De spiritu et corpore
  Si quis studio uel noscendae uel impugnandae sacrae 2.4.1.1
legis naturae Natiuitatis Moysei librum lectitando saepius
replicauit, fortassis, ut sunt ingenia cotidie quae uidemus
uersutis contentionibus laeta, de apostoli dicto calumniosam
nobis inferat quaestionem, qui ait: Primus homo e limo terrae, 5
secundus e caelo, dubium quippe cum non sit unum hominem
tantum e limo terrae a deo finctum eique eius ex latere mu-
lierem coniugale solamen excussam, a quibus omne genus
manauit humanum, caelestem uero ibidem nec memoratum
nec factum posse doceri nec natum. 10
Huc accedit etiam ipsa 2.1
praepostera memoratio, quoniam res est disconueniens et ab-
surda, ut secundus sit inmortalis et qui mortalis est primus,
cum inmortalitas in se ordinem temporis non recipiat, mor-
talitas capiat. Vel si caelestis est primus, quid opus erat, ut 5
fieret quoque terrenus? Simile dictum euangelicum illud
consentanea potest argumentatione pulsari; scriptum est
enim: Nemo ascendit in caelum, nisi qui de caelo descendit,
filius hominis, qui erat in caelo. Quomodo filius hominis uel
cuius hominis nasci posset in caelo, ut de caelo descenderet, 10
cum humanitatis a caelo et possessio longe dimota sit et
natura?
Age, excita sensum, lector, inuenies ueritatem. 3.1
Qui erat in caelo, de caelo descendit; qui descendit, ipse est
et qui ascendit in caelum, filius hominis, qui erat in caelo;
filius hominis uocabulo, non natura. Non enim bis carnem
induit dominus. Sed sic oportuit praedicari, quia primo, ante- 5
quam esset, quod se fieri uoluisset, tam figura quam oraculis
frequentibus publicauit. Igitur 'dei filius' ad ineffabilem origi-
nem pertinet, 'hominis' ad sacramentum. Cuius sacramenti
arcanum euidenti ratione quasi quadam claui aperire cona-
bor, ut et prouidentiam dei et uim consociationis carnis et 10
animae et hominis summum bonum ubinam sit constitutum,
quiuis facillime possit agnoscere.
  Posteaquam deus, fratres, hunc mundum quasi quan- 4.1
dam futuri humani generis domum multipliciter aptatum
distinctumque elementis, opibus, animantibus, alimoniis uti-
litatibusque diuersis, magnis et plurimis, habitatori ulla ne
querela subesset, sollertia mira perfecit, tunc ad imaginem et 5
similitudinem suam fecit sibi ipse simulacrum sensibile atque
intellegens; sumpto quippe limo terrae hominem figurauit eique
animam, qua spiramus, infudit e proprio fonte spiritus sui.
Cui ab humo 'homo' nomen imposuit, credo, sicut res ipsa
docet, ut contemplatione opificii ac materiae semper suum 10
et uereretur et ueneraretur artificem.
Post haec subiecit ei 5.1
omnia bona mundi et quia erat iam sapientia conditus, sensi-
bus stipatus, eligendi mortem uitamue praecepti eruditione
commonitus, eum propriae uoluntati commisit. At liuidus ille
criminator, qui, quod sensim serpat, serpentis nomen accepit, 5
detestabili accensus inuidia eum, quia per se non ualebat,
aliena forma blanditus per mulierem transgressionem prae-
cepti dei persuadendo miserabiliter iugulauit et exinde heredi-
taria condicione confectum uniformiter interibat omne genus
humanum. 10
Nec fuit ullus ulli usquam solacii locus. Nam 6.1
hominem uiuum, ut adhuc usque, consumebat labor, gemitus,
impietas, dolor, aegritudo, miseria; mortui quippe corpus
figuramque illam florentissimam edax in aeternum terra dele-
bat; animam quoque feralibus tenebris relegatam perpetui 5
carceris poena perpetua inplacabilis affligebat infernus. Non
superi, non inferi parcebant simulacro dei: etenim mortis
imperium sibimet uindicauerat totum.
