ACTVS I
Davos
Amicu' summu' meus et popularis Geta 35
heri ad me venit. erat <³ei>³ de ratiuncula
iampridem apud me relicuom pauxillulum
nummorum: id ut conficerem. confeci: adfero.
năm erilem filium eiu' duxisse audio
uxorem: <³ei>³ credo munus hoc conraditur. 40
quăm inique comparatumst, î qui minus habent
ut semper aliquid addant ditioribus!
quod ĭlle unciatim vix de demenso suo
suom defrudans genium conpersit miser,
id ĭlla univorsum abripiet, haud existumans 45
quanto labore partum. porro autem Geta
ferietur alio munere ubi era pepererit;
porro autem alio ubi erit puero natalis dies;
ubi initiabunt. omne hoc mater auferet:
puĕr causa erit mittundi. sed videon Getam? 50
Geta Davos
Ge. Siquis me quaeret rufu' . . Da. praestost, desine. Ge. oh
at ego obviam conabar tibi, Dave. Da. accipe, em:
lectumst; conveniet numeru' quantum debui.
Ge. amo te et non neglexisse habeo gratiam.
Da. praesertim ut nunc sunt mores: adeo res redît: 55
siquis quid reddit magna habendast gratia.
sed quid tu es tristis? Ge. egone? nescis quŏ ĭn metu et
quanto in periclo simu'! Da. quid ĭstuc est? Ge. scies,
modo ut tacere possis. Da. abĭ sis, insciens:
quoi(u)s tu fidem in pecunia perspexeris, 60
verere verba <³ei>³ credere, ubi quid mihi lucrist
te fallere? Ge. ergo ausculta. Da. hanc operam tibi dico.
Ge. seni' nostri, Dave, fratrem maiorem Chremem
nostin? Da. quidni? Ge. quid? eiu' gnatum Phaedriam?
Da. tam quam te. Ge. evenit senibus ambobus simul 65
iter illi in Lemnum ut esset, nostro in Ciliciam
ad hospitem antiquom. is senem per epistulas
pellexit modo non montis auri pollicens.
Da. quoi tanta erat res et supererat? Ge. desinas:
sic est ingenium. Da. oh regem mĕ ĕsse oportuit! 70
Ge. abeuntes ambo hic tum senes me filiis
relinquont quasi magistrum. Da. o Geta, provinciam
cepisti duram. Ge. mi usu venit, hoc scio:
memini relinqui me deo irato meo.
coepi advorsari primo: quid verbis opust? 75
seni fideli' dum sum scapulas perdidi.
Da. venere in mentem mi istaec: "namque inscitiast
advorsu' stimulum calces." Ge. coepi îs omnia
facere, obsequi quae vellent. Da. scisti uti foro.
Ge. noster mali nil quicquam primo; hic Phaedria 80
continuo quandam nactus est puellulam
citharistriam, hanc ardere coepit perdite.
ea serviebat lenoni inpurissimo,
neque quod daretur quicquam; id curarant patres.
restabat aliud nil nisi oculos pascere, 85
sectari, in ludum ducere et redducere.
nos otiosi operam dabamus Phaedriae.
in quo haec discebat ludo, exadvorsum ilico
tonstrina erat quaedam: hic solebamus fere
plerumque eam opperiri dum inde iret domum. 90
interea dum sedemus illi, intervenit
adulescens quidam lacrumans. nos mirarier:
rogamu' quid sit. "numquam aeque" inquit "ac modo
paupertas mihi onu' visumst et miserum et grave.
modo quandam vidi virginem hic viciniae 95
miseram s<³ua>³m matrem lamentari mortuam.
ea sita erat exadvorsum neque ĭlli benivolus
neque notu' neque vicinus extra unam aniculam
quisquam aderat qui adiutaret funu': miseritumst.
virgo ipsa facie egregia." quid verbis opust? 100
commorat omnis nos. ibi continuo Antipho
"voltisne eamu' visere?" alius "censeo:
eamu': duc nos sodes." imus venimus
videmu'. virgo pulchra, et quo mage diceres,
nil aderat adiumenti ad pulchritudinem: 105
capillu' passu', nudu' pes, ipsa horrida,
lacrumae, vestitu' turpis: ut, ni vis boni
in ipsa inesset forma, haec formam exstinguerent.
ill' quĭ ĭllam amabat fidicinam tantummodo
"satis" inquit "scitast"; noster vero . . Da. iam scio: 110
amare coepit. Ge. scin quam? quŏ ĕvadat vide.
postridie ad anum recta pergit: obsecrat
ut sibi ĕiu' faciat copiam. illa enĭm se negat
neque eum aequom facere ait: illam civem esse Atticam,
bonam bonis prognatam: sĭ ŭxorem velit, 115
lege id licere facere: sin aliter, negat.
noster quid ageret nescire: et ĭllam ducere
cupiebat et metuebat absentem patrem.
