Ergo non minus rubore quam praemiis stimulabantur, ne 37.1.1
clientulorum loco potius quam patronorum numerarentur,
ne traditae a maioribus necessitudines ad alios transirent, ne
tamquam inertes et non suffecturi honoribus aut non impe-
trarent aut impetratos male tuerentur. nescio an venerint 2.1
in manus vestras haec vetera, quae et in antiquariorum biblio-
thecis adhuc manent et cum maxime a Muciano contra-
huntur, ac iam undecim, ut opinor, Actorum libris et tribus
Epistularum composita et edita sunt. ex his intellegi potest 3.1
Cn. Pompeium et M. Crassum non viribus modo et armis,
sed ingenio quoque et oratione valuisse; Lentulos et Metel-
los et Lucullos et Curiones et ceteram procerum manum
multum in his studiis operae curaeque posuisse, nec quem- 5
quam illis temporibus magnam potentiam sine aliqua elo-
quentia consecutum. his accedebat splendor reorum et 4.1
magnitudo causarum, quae et ipsa plurimum eloquentiae
praestant. nam multum interest, utrumne de furto aut for-
mula et interdicto dicendum habeas, an de ambitu comitio-
rum, expilatis sociis et civibus trucidatis. quae mala sicut non 5.1
accidere melius est isque optimus civitatis status habendus
est, in quo nihil tale patimur, ita cum acciderent, ingentem
eloquentiae materiam subministrabant. crescit enim cum
amplitudine rerum vis ingenii, nec quisquam claram et in- 5
lustrem orationem efficere potest nisi qui causam parem
invenit. non, opinor, Demosthenem orationes inlustrant, quas 6.1
adversus tutores suos composuit, nec Ciceronem magnum
oratorem P. Quintius defensus aut Licinius Archias faciunt:
Catilina et Milo et Verres et Antonius hanc illi famam cir-
cumdederunt, non quia tanti fuerit rei publicae malos ferre 5
cives, ut uberem ad dicendum materiam oratores haberent,
sed, ut subinde admoneo, quaestionis meminerimus scia-
musque nos de ea re loqui, quae facilius turbidis et inquietis
temporibus existit. quis ignorat utilius ac melius esse frui 7.1
pace quam bello vexari? pluris tamen bonos proeliatores
bella quam pax ferunt. similis eloquentiae condicio. nam 8.1
quo saepius steterit tamquam in acie quoque pluris et in-
tulerit ictus et exceperit quoque maiores adversarios acrio-
resque pugnas sibi ipsa desumpserit, tanto altior et excelsior
et illis nobilitata discriminibus in ore hominum agit, quorum 5
ea natura est, ut secura †velint.