Ambvbaiarvm collegia, farmacopvlae. 1.2.pr.1
  Marcus Tigellius Hermogenes musicae artis scientia
praeditus Gaio Caesari dictatori fuit familiaris, postea Cleo-
patr<a>e, quia dulciter cantabat et iocabatur urbane. Augusto
quoque ita placuit, ut inter familiares domesticos haberetur. 5
Erat autem largit[i]or adeo, ut omnibus musicis et circula-
toribus multa donaret; et ideo morte eius tristes illos ait
factos esse.
  Porro autem causam insectandi hominis non mediocris
ingenii habuit Horatius, quod carmina eius parum scite mo- 10
dulata esse dicebat.
  Ambubaiae autem sunt mulieres uagae ac uiles, qui-
bus nomen hoc casu uanorum et ebrietate balbutientium uer-
borum uidetur esse <in>ditum.
  Nonnulli tamen ambubaias tibicines Syra lingua pu- 15
tant dici.
  Balathrones. 2.1
  Balathrones a balatu et uaniloquentia dicuntur.
  Colligit autem hac satura fere homines, dum uitia uitent,
in contraria uitia reccidere.
  Hvnc si perconteris, avi cvr atqve parentis et reliqua. 7.1
Si interrogaueris alium, inquit, cur maiorum suorum bona
mut<u>atus pecuniam deuoret, respondebit nolle se uideri
sordidi pusillique animi, et erunt qui eum laudent, alii uero
qui uituperent. 5
  Condvctis coemens obsonia nvmmis. 'Conductis nummis' 9.1
<pro> 'faenore sumptis' eleganter dixit, sicut conduct<ae> ope-
r<a>e dicuntur eius, cui merces ob opus praestatur.
  Fvfidivs vappae, id est: timet, n<e> si non acriter usuras 12.1
exegerit, uappa <ac> nebulo dicatur, id est uilis ac nugatorius.
  Qvinas hic capiti mercedes ex<ec>at. Mercedes pro usuris 14.1
dixit, secundum illud superius, quod dixerat conductis
nummis. Exec[t]at autem capiti ad illud pertinet, quod
auari faeneratores, cum dant usurariam pecuniam, primi
mensis usuras capitis ipsius sorti[s] stat<i>m <a>moue[b]ant: 5
hoc est ergo exsecat.
  Qvanto perditior qvisqve est, tanto acrivs vrget. Ac tanto, 15.1
inquit, grauioribus usuris onerat unumquemque, quanto in-
tellexerit eum neglegentius res suas agere.
  Nomina sectatvr modo svmpta veste virili svb patribvs 16-17.1
dvris.
  Dicit eum tam praecipitem esse auaritia, ut non dubitet
etiam filiis familias cum periculo exigendi pecunias credere,
dum modo graues usuras credito suo inponat. 5
  Pro qvaestv svmptvm facit, hic vix credere possis. Hoc 19.1
per ἀνθυποφορὰν dicitur, cuius sensus est: sed putet forsitan
aliqui pro modo quaestus sibi eum indulgere; cui haec re-
spondet: uix credere possis, quam si<bi> non si<t>
amicus. 5
  Ita, vt pater ille Terenti fabvla, qvem miservm et 20-21.1
reliqua. Notus est apud Terentium Menedemus ille senex,
qui de se poenas exigit, quod filium a se per duritiam sui
fugauerit.
  Malthinvs tvnicis demissis. 25.1
  Sub Malthini nomine quidam Maecenatem suspicantur
significari. Ab re t[h]amen nomen finxit. Maltha enim ma-
lacos dicitur. Porro autem tunicis demissis ambulare eorum
est, qui se molles ac delicatos uelint haberi. 5
  Facetvs pastillos Rvfillvs olet, Gargonivs hircvm. 26-27.1
  Haec quoque exempla ad immoderatam intemperatam-
que uoluntatem pertinent.
  Alii quippe munditias plus iusto adfectant, alii nullam
corporis sui habent curam. 5
  Svnt qvi nolint tetigisse nisi illas, qvarvm svbsvta 28-29.1
talos tegat instita veste.
  Matronas significat. Hae enim stola utuntur ad imos
pedes demissa, cuius imam partem ambit ins<t>ita adsuta.
  Qvidam notvs homo cvm exiret fornice, macte. Marcus 31.1
Cato ille Censorius, cum uidisset hominem honestum e for-
nice exeuntem, laudauit existimans libidinem compescendam
esse sine crimine. Macte autem 'magis aucte, id est cumu-
late' significat. 5
  Nolim lavdarier inqvit. Gaius Cup[p]<i>en<n>ius Libo 35.1
Cumanus Augusti familiaritate clarus corporis sui diligen-
tissimus fuit sectator matronarum concubitus.