Da. non, si redisset, <³ei>³ pater veniam daret?
Ge. ille indotatam virginem atque ignobilem 120
daret illi? numquam faceret. Da. quid fit denique?
Ge. quid fiat? est parasitu' quidam Phormio,
homo confidens: quĭ ĭllum di omnes perduint!
Da. quid ĭs fecit? Ge. hoc consilium quod dicam dedit:
"lex est ut orbae, qui sint genere proxumi, 125
îs nubant, et ĭllos ducere eadem haec lex iubet.
ego te cognatum dicam et tibi scribam dicam;
paternum amicum me adsimulabo virginis:
ad iudices veniemu': qui fuerit pater,
quae mater, qui cognata tibi sit, omnia haec 130
confingam, quod erit mihi bonum atque commodum;
quom tu horum nil refelles vincam scilicet:
pater aderit: mihi paratae lites: quid mea?
illa quidem nostra erit." Da. iocularem audaciam!
Ge. persuasit homini: factumst: ventumst: vincimur: 135
duxit. Da. quid narras? Ge. hoc quod audis. Da. o Geta,
quid te futurumst? Ge. nescio hercle; unum hoc scio,
quod fors feret feremus aequo animo. Da. placet:
em ĭstuc virist officium. Ge. in mĕ ŏmni' spes mihist.
Da. laudo. Ge. ad precatorem adeam credo qui mihi 140
sic oret: "nunc amitte quaeso hunc; ceterum
posthac si quicquam, nil precor." tantummodo
non addit: "ubi ego hinc abiero, vel ŏccidito."
Da. quid paedagogus ille qui citharistriam,
quid r<³ei>³ gerit? Ge. sic, tenuiter. Da. non multum habet 145
quod det fortassĕ? Ge. immo nil nisi spem meram.
Da. pater ei(u)s rediit an non? Ge. nondum. Da. quid? senem
quoad exspectati' vostrum? Ge. non certum scio,
sed epistulam ab eo adlatam esse audivi modo
et ăd portitores esse delatam: hanc petam. 150
Da. numquid, Geta, aliud me vis? Ge. ut bene sit tibi.
puer, heus. nemon hoc prodit? cape, dă hŏc Dorcio.
Antipho Phaedria
An. Adeon rem redisse ut qui mi consultum optume velit esse,
Phaedria, patrem ut extimescam ubi ĭn mentem ei(u)s adventi venit!
quod ni f<³ui>³ssem incogitans, ita eum exspectarem ut par fuit. 155
Ph. quid ĭstuc [est]? An. rogitas, qui tam audaci' facinori' mihi conscius sis?
quod utinam ne Phormioni id suadere in mentem incidisset
neu me cupidum eo inpulisset, quod mihi principiumst mali!
non potitus essem: f<³ui>³sset tŭm ĭllos mi aegre aliquot dies,
at non cotidiana cura haec angeret animum, Ph. audio. 160
An. dŭm ĕxspecto quam mox veniat qui adimat hanc mi consuetudinem.
Ph. aliis quia defit quod amant aegrest; tibi quia superest dolet:
amore abundas, Antipho.
nam tua quidem hercle certo vita haec expetenda optandaque est.
ita me di bene ament ut mihi liceat tam diu quod amo frui, 165
iam depecisci morte cupio: tu conicito cetera,
quid ego ĕx hac inopia nunc capiam et quid tŭ ĕx ista copia,
ut ne addam quod sine sumptu ingenuam, liberalem nactus es,
quod habes, ita ut voluisti, uxorem sine mala fama palam:
beatu', ni unum desit, animu' qui modeste istaec ferat. 170
quod si tibi res sit cum eŏ lenone quo mihist tum sentias.
ita plerique ingenio sumus omnes: nostri nosmet paenitet.