  Haec cum diu sic haberentur, sollertissimus ille 7.1
artifex rerum filius dei, cuius sapientia non habet finem nec
fortitudo mensuram, amore imaginis suae de caelo descendit,
uteri uirginalis illustrat hospitium ibidemque in homine inclu-
dit deum. Vtitur et figura et condicione mortali. Iustitiam 5
docet inmortalitatis esse comparatricem. Factis praecepta
consummat. Postremam suscipit mortem, ut ea deuicta resur-
gens homini per hominem, quem gerebat, et spem uincendae
mortis offerret et eum ad praemia inmortalitatis admitteret.
Sicque factum est, ut, quomodo per unius hominis damna- 10
tionem in omnes homines damnatio, sic per unius iustifica-
tionem in omnes homines iustificatio aeternae decurreret
uitae. Videtisne iam manifeste in homine suscipiendo fuisse
prouidentiam, in passione sacramentum, in resurrectione
summum bonum? 15
  Hic nunc primum omnium scire debemus hominis 8.1
fabricam ex duobus diuersis ac repugnantibus comparatam
discordique concordia esse connexam animamque lineamentis
corporis circumsaeptam. Vnde duae quoque uitae a deo attri-
butae sunt nobis: una, qua nescientes communi cum pecudi- 5
bus lege fundimur a natura, quae est corporalis ac per hoc
etiam breuis; alia uero animi, quam nos nobis ipsi hac in
uita per fidem sacri fontis uiuo de gurgite conparamus, nobilis
et aeterna, quia animus, qui uicerit mundum agnoscendo ac
seruando religionem ueram ueramque iustitiam, inmortalita- 10
tis necesse est pro laboris sui munere inmortali beatitudine
perfruatur. Inde est, quod intra hominem clandestinum
fremit momentis omnibus bellum, cum unaquaeque pars
nititur alteram subiugare, apostolo sic dicente: Caro concu-
piscit aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem; haec duo 15
inuicem aduersantur sibi.
  Hinc caro tota deliciis fluens, uariis temporum redi- 9.1
mita muneribus opes multimodas ac profundas promittit,
ostentat, obicit, donat, speciem proponit suam faciemque, in
quas illi libuerit figuras, speculo conciliante semper incertam
cotidie peregrinis coloribus mutat, gulae labore culta, lauacro 5
nitida, unguentis oblita, uestitu uaria, monilibus tota dis-
tincta, conuiuiorum celebritate iucunda, uino madida, gemmis
seu floribus redimita, oculorum iocorumque festiuitate lasciua,
auaritia caeca, libidine percita, delicate tumentis ac reflabilis
tori plumeo sepulcro superba. 10
Iactat se ludibunda per 10.1
nemora, fontes, prata, baias, ciuitates ac rura, uniuersis
uoluptatibus saepta, in cupidinem sui utrumque sexum, omnes
animas, omnes aetates isto carmine inuitans: Exiguum et cum
taedio est tempus uitae nostrae et non est refrigerium in fine 5
hominis et non est qui agnitus sit reuersus ab inferis, quia ex
nihilo nati sumus et post hoc erimus tamquam qui non fueri-
mus; et non est reuersio finis nostrae, quoniam consignata est
et nemo reuertitur; et infra: Venite ergo, fruamur bonis, quae
sunt, et utamur creatura tamquam iuuentute celeriter; uino 10
pretioso et unguentis nos impleamus et non praetereat nos flos
temporis. Coronemus nos rosis, antequam marcescant. Nullum
pratum sit, quod non transeat luxuria nostra. Vbique relinqua-
mus signa laetitiae, quoniam haec est pars nostra et haec sors.
  Illinc spiritus, quasi quidam dux peritissimus, 11.1
horum omnium praedicit fugam, in armis expeditissime stan-
dum, uigilandum diligenter, undique castra munienda, de-
fensanda regalia fortiter ac tenaciter signa; aestus, frigus,
famem, sitim uniuersaque discrimina aequanimiter perferen- 5
da; mundum abdicatione calcandum mortemque ipsam,
perennis cui beatitudo succedat, praemium uictoriae magis
esse quam mortem.