  Albi autem non pro candido uidetur mihi dixisse, cum
utique possint et uulgares mulieres etiam meretrices candidae 5
esse, sed ad uestem albam, qua matronae maxime utuntur,
puto relatum esse.
  Avdire est oper<a>e pr[a]etivm, procedere recte qvi 37-38.1
moechis non vvltis, vt omni parte laborent.
  Vrbane abutitur Ennianis uersibus:
    Audire est oper<a>e pretium, procedere recte
    Qui rem Romanam Latiumque augescere 5
    uultis.
Sed illud urbanius, quod, cum Ennius uultis dixerit, hic
non uultis intulerit.
  Vtqve illis mvlto corrvpta dolore volvptas atqve haec 39-40.1
rara cadat dvra inter saepe pericvla. Merito hoc dicitur, cum adul-
teris <e>t raro contingat concubitus earum, quas sectantur, et
ipso metu periculi non sinceram inde uoluptatem percipiant.
  Ille flagellis ad mortem caesvs. Hoc de Gaio Sal- 41-42.1
lustio uidetur dici, qui deprehensus ab Annio Milone in adulterio
Faustae Syllae Felicis filiae uxoris eius flagellis caesus est.
  Dedit h<i>c pro corpore nvmmos. 43.1
  Ne testes ei absci[n]derentur, poenam pecunia redemit.
  Hvnc permixervnt calones. Permixerunt pro 'stu- 44.1
prauerunt' positum est.
  Calones autem serui dicuntur a calando, hoc est quod
uoce<n>tur ad ministerium. Nonnulli a kalendis putant,
quod ea die cibaria accipiant. 5
  Qvin etiam illvd accidit et reliqua. 44-45.1
  In ad[a]ulterio deprehensis a<i>t interdum euenisse, ut
uirilibus amputatis dimitterentur.
  'Ivre' omnes: Galba negabat. Subaudiendum hic extrin- 46.1
secus: factum dicebant.
  Est enim totum tale: iure omnes factum dicebant, Galba
autem negabat. Amare autem Seruium Galbam iuris con-
sultum perstrinxit, quasi contra manifestum ius pro adulteris 5
responder<i>t, quia ipse adulter esset.
  Tvtior a<t> qvant<o> mers est in classe secvnda, libertinarvm 47-49.1
dico, Sallvstivs in qvas non minvs insanit qvam qvi moechatvr.
A<i>t multo quidem t<u>tius esse libertinae condicion<i>s mulieres
sectari; quas tamen si cupidius quis adpetat, ut Sallustius Cri-
spus, in ea<n>dem infamia<m> corruptorum morum incidere. 5
  Qvaqve modeste mvnifico esse licet hoc est: quan- 50-51.1
tum permittitur <s>aluo modestiae temperamento largiri.
  Vt qvondam Marsaevs amator Originis ille mim<a>e. 55-56.1
Mima quaedam nomine Origo fuit [h]isdem temporibus, in
quam Marsaeus patrimonium suum inpendit.
  Vnde fama malvm gravivs qvam res trahit. 58-59.1
  Hoc ex persona sua Horatius dixit, intellegi uolens ex
nimio mimarum aut meretricum amore uexari quidem censum,
sed multo grauiora damna famae accidere.
  An tibi abvnde personam satis est, non illvd, qvidqvid 59-61.1
vbiqve officit, evitare? <Bis> 'euitare' accipe, quia sic plenum
<f>it: an tibi abunde personam satis est euitare, non illud
quidquid officit euitare? ait non satis esse personam matro-
nae euitare, nisi etiam illud quidquid nocet atque officit euites. 5
  Rem patris oblimare. 62.1
  Oblimare 'conterere' significat, ut quae a fabris li-
mantur.
  Qvid inter est in matrona, ancilla peccesve togata? 62-63.1
Neg<a>t interesse quicquam, utrum quis in matrona an in ancilla
an etiam in adultera delinquat, secutus opinionem Stoicorum,
qui omnia peccata paria esse dicunt. Nec enim rei a<d>-
missae quantitate<m>, sed admittentis uoluntatem spectant. 5
  Togatae autem in publicum procedere cogebantur f[a]e-
minae adulterii admissi conuictae.
  Villivs in Favsta[e] Syllae gener, hoc miser vno 64-65.1
nomine deceptvs, poenas dedit.
