De spe, fide et caritate
|
|
Tribus in rebus Christiani culminis fundamenta consis-
|
1.36.1.1
|
tunt, id est in spe, in fide, in caritate, quae ita inuicem sibi
|
|
uidentur esse connexa, ut sint aliis alia necessaria. Spes enim
|
|
nisi praecedat, cui laborat fides? Fides si non sit, quomodo
|
|
spes ipsa nascetur? Quibus si deneges caritatem, utraeque
|
5
|
cessabunt, quia neque fides sine caritate neque spes poterit
|
|
operari sine fide.
|
|
Itaque Christianus tribus in rebus, si
|
2.1
|
cupit esse perfectus, debet esse constructus. Si quid enim ei
|
|
ex his defuerit, perfectionem sui operis non habebit. Vnde
|
|
primo omnium spes nobis proponenda est futurorum, sine qua
|
|
nec praesentia quidem ipsa stare posse perspicimus. Adeo tolle
|
5
|
spem: torpet humanitas tota; tolle spem: artes uirtutesque
|
|
uniuersae cessabunt; tolle spem, et interempta sunt omnia.
|
|
Quid facit ad litteratorem puer, si litterarum non sperat
|
3.1
|
fructum? Quid ratem profundo gurgiti nauta committit, si
|
|
ei numquam lucrum, numquam portus desideratus occurrit?
|
|
Quid miles non dicam horridae hiemis aut torridae aestatis
|
|
iniurias, sed se ipsum contemnit, si gloriae spem futurae non
|
5
|
gerit? Quid agricola semina spargit, si sudoris sui praemium
|
|
non colligit messem? Quid Christianus credit in Christum, si
|
|
promissum sibi ab eo perpetuae felicitatis tempus non credit
|
|
esse uenturum?
|
|
Sed spes ex fide est, quae quamuis in futuro sit posita,
|
4.1
|
fidei tamen est iure subiecta. Vbi enim fides non est, nec spes
|
|
est; fides enim spei substantia est et spes fidei gloria, quoniam
|
|
praemium quod spes habet fides meretur, quae quidem pro
|
|
spe pugnat, sed sibi uincit. Amplectenda est igitur, fratres,
|
5
|
tenaciter nobis et omni genere custodienda uirtutum. In hanc
|
|
fortiter incumbendum; ipsa est enim uitae nostrae immobile
|
|
fundamentum, inuictum aduersus diaboli impetus propugna-
|
|
culum pariter ac telum, animae nostrae inpenetrabilis lorica,
|
|
legis conpendiosa ac uera scientia, daemonum terror, marty-
|
10
|
rum uirtus, ecclesiae pulchritudo uel murus, dei ministra,
|
|
Christi amica, spiritus sancti conuiua.
|
|
Huic et praesentia
|
5.1
|
subiacent et futura: ista quia contemnit, illa quia sua esse
|
|
praesumit; nec spes timet, ne non ueniant, quia ea semper
|
|
secum suis in uirtutibus portat. Hoc est, quod Abraham contra
|
|
spem in spem credidit deo, ut fieret pater multarum gentium.
|
5
|
Contra spem autem est, quod impossibile est ac non uidetur;
|
|
sed possibile hac spe fit, cum dei dicto indubitanter ac fortiter
|
|
creditur. Dicit enim dominus: Omnia possibilia credenti.
|
|
Vnde Abraham credidit deo et deputatum est illi ad iustitiam;
|
6.1
|
qui ideo iustus, quia fidelis; iustus enim ex fide uiuit; ideo
|
|
fidelis, quia credidit deo; qui nisi credidisset, neque iustus
|
|
neque pater gentium esse potuisset. Quapropter manifestum
|
|
est spei ac fidei unam inseparabilemque esse naturam, quia
|
5
|
in homine ex his quaecumque defecerit, ambae moriuntur.
|
|
Fides itaque uel maxime res propria nostra est, domi-
|
7.1
|
no ipso dicente: Fides tua te saluum fecit. Igitur si nostra est,
|
|
seruemus ut nostram, ut iure speremus aliena. Nemo enim
|
|
censum decoctori committit nec desertorem praemiis trium-
|
|
phalibus honorabit, maxime cum scriptum sit: Qui habet,
|
5
|
dabitur illi et abundabit; qui autem non habet, etiam id quod
|
|
habet auferetur ab eo. Per hanc, fratres, a deo Enoc meruit
|
|
cum corpore contra legem naturae transferri; per hanc eua-
|
|
dens Noe non inuenit, cum quo diluuium fuisse conferret; per
|
|
hanc Abraham ad dei peruenit amicitiam; per hanc Isaac
|
10
|
praeter ceteros enituit; per hanc Iacob deo colluctari prae-
|
|
ualuit; per hanc Ioseph Aegyptum suae dicioni subiecit.
