Sy. dixi pleraque omnia.
|
830
|
Ch. cape hoc argentum ac defer. Sy. i: quid stas, lapis?
|
|
quin accipis? Cl. cedo sane. Sy. sequere hac me ocius.
|
|
tu hic nos dum eximus interea opperibere;
|
|
nam nil est illic quod moremur diutius.—
|
|
Ch. minas quidem iam decem habet a me filia,
|
835
|
quas hortamentis esse nunc duco datas;
|
|
hasce ornamentis consequentur alterae;
|
|
porro haec talenta dotis adposcunt duo.
|
|
quam multa iniusta ac prava fiunt moribus!
|
|
mihi nunc relictis rebus inveniundus est
|
840
|
aliquis, labore inventa mea quoi dem bona.
|
|
Menedemvs Chremes
|
|
Me. Multo omnium nunc me fortunatissimum
|
|
factum puto esse quom te, gnate, intellego
|
|
resipisse. Ch. ut errat! Me. te ipsum quaerebam, Chreme:
|
|
serva, quod in te est, filium, me ac familiam.
|
845
|
Ch. cedo quid vis faciam? Me. invenisti hodie filiam.
|
|
Ch. quid tum? Me. hanc uxorem sibi dari volt Clinia.
|
|
Ch. quaeso quid tŭ homini's? Me. quid ĕst? Ch. iamne oblitus es
|
|
inter nos quid sit dictum de fallacia,
|
|
ut ea via abs te argentum auferretur? Me. scio.
|
850
|
Ch. ea res nunc agitur ipsa. Me. quid narras, Chreme?
|
|
erravi? actast res? quanta de spe decidi!
|
851a
|
immo haec quidem quae apud me est Clitiphonis est
|
852
|
amica: ita aiunt. Ch. et tu credis omnia.
|
|
et ĭllum aiunt velle uxorem ut, quom desponderis,
|
|
des qui aurum ac vestem atque alia quae opu' sunt comparet.
|
855
|
Me. id est profecto: id amicae dabitur. Ch. scilicet
|
|
daturum. Me. [v]ah frustra sum igitur gavisus miser.
|
|
quidvis tamen iam malo quam hunc amittere.
|
|
quid nunc renuntiem abs te responsum, Chreme,
|
|
ne sentiat me sensisse atque aegre ferat?
|
860
|
Ch. aegre? nimium illi, Menedeme, indulges. Me. sine:
|
|
inceptumst: perfice hoc mi perpetuo, Chreme.
|
|
Ch. dic convenisse, egisse te de nuptiis.
|
|
Me. dicam. quid deinde? Ch. me facturum esse omnia,
|
|
generum placere; postremo etiam, si voles,
|
865
|
desponsam quoque ĕsse dicito. Me. ĕm ĭstuc volueram.
|
|
Ch. tanto ocius te ut poscat et tu, id quod cupis,
|
|
quam ocissime ut des. Me. cupio. Ch. ne tu propediem,
|
|
ut ĭstanc rem video, istius obsaturabere.
|
|
sed ut uti istaec sunt, cautim et paulatim dabis
|
870
|
si sapies. Me. faciam. Ch. abi intro: vidĕ quid postulet.
|
|
ego domi ero siquid me voles. Me. sane volo;
|
|
nam te scientem faciam quidquid egero.
|
|