  'Villius' pro An<n>io dixit. Annius autem Milo maritus
fuit Faustae Cornelii Syllae filiae, qui <a> familia Longareni[a]
adulteri uxoris suae rediens a cena ante aedes suas, ne adul- 5
terum deprehenderet, pugnis caesus est et ferro perterritus;
quem ait nulla alia re in hanc iniuriam ac contumeliam rec-
cidisse, quam quod magnae nobilitatis uxorem habere adfec-
tauerit.
  Hvic si mvttonis verbis mala tanta videnti diceret 68-69.1
haec animvs. Muttonem pro uirili membro dixit, Lucilium
imitatus. Ille etenim in VII<I> sic ait:
    A l<a>eua lacrimas muttoni absterge[re]t
    amica. 5
  At qvanto meliora monet pvgnantiaqve istis dives 73-74.1
op<i>s natvra sva<e>.
  Quanto meliora monet <natura>, quam quae tu[a na-
tura] aestimas.
  Bene autem dicta [dicta] 'diues opis suae' natura, quon- 5
iam, quantum est in ipsa, non denegat uolu<p>tatem simpliciter
quaesitam.
  Tvo vitio rervmne labores, nihil referre pvtas? 76.1
  Tuo uitio laboras, si matronam concupiscas, rerum
autem, si[ue] feminam.
  Sit licet hoc Cerithe tvvm. 81.1
  Cerinthus nomine prostitutus dicitur fuisse insigni specie
atque candore.
  Adde hvc qvod mercem sine fvcis gestat, apert<e> et reliqua. 83.1
  Adice nunc, inquit, a<d> com<m>oda eorum, qui simpliciter
meretricum concubitu contenti sunt, quod nullo lenocinio
tecta ac fucata corpora in usu habent nudasque conspiciunt.
Matronae autem, siquid formonsi habent, id solum ostendunt, 5
quod reprehensibile est magnopere occultant.
EGLOGA III
  Regibvs hi<c> mos est, vbi eqvos mercantvr: opertos in- 86-87.1
spicivnt. Reges cum equos emunt opertos considerant, n<e>, si
speciem eorum mol<l>ities ungularum destituer<i>t, capti pul-
chritudine inutiles equos mercentur, uidelicet utilitatem pul-
chritudini praeponentes. Hoc ergo dicit unumquemque de- 5
bere facere circa contemplationem mulieris, ut magis utilita-
tem quam speciem formae eius aut natalium sectetur.
  Hypsaea caecior. Plotia Hypsaea uitiosos oculos ha- 91.1
buisse dicitur; quam hic amare in transitu percussit.
  Matronae praeter faciem nihil cernere possis, cetera, 94-95.1
ni Catia est, demissa veste tegentis: praeter faciem nihil cernere
matronae possis; reliquae enim corporis partes ueste celantur,
nisi forte [ni] Catiae similis est, quae ob pulchritudinem cru-
rum pudore neglecto alta ueste utebatur. Haec autem adeo 5
uilis fuit, ut in aede Veneris theatri Pompeiani adulterium
cum Valerio Ac<isc>ulo [colono] tribuno plebis obducto uelo
admiserit.
  Si interdicta petes, vallo circvmdata: nam te et reliqua. 96.1
  Si honestae feminae, quam compellare non licet, propter
quod maxime incenderis, concubitus adpetes, multa[e] sunt,
quae te inpediunt, quominus perspicere possis, qualis sit,
quam concupiscis. 5
  'Vallo' autem 'circumdata' allegoricos dicitur, id est:
custodiis septa ac praemunita.
  Ciniflones, parasiti. Et cin<if>lones et cinerarii in eadem 98.1
significatione apud ueteres dicebantur ab officio calamistrorum,
in cinere calefaciendorum, quibus matronae capillos crispabant.
  Cuius rei et Vergilius meminit dicens:
    Vibratos calido ferro murraque madentes. 5
  Plvrima qvae invideant pvre apparere tibi rem, hoc est: 100.1
et alia plurima, quae non patiantur tibi corpus eius apparere.
  Altera, nihil obstat: Cois tibi. 101.1
  Altera, inquit, quae prostat, <per>lucida ueste utitur ita,
ut uelut nuda conspici possit.
