Quanta vero sit potestas singulis iunctis sibi, 545
ut prior quaecumque curret, hoc pedes discriminant,
scandimus si quando versum quolibet metro datum.
namque si momenta quae sint litterarum examines
consonantum aut quas necesse est consonantes effici,
tempus unum iam tenemus esse correptis datum, 550
bina productas habere nec minus compertum erit.
tempus autem consonantes dividunt unum duae:
inde quae duplex habetur, tempus integrum dabit.
ergo correptae iugatur una quando consonans
sive vocalis, referri quae potest in consonam, 555
sescuplum tempus necesse est edere istam syllabam,
quae duplex habere posset ab duabus consonis.
ac per hoc producta per se, quae duorum temporum est,
consonae cum subiugatur vel relatae in consonam,
temporis parte atque duplo sit necesse est praedita. 560
hoc sub exemplis videbis esse planum nominum,
syllabas ex his duabus quae parant vocalibus,
Iuno vita quando longas, vel iuba aut vigor <breves>.
consonas fieri necesse est hic priores litteras;
quae sequuntur, ut fuerunt, esse vocalis soni. 565
temporis momenta longae possident partem et duo:
sescuplum breves habere parte et uno convenit.
pars enim ista non sequenti prorogat tempus suum,
sed priori, pleniore si indigebit tempore.
syllabam nam iam peractam cum sequetur i vel u, 570
illa porro brevis in unam consonantem desinet,
i sequens partem rependet, quam ministrant consonae.
hoc et u praestare poterit, cum tenebit hunc locum.
rursus exemplis agendum est. ergo quo sit planius,
syllabam brevem ante ponam desinentem in consonam, 575
at iubam pes ut paretur, sit vel alter at vigor:
sic enim partem videbis huc redire temporis.
a brevis dum consonanti t propinquae iungitur,
tempori suo ex eadem consona partem trahet.
sescuplum quod dico sic fit. plena quo sint tempora, 580
i dabit partem residuam, quam ministrant consonae:
hoc et u, pedem locare si velimus at vigor.
longa fit si prima positu tunc duorum temporum
et breves ambae manebunt insequentes syllabae,
quattuor pedem peractum cernis esse temporum. 585
Iuno porro sive vita cum pedem primum occupat,
consonans effecta cum sit quae prior locatur i,
et sequens, producta quippe, bina praestet tempora,
parte censeri videmus atque duplo syllabam.
hinc pedem si coeperimus edere iterum dactylum, 590
quia brevis vocalis extat in sequenti syllaba,
tertiam addamus necesse est utique correpti soni.
pes quidem reddetur ipse; non tamen pars temporis
consonae factae prioris cernimus quo cesserit.
ergo ut effectus probetur, consonans cum fiet i, 595
non erit locanda prima, quando versus nascitur,
syllaba sed in secunda: * * * quae brevis cum consona
esse poterit t, priores qua pedes adiuvimus,
sescuplum quae sola praestat, temporis parte indiget;
ut sit at iu pes, et inde versus ortum sumpserit. 600
ergo iu quia nunc secundo conlocatur in loco,
i sua, quam consonantem non negamus redditam,
at facit longam, tenebat sescuplum quae temporis.
nec secus partem retrorsus u dabit, cum consona est.
fiet at iu pes solutus, fiet at vi par ei: 605
syllabas longas habebunt hi pedes binas ita,
dum situ prior iuvatur et sequens producitur.
porro cum producta prima est, si sequatur consonans,
efficit duplum atque partem; non, ut illic diximus,
ante partem et inde duplum; prima quod non sit brevis. 610
sol tibi velut poeta signa cum dicit dabit,
sufficit producta prima temporis duplum dare:
pars residua consonantis unius vel proximae
ita vacabit, ut vacabunt, quando plures consonae
sponte productam sequentur, non egentem subsidi; 615
trans mare atque insignis auster si in pedem convenerint.