Iam vero contiones assiduae et datum ius potentissimum 40.1.1
quemque vexandi atque ipsa inimicitiarum gloria, cum se
plurimi disertorum ne a Publio quidem Scipione aut <L.> Sulla
aut Cn. Pompeio abstinerent, et ad incessendos principes
viros, ut est natura invidiae, populi quoque †et histriones 5
auribus uterentur, quantum ardorem ingeniis, quas oratori-
bus faces admovebant.
  . . non de otiosa et quieta re loquimur et quae probitate et 2.1
modestia gaudeat, sed est magna illa et notabilis eloquentia
alumna licentiae, quam stulti libertatem vocitant, comes
seditionum, effrenati populi incitamentum, sine obsequio, sine
severitate, contumax, temeraria, adrogans, quae in bene con- 5
stitutis civitatibus non oritur. quem enim oratorem Lacedae- 3.1
monium, quem Cretensem accepimus? quarum civitatum
severissima disciplina et severissimae leges traduntur. ne
Macedonum quidem ac Persarum aut ullius gentis, quae
certo imperio contenta fuerit, eloquentiam novimus. Rhodii 5
quidam, plurimi Athenienses oratores extiterunt, apud quos
omnia populus, omnia imperiti, omnia, ut sic dixerim, omnes
poterant. nostra quoque civitas, donec erravit, donec se 4.1
partibus et dissensionibus et discordiis confecit, donec nulla
fuit in foro pax, nulla in senatu concordia, nulla in iudiciis
moderatio, nulla superiorum reverentia, nullus magistratuum
modus, tulit sine dubio valentiorem eloquentiam, sicut indo- 5
mitus ager habet quasdam herbas laetiores. sed nec tanti rei
publicae Gracchorum eloquentia fuit, ut pateretur et leges,
nec bene famam eloquentiae Cicero tali exitu pensavit.