  Haec autem uestis in Κῶ<ι> insula conficitur, per quam
ob nimiam subtilitatem, quae intra sunt, translucent. 5
  Leporem venator vt alta in nive sectetvr, positvm sic 105-106.1
t<ang>ere nolit. Quem ad modum uenator fugientem leporem
capere, appositum autem in cena non uult tangere, <h>ac
specie matronam adpeti ait, quia non sit licitus ac facilis eius
complexus, meretrices autem fastidiri, quia copia earum sit 5
in promptu.
  Cantat et adponit 'mevs est amor hvic similis'. Amator, 107.1
inquit, matronae hoc cantat.
  Transvolat in medivm: licitam uenerem transcendit 108.1
ac fastidit.
  Hiscine versicvlis speras tibi et reliqua. His uersi- 109.1
culis, quo<s> cantare <e>um dixit, quibus uenatori amorem
suum comparat.
  Nonne, cvpidinibvs sta<tv>at natvra modvm qve<m> et 111.1
reliqua.
  Nonne satius est, inquit, quaerere, quem finem cupidi-
tatibus natura statuerit, quid tolerari possit, si denegetur,
<quid denegatum> sustineri non possit? [quaerere magis 5
prodest]. Nega<b>i<t> autem sibi homo prudens e<a> tantum, sine
quibus famem ac sitim frigusque summoueat.
  Et inane[m] abscindere soldo. Allegoricos: et inutilia 113.1
a<c> uana ab utilibus ac necessariis reccidere ac separare.
  Nvm tibi cvm favces vrit. Satis eleganter ac proba- 114.1
biliter haec inferuntur. Ait enim, sicut, qui famem ac sitim
sedare cupiat, uasorum, quibus haec inferantur, dilectum non
habeat, ita rei ueneriae rationem esse, siquis ea<m> ex ne-
cessitate, non ex d<e>liciis aut praua persuasi<o>ne uelit nosse. 5
  Non ego: namqve parabilem amo venerem facilemqve. 119.1
Quod ad me pertineat, inquit, <e>go certe non faciam, ut malim
tentigine rumpi, quam in quamlibe<t> occurrentem necessi-
tatem libidinis effundere. Nam et illam malo, qua facile po-
tiri possim. 5
  Illam 'post pavlo', 'sed plvris', 'si exierit vir' Gallis. 120-121.1
Haec distinguenda sunt, ut singula legantur. Ita demum enim
significabuntur uerba eius, qua<e s>e magno uend<a>t et dif-
ferendo amatorem cupidiorem sui faciat. Gallis autem has
ait aptiores esse, quia Filodamus Epicurius, cuius sensum 5
transtulit, relegat tales ad Gallos, qui magno adulteria mer-
cantur uel propter diuitias, uel quod incensioris libidinis sint.
  Vt neqve longa nec magis alba velit, qvam dat natvra, 123.1
videri. Hoc est: quae simpliciter agat, nec proceritatem sibi
staturae aut fucis colorem mentiatur.
  Haec vbi svpposvit dextro corpvs mihi laevvm. 125.1
  Hoc est, quod Lucilius ait in VIII.:
    Et cruribus crura diallaxon.
  Do nomen qvodlibet illi. 126.1
  Eleganter: fingo mihi in tenebris meretricem illam ali-
quam esse de nobilibus. Per quod significat, non interesse
quae sit, cum eam non uideas uel cum omnium eadem cor-
poris natura sit. 5
  Vae pallida lecto desiliat mvlier[em]. Quidam 129-130.1
putauerunt uaepallida[m] nunc unam partem orationis esse, ut
    Vegrandi s[ub]ubere coctum,
quod ait Persius Flaccus, ut significet 'ualde pallida',
sed mihi uidetur uae imitatiuo charactere dictum, ut illa per- 5
turbata mariti aduentu[m] hanc lamentationis uocem proferat.
  Miseram se conscia clamet. Ancilla[m] scilicet, quae 130.1
conscia sit dominae in hoc adulterii facinore.
  Discincta tvnica fvgiendvm est, et pede nvdo. 132.1
  Energos [hoc est otiose] expressa perturbatio adulteri[i]
de ipso lecto subito fugientis.
  Ne nvmmi pereant avt pyg[a]e avt deniqve fama. Ne 133.1
deprehensus aut pecunia se redimat aut a<d> adulter<ii> referen-
dam contumeliam c<on>stupretur aut certe manifestus adulterii
reus cum ad iudicium profectus sit condemnatus infamis fiat.
  Deprendi miservm est: Fabio vel ivdice vinca<m>. Satis 134.1
urbane significat Fabi<um> pro adultero iudicaturu<m>, s<i>
iudex in hanc rem constituatur, qui harum rerum sit et ipse
sectator.