Luculenta oratione per Iohannem 12.1
hactenus contionatur: Nolite diligere mundum neque ea, quae
in mundo sunt. Si quis dilexerit mundum, non est caritas patris
in illo, quoniam omne, quod in mundo est, concupiscentia carnis
est et concupiscentia oculorum et ambitio saeculi, quae non 5
est a patre, sed ex concupiscentia saeculi. Et mundus transibit
et concupiscentia eius. Qui autem fecerit uoluntatem dei, ma-
net in aeternum, quomodo et deus manet in aeternum.
  Sed dicit aliquis: 'Si ita est, cur in se ipse potissi- 13.1
mum superatur?' Primo quia genus humanum magis uolupta-
ti quam uirtuti consentit, deinde quia delicias plus diligit quam
laborem. Huc accedit, quia bona carnis inuenit, non requirit,
mauultque potiri uel paruis praesentibus bonis quam bonis 5
ingentibus tardis. At uero spiritus bona non tantum sunt in-
uisibilia, tarda et abscondita, sed etiam nimis in arduo consti-
tuta, ut ad ea nisi cum summa difficultate, laboribus ac peri-
culis magnis non possit ab aliquo perueniri.
Adde quod 14.1
illa in solo genitali uersatur, ille peregrinus est. Illa sine con-
templatione meritorum quibuslibet passim sua munera inful-
cit, maxime indignis, ut ad se colligat turbas; ille numquam
remunerat quemquam, nisi primo quis uictor mortis iura 5
praetereat. Quae res efficit, ut siue metu siue incredulitate
praeponantur praesentia futuris, mala bonis, fragilia solidis,
falsa ueris, terrena caelestibus, temporalia sempiternis.
  O caeca mens hominum! Quid praesentium carna- 15.1
lium rerum fugaci illuderis blandimento? Quid deteriori meli-
orem subiacere compellis, scriptum quippe cum noueris: Om-
nis caro fenum et gloria eius sicut flos feni? Cuius si curam ge-
ris, pecuinam te esse cognoscis. An eius uirtutem diligis? Fran- 5
git ac subigit illam quiuis dolor. An pulchritudinem? Leuis et
commutabilis res est et quae una febri uel qualibet facillime
deleatur iniuria. Ecce procuratores uel gubernatores eius oculi
aliquo ictu exstincti subsidunt. Nonne cadauer est uiuum?
Ecce tabidus pulmo pinguibus sputamentis exesus detestabili 10
macie omnia gestatoris sui ossa denudat. Nonne horrebit
etiam sibi quodam modo illa excarnata umbra tractabilis?
Longum est ire per singula. Ecce peremptorius aliqui 16.1
morbus totam machinam lecto prosternit, ecce tempestas
undique mortis incumbit. Nonne statim illa, quae erat domina
uoluptatum, fit praeda morborum? Postremo iacentes reli-
quias mors uindicat sibi, insuper ei poenas gehennae paritura. 5
Tunc carnalis mimus ille finitur exsanguique nihil iam suffra-
gantia tota illa ornamenta medentur, nisi quod a false plan-
gentibus adhuc uiuenti rapiuntur.
  Vnde, fratres, sicut ueri Christiani, quasi hospites et 17.1
peregrini abstinete uos a carnalibus desideriis, quae militant
aduersus animam, nec uestrum frangat affectum, quod eius
secretum figuramque nescitis; quam si propterea contemnitis,
quia non uidetis, deum quoque, qui est inuisibilis, contemnere 5
similiter poteritis. Qui enim non diligit eius similitudinem,
sequitur ut oderit ueritatem. Inde est, quod stulti praeponunt
corpus animae, idolum deo.
Sed nos, qui Adam abiecimus, 18.1
Christum induimus; qui, quae uis, qui exitus, quae merces
carnis sit quaeue animae, deo magistro didicimus; