Omnem Galliam, quae saltu Pyrenaeo Alpibusque Jul.25.1.3
et monte Cebenna, fluminibus Rheno ac Rhodano
continetur patetque circuitu ad bis et tricies centum 5
milia passuum, praeter socias ac bene meritas ciuitates
in prouinciae formam redegit, eique <³⁰cccc>³⁰ in singulos
annos stipendii nomine inposuit. Germanos, qui trans 2.1
Rhenum incolunt, primus Romanorum ponte fabricato
adgressus maximis adfecit cladibus; adgressus est et
Britannos ignotos antea superatisque pecunias et obsides
imperauit; per tot successus ter nec amplius aduersum 5
casum expertus: in Britannia classe ui tempestatis prope
absumpta et in Gallia ad Gergouiam legione fusa et
in Germanorum finibus Titurio et Aurunculeio legatis
per insidias caesis.
  Eodem temporis spatio matrem primo, deinde filiam, 26.1.1
nec multo post nepotem amisit. inter quae, consternata
Publi Clodi caede re publica, cum senatus unum con-
sulem nominatimque Gnaeum Pompeium fieri censuisset,
egit cum tribunis plebis collegam se Pompeio desti- 5
nantibus, id potius ad populum ferrent, ut absenti sibi,
quandoque imperii tempus expleri coepisset, petitio se-
cundi consulatus daretur, ne ea causa maturius et in-
perfecto adhuc bello decederet. quod ut adeptus est, 2.1
altiora iam meditans [s]et spei plenus nullum lar-
gitionis aut officiorum in quemquam genus publice pri-
uatimque omisit. forum de manubiis incohauit, cuius
area super sestertium milies constitit. munus populo 5
epulumque pronuntiauit in filiae memoriam, quod ante
eum nemo. quorum ut quam maxima expectatio esset,
ea quae ad epulum pertinerent, quamuis macellaris
ablocata, etiam domesticatim apparabat. gladiatores 3.1
notos, sicubi infestis spectatoribus dimicarent, ui ra-
piendos reseruandosque mandabat. tirones neque in ludo
neque per lanistas, sed in domibus per equites Ro-
manos atque etiam per senatores armorum peritos eru- 5
diebat, precibus enitens, quod epistulis eius ostendi-
tur, ut disciplinam singulorum susciperent ipsique dic-
tata exercentibus darent. legionibus stipendium in
perpetuum duplicauit. frumentum, quotiens copia es-
set, etiam sine modo mensuraque praebuit ac singula 10
interdum mancipia e praeda uiritim dedit. ad reti- 27.1.1
nendam autem Pompei necessitudinem ac uoluntatem
Octauiam sororis suae neptem, quae Gaio Marcello
nupta erat, condicionem ei detulit sibique filiam eius
in matrimonium petit Fausto Sullae destinatam. om- 5
nibus uero circa eum atque etiam parte magna senatus
gratuito aut leui faenore obstrictis, ex reliquo quo-
que ordinum genere uel inuitatos uel sponte ad se
commeantis uberrimo congiario prosequebatur, libertos
insuper seruulosque cuiusque, prout domino patronoue 10
gratus qui esset. tum reorum aut obaeratorum aut pro- 2.1
digae iuuentutis subsidium unicum ac promptissimum
erat, nisi quos grauior criminum uel inopiae luxuriaeue
uis urgeret, quam ut subueniri posset a se; his plane
palam bello ciuili opus esse dicebat. nec minore 28.1.1
studio reges atque prouincias per terrarum orbem ad-
liciebat, aliis captiuorum milia dono offerens, aliis
citra senatus populique auctoritatem, quo uellent et
quotiens uellent, auxilia submittens, superque Italiae 5
Galliarumque et Hispaniarum, Asiae quoque et Graeciae
potentissimas urbes praecipuis operibus exornans; donec, 2.1
attonitis iam omnibus et quorsum illa tenderent re-
putantibus, Marcus Claudius Marcellus consul edicto
praefatus, de summa se re publica acturum, rettulit
ad senatum, ut ei succederetur ante tempus, quoniam 5
bello confecto pax esset ac dimitti deberet uictor exer-
citus; et ne absentis ratio comitiis haberetur, quando
nec plebi scito Pompeius postea abrogasset. acciderat 3.1
autem, ut is legem de iure magistratuum ferens eo ca-
pite, quo petitione honorum absentis submouebat, ne
Caesarem quidem exciperet per obliuionem, ac mox
lege iam in aes incisa et in aerarium condita cor- 5
rigeret errorem. nec contentus Marcellus prouincias
Caesari et priuilegium eripere, re<t>tulit etiam, ut co-
lonis, quos rogatione Vatinia Nouum Comum deduxisset,
ciuitas adimeretur, quod per ambitionem et ultra prae-
scriptum data esset. 10