|
|
Haec Moysi in mari rubro terram uitream fecit; haec, ut
|
8.1
|
cursus soliti contempta mensura Iesu Naue desiderio parere-
|
|
tur, soli lunaeque suos frenos induxit; haec de armato Golia
|
|
Dauid inermi triumphos attulit; haec in Iob inter crebra et
|
|
ingentia mala non desperauit; haec in Tobiae caecitate medica
|
5
|
fuit; haec in Daniele ora leonibus alligauit; haec in Iona
|
|
cetum in cymbam conuertit; haec in Maccabaeicae germani-
|
|
tatis exercitu sola uicit; haec in tribus pueris ignes amoenos
|
|
effecit; haec mare pedibus ambulari posse in Petro prae-
|
|
sumpsit.
|
10
|
Per hanc apostoli multos in nitidam cutem leprae
|
9.1
|
deformis contagiosis scabrosisque grassantium ulcerum spo-
|
|
liauere uerticibus; per hanc, inquam, caecos uidere, surdos
|
|
audire, mutos loqui, claudos currere, paralyticos reformari,
|
|
de obsessis daemones fugere mortuosque saepe ipsos a sepulcris
|
5
|
cum suis sibi exsequiis reuerti iusserunt, ut omnes mirarentur
|
|
fieri lacrimas gaudii, quae nunc fuerant orbitatis.
|
|
Sed longum est, fratres, ire per singula, maxime
|
10.1
|
quia caritas sua ingerit fortiora. Quae ita rebus uniuersis est
|
|
praedita, ut sit omnium iure ipso regina. Triumphet licet qui-
|
|
bus uult uirtutibus fides, ac spes multa et magna proponat,
|
|
tamen sine hac utraeque non stabunt: fides primo omnium si
|
5
|
se ipsam non amet, spes si non ametur.
|
|
Adde quod fides
|
11.1
|
sibi soli prodest, caritas omnibus; adde quod fides non gratis
|
|
pugnat, caritas autem etiam ingratis conferre consueuit;
|
|
adde quod fides non transit in alium, caritas parum est dicere
|
|
transit in alium quae transit in populum; adde quod fides
|
5
|
paucorum est, caritas omnium; adde quod spes ac fides
|
|
tempus habent, caritas autem finem non habet, momentis
|
|
omnibus crescit quantoque ab ea diligentibus inuicem credi-
|
|
tur, tanto inuicem plus debetur.
|
|
Non quemquam pro per-
|
12.1
|
sona diligit, adulari quia nescit; non pro honore, quia ambi-
|
|
tiosa non est; non pro sexu, quoniam illi unus est ambo; non
|
|
pro tempore, quia uaria non est; non aemulatur, quia inuidia
|
|
quid sit ignorat; non inflatur, quia humilitatem colit; non
|
5
|
malum cogitat, quia simplex est; non irascitur, quia etiam
|
|
iniurias libenter amplectitur; non fallit, quia fidem ipsa
|
|
custodit; non ulla re indiget, quia ei praeter quod est nihil est
|
|
necessarium.
|
|
Haec rura, urbes ac populos composita pace
|
13.1
|
conseruat; haec circa regum latera securos gladios facit;
|
|
haec bella premit, lites tollit, iura euacuat, fora compescit,
|
|
odia eradicat, iras exstinguit. Haec mare penetrat, orbem
|
|
circuit, commercio nationibus necessaria subministrat. Poten-
|
5
|
tiam, fratres, cito eius edicam. Quicquid locis natura negauerit,
|
|
caritas reddit. Haec coniugalis affectus duos homines sacra-
|
|
mento uenerabili unam cogit in carnem. Haec humanitati
|
|
praestat esse quod nascitur.
|
|
Huius est munus, quod cara
|
14.1
|
uxor, quod generosi liberi, quod ueri sunt patres. Huius est
|
|
munus, quod alii ut nos aut plus quam nos proximi uel amici
|
|
sunt nobis. Huius est munus, quod diligimus seruos ut filios
|
|
ac nos illi colunt libenter ut dominos. Huius est munus, ut,
|
5
|
non dicam notos aut amicos, sed saepe etiam eos, quos num-
|
|
quam uidimus, diligamus. Huius est munus, quod antiquorum
|
|
aut uirtutes ex libris aut ex uirtutibus libros agnoscimus.