An. at tu mihi contra nunc videre fortunatus, Phaedria,
quoi de integro est potestas etiam consulendi quid velis:
retinere amare amittere; ego in eum incidi infelix locum 175
ut neque mihi [ei(u)s] sit amittendi nec retinendi copia.
sed quid hŏc est? videon ego Getam currentem huc advenire?
is ĕst ipsus. ei, timeo miser quăm hĭc mihi nunc nuntiet rem.
Geta Antipho Phaedria
Ge. Nullus es, Geta, nisi iam aliquod tibi consilium celere reperis,
ita nunc inparatum subito tanta te inpendent mala; 180
quae neque uti devitem scio neque quo modo me inde extraham,
quae si non astu providentur me aut erum pessum dabunt; 181a
nam non potest celari nostra diutius iam audacia. 182
An. quid ĭllic commotus venit?
Ge. tum temporis mihi punctum ad hanc rem est: erus adest. An. quid ĭlluc malist?
Ge. quod quom audierit, quod ĕiu' remedium inveniam iracundiae? 185
loquarne? incendam; taceam? instigem; purgem me? laterem lavem.
heu me miserum! quom mihi paveo, tum Antipho me excruciat animi:
ei(u)s me miseret, <³ei>³ nunc timeo, is nunc me retinet: nam absque eo esset,
recte ego mihi vidissem et senis essem ultus iracundiam:
aliquid convasassem atque hinc me conicerem protinam in pedes. 190
An. quăm hic fugam aut furtum parat?
Ge. sed ubi Antiphonem reperiam, aut qua quaerere insistam via?
Ph. te nominat. An. nescioquod magnum hoc nuntio exspecto malum. Ph. ah
sanus es? Ge. domum ire pergam: ibi plurimumst.
Ph. revocemus hominem. An. sta ilico. Ge. hem 195
sati' pro imperio, quisquis es. An. Geta. Ge. ipsest quem volui obviam.
An. cedo quid portas, obsecro? atque id, si potes, verbo expedi.
Ge. faciam. An. eloquere. Ge. modo apŭd portum . . An. m<³eu>³mne? Ge. intellexti. An. occidi. Ph. hem . .
An. quid agam? Ph. quid ais? Ge. hui(u)s patrem vidisse me et patruom tuom.
An. nam quod ego huic nunc subito exitio remedium inveniam miser? 200
quod si eŏ m<³eae>³ fortunae redeunt, Phanium, abs te ut distrahar,
nullast mihi vita expetenda. Ge. ergo istaec quom ita sunt, Antipho,
tanto mage te advigilare aequomst: fortis fortuna adiuvat.
An. non sum apud me. Ge. atqui opus est nunc quom maxume ut sis, Antipho;
nam si senserit te timidum pater esse, arbitrabitur 205
commeruisse culpam. Ph. hoc verumst. An. non possum inmutarier.
Ge. quid faceres si aliud quid graviu' tibi nunc faciundum foret?
An. quom hoc non possum, illud minu' possem. Ge. hoc nil est, Phaedria: ilicet.
quid hĭc conterimus operam frustra? quin abeo? Ph. et quidem ego? An. obsecro,
quid si adsimulo? satinest? Ge. garris. An. voltum contemplamini: em 210
satine sic est? Ge. non. An. quid si sic? Ge. propemodum. An. quid sic? Ge. sat est:
em ĭstuc serva: et verbum verbo, par pari ut respondeas,
ne te iratu' s<³ui>³s saevidicis dictis protelet. An. scio.
Ge. vi coactum te esse invitum. Ph. lege, iudicio. Ge. tenes?
sed hĭc quis est senex quem video in ultima platea? ipsus est. 215
An. non possum adesse. Ge. ah quid agis? quŏ abis Antipho?
mane inquam. An. egomet me novi et peccatum meum:
vobis commendo Phanium et vitam meam.—
Ph. Geta, quid nunc fiet? Ge. tu iam litis audies;
ego plectar pendens nisi quid me fefellerit. 220
sed quod modo hic nos Antiphonem monuimus,
id nosmet ipsos facere oportet, Phaedria.
Ph. aufer mi "oportet": quin tu quid faciam impera.
Ge. meministin olim ut fuerit vostra oratio
in re incipiunda ad defendendam noxiam, 225
iustam illam causam facilem vincibilem optumam?
Ph. memini. Ge. em nunc ipsast opus ea aut, siquid potest,
meliore et callidiore. Ph. fiet sedulo.
Ge. nunc prior adito tu, ego in insidiis hic ero
succenturiatu', siquid deficias. Ph. age. 230