|
|
Sed quid ego diutius demorer in humanis, quasi sola
|
15.1
|
isto affectu sint praedita? Nonne uidemus omne animantium
|
|
genus congregatione, concordia testari caritatem atque ita
|
|
omnis motus quasi uno sensu magistra dilectione conuerti,
|
|
ut quiuis intelligat hoc fieri non posse sine naturalis amicitiae
|
5
|
disciplina? Quid autem pro se in necessitatibus gerant,
|
|
omnibus nota porcorum cotidiana propemodum tam iucundi
|
|
certaminis exempla declarant; quia aliqui eorum cum forte
|
|
de numero audacis lupi rabie denotatus in praesens periculum
|
|
coeperit infestationibus tyrannicis duci, omnes repente con-
|
10
|
celerant, laboranti subueniunt, paene armis ipsis inimici cer-
|
|
tatim se crebro subiciunt, ingenti fragore confundunt exsertis-
|
|
que mucronibus sordidis uelut testudine quadam resistunt uin-
|
|
cuntque facilius caritate, quod singillatim nuda uix possunt
|
|
superare uirtute.
|
15
|
Elementa quoque ipsa, fratres, satis
|
16.1
|
diuersa satisque repugnantia olim deprehendisset interitus,
|
|
nisi ea inuicem mutuis aequalibusque temperantiae dotata
|
|
muneribus perennis connubii fideli propagine benigna caritas
|
|
illigasset. Nihil est prorsus, quod sine hac gratum, sine hac
|
5
|
pacificum, sine hac fidele, sine hac securum, sine hac gloriosum,
|
|
sine hac deo iunctum, sine hac possit esse perfectum.
|
|
Denique cum dominus interrogaretur, quod esset summum
|
17.1
|
legis sacrae praeceptum, sic ait dicens: Diliges dominum deum
|
|
tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota uirtute tua;
|
|
et secundum simile huic: diliges proximum tuum tamquam te
|
|
ipsum. In his duobus praeceptis pendet omnis lex et prophetae.
|
5
|
Vnde manifestum est dilectionem uirtutum omnium diuina-
|
|
rum esse substantiam naturalemque magistram, quoniam ex
|
|
lege discitur, sed in mentibus nascitur. Lex enim pendet ex
|
|
caritate, non caritas pendet ex lege, sacra scriptura dicente:
|
|
Iusto lex posita non est, sed peccatori. Peccator autem ille est,
|
10
|
qui caritatem non habet dei ac per hoc operanti iram recte
|
|
subiacet legi.
|
|
Atquin forte aliquis dicat: 'Lex spernenda
|
18.1
|
est, quia iusto necessaria non est, peccatori uero molesta
|
|
est'. Absit, fratres: immo potius ueneranda est, quia ueritatis
|
|
speculum, quia rigida quaedam dilectionis est forma; quic-
|
|
quid enim a iusto didicit, id facere iniustum quoque compellit,
|
5
|
bifarie inclita: unum glorificando, alium corrigendo.
|
|
Constat ergo omne Christianitatis magis in caritate
|
19.1
|
quam in spe uel fide esse depositum, sicut euidens testatur
|
|
exemplum. Iudas Scariothes traditor domini et spem et fidem
|
|
perdidit, quia caritas in ipso non mansit. Nam et haereses et
|
|
schismata sic disseminantur, cum inflata fides ac spes dilec-
|
5
|
tionis a fundamento uelluntur.
|
|
Quid autem sine caritate
|
20.1
|
sint non tantum istae, sed et aliae quoque uirtutes, indice
|
|
Paulo cognoscite: Et si habuero, inquit, omnem fidem, ita ut
|
|
montes transferam, caritatem non habeam, nihil sum. Et si in
|
|
cibos distribuero omnia mea et si tradidero corpus meum, ut
|
5
|
ardeam, caritatem autem non habeam, nihil proficio. Caritas
|
|
enim, fratres, omnia diligit, omnia credit, omnia sperat, omnia
|
|
sustinet; caritas numquam excidet. Igitur non inmerito domi-
|
|
nus deus proximi dilectionem commendat, quoniam solam
|
|
praesumit seruare posse quod praecipit.
|
10
|
Primum est itaque dilectionis officium deo refun-
|
21.1
|
dere, quod nati sumus, solique debere, quod uiuimus, nihilque
|
|
prorsus cordis nostri in penetralibus retinere, quod alieno iuri
|
|
seruemus. At cum ab eodem huius deuotionis inuitatione in-
|
|
habitari seu nos in ipso habitare coeperimus—sicut Iohannes
|
5
|
dicit: deus caritas est; qui manet in caritate, in deo manet et
|
|
deus in illo manet—, tunc demum, fratres, caritatem per
|
|
semet ipsum ei condigne reddemus, quia facta commutatione
|
|
quod eius est fit pro partibus nostris.
|
|
Sequens est, ut etiam
|
22.1
|
proximos eo affectu, quo nos ipsos diligimus, diligamus, maxi-
|
|
me cum cognationis ipsa hoc exigant iura. Clamat enim
|
|
prophetes: Deus unus creauit uos; nonne pater unus est om-
|
|
nium uestrum?. Quisque igitur nobilitatis suae conscientiam
|
5
|
retinet, diligit fratrem nec aliquid audire exspectauit ex lege,
|
|
ne admonitione pietati aliquid derogetur, tantumque se in
|
|
ipso amat, ut oderit se sine ipso.
|
|
Accedit ad cumulum,
|
23.1
|
quod ideo deus hominem ad imaginem et similitudinem suam
|
|
fecit, ut contemplatione imaginis pateremur reuerentiam ueri-
|
|
tatis in eaque res condicione dimissa est, ut, si quid mali seu
|
|
boni cuiquam fecerimus, deo fecisse uideamur; propter quod
|
5
|
non inmerito Iohannes, peculiaris arcanorum domini consultor,
|
|
constanter edicit: Si quis dixerit, quoniam diligo deum, et fra-
|
|
trem suum odit, mendax est; qui enim non diligit fratrem suum,
|
|
deum, quem non uidet, non potest diligere.
|
|
Decertemus igi-
|
24.1
|
tur, fratres, inter nos mutui amoris aemulatione gloriosa
|
|
imaginemque dei dignissime uenerando declaremus, quid ipsi
|
|
ueritati debeamus, scientes, quoniam, si quis imaginem laese-
|
|
rit, in exitium suae animae incitat ueritatem. Nec est dicto
|
5
|
longe probatio. Si incliti cuiusquam regis, hominis tamen,
|
|
uultus quiuis ulla uiolauerit ratione, nonne continuo uelut
|
|
sacrilegii commissi capitales poenas luit? Quanto magis in
|
|
dei causa fortius praecauendum est, quem solum ueretur quic-
|
|
quid in uirtutibus naturae a regibus ipsis quoque metuitur.
|
10
|
Sed necessario unicuique sinceri amoris est noscen-
|
25.1
|
da proprietas, ne sub sono nominis commutetur regula ueri-
|
|
tatis. Est enim et alius amor sane saluti nostrae contrarius,
|
|
cui recte hominis forma tribuitur, quia temporalis ac fragilis
|
|
esse cognoscitur. Ideo lineamento puerili depingitur, quia eius
|
5
|
lasciua lubricitas nec annis senilibus temperatur; ideo nudus,
|
|
quia uoluntas eius est turpitudo; ideo pennatus, quia in quae-
|
|
cumque conceperit uelociter ruit; ideo telis facibusque con-
|
|
structus, quia inlicitis ardoribus semper iunctus est gladius;
|
|
ideo autem caecus, quia, cum exarserit, non aetatem conside-
|
10
|
rat, non formam, non sexum, non gradum, non sacrosanctum
|
|
illum saltem suae pietatis affectum.
|
|
Hic facibus suis Euae
|
26.1
|
pectus incendit; hic Adam suis telis occidit; hic Susannam
|
|
conatus est duorum seniorum aut prodigiosis ignibus subicere
|
|
aut parricidali gladio iugulare; hic Ioseph mulieri flagitat
|
|
esse uiolentum, quem, etiam dum denudat, esse non inuenit
|
5
|
inpudicum; hic synagogam expugnauit, cum sua illi arma
|
|
concedit; hic ubique turbulentus, ubique fertur insanus:
|
|
promittit, fallit, dat, tollit; nunc tristis, nunc hilaris, nunc
|
|
humilis, nunc elatus, nunc ebrius, nunc ieiunus, nunc accusa-
|
|
tor, nunc reus; iocatur, ludit, pallet, tabet, suspirat, zelat,
|
10
|
obsequitur; aut temptat aut decipit peiusque blanditur quam
|
|
furit. Occasionem ullam prorsus nocendi non praeterit.
|
|
Vultis scire, quod malum sit? In ipso fructu suo etiam ipse
|
27.1
|
se odit. Venenis eius cotidie totus exaestuat mundus pestife-
|
|
risque uoluptatibus ita corrupta sunt omnia, ut quicquid in eo
|
|
geritur, non debere diligi a nobis sacris uocibus dum iubetur,
|
|
recte sapientibus exsecrabilis esse uideatur, Iohanne dicente:
|
5
|
Nolite diligere mundum neque ea, quae in mundo sunt. Si quis
|
|
dilexerit mundum, non est caritas patris in illo, quoniam omne,
|
|
quod in mundo est, concupiscentia carnis est et concupiscentia
|
|
oculorum et ambitio saeculi, quae non est a patre, sed ex con-
|
|
cupiscentia mundi. Per hanc enim diabolus cum diuerse homi-
|
10
|
num mentes capit ac decipit, sic Cupido uocitari a luxuriosis
|
|
suis sibi cultoribus coepit.
|
|
Nunc ergo uideamus, unde uera caritas ueniat,
|
28.1
|
ubinam consistat, cui uel maxime debeatur: utique illi, qui
|
|
hominem fecit, qui ei munus perpetuae caritatis similitudinem
|
|
suam tradidit, qui orbem terrae donauit, qui omnia elementa
|
|
mundi cum animantibus suis eius potestati subiecit, qui ei
|
5
|
annos, tempora, menses, noctes ac dies clarissimosque duos
|
|
regalium orbium currus munerifero semper uicissitudinis
|
|
delectamento seruire praecepit, qui eum supra dicti amoris
|
|
male dulcibus uenenis occisum infernaeque sedi submersum
|
|
maiestatis suae sacramento uiuificatum insuper regni caelestis
|
10
|
participatione ditauit.
|
|
O caritas, quam pia et quam opulenta, quam potens!
|
29.1
|
Nihil habet, qui te non habet. Tu deum in hominem demutare
|
|
ualuisti. Tu eum breuiatum paulisper a maiestatis suae im-
|
|
mensitate peregrinari fecisti. Tu uirginali carceri nouem men-
|
|
sibus relegasti. Tu Euam in Mariam redintegrasti. Tu Adam
|
5
|
in Christo renouasti. Tu sacram crucem in salutem perdito iam
|
|
mundo prouidisti. Tu mortem deum mori docendo uacuasti.
|
|
Tuum est, quod, cum occiditur ab hominibus deus omnipoten-
|
|
tis dei filius, nullus irascitur de duobus.
|
|
Tu populi caelestis
|
30.1
|
animam tenes, cum ornas pacem, fidem custodis, amplecteris
|
|
innocentiam, ueritatem colis, patientiam diligis, spem reprae-
|
|
sentas. Tu diuersos homines moribus, aetatibus, dicione ex
|
|
una natura unum spiritum, unum efficis corpus. Tu martyres
|
5
|
gloriosos a confessione Christiani nominis nullis tormentis,
|
|
nulla nouitate mortis, nullis praemiis, nullis amicitiis, nullis
|
|
affectibus omni sane tortore pietatis mordacitate peioribus
|
|
separari permittis.
|
|
Tu ut nudum uestias, nuda esse con-
|
31.1
|
tenta es. Tibi fames saginatio est, si panem tuum inops esu-
|
|
riens manducauerit. Tuus census est totum in misericordiam
|
|
habere quod habes. Tu sola rogari non nosti. Tu oppressos uel
|
|
cum dispendio tui incunctanter eripis in qualibet angustia
|
5
|
constitutos. Tu caecorum oculus. Tu pes claudorum. Tu
|
|
scutum fidelissimum uiduarum. Tu melior pupillorum, plus
|
|
quam uterque parens. Tibi oculos numquam siccos esse aut
|
|
misericordia permittit aut gaudium. Tu tuos ita diligis inimi-
|
|
cos, ut inter eos carosque tibi quid distet, nemo discernat.
|
10
|
Tu, inquam, caelestia humanis, humana caelestibus iungis
|
32.1
|
arcana. Tu diuina custodis. Tu in patre imperas. Tu tibi in
|
|
filio obtemperas. Tu in spiritu sancto exsultas. Tu cum in tri-
|
|
bus una sis, nullo pacto diuideris, nulla humanae curiositatis
|
|
calumnia commoueris. A paterno fonte in filio tota refunderis
|
5
|
et tamen, tota ubi refunderis, nec recedis. Recte deus diceris,
|
|
quia trinitatis potentiam sola conuertis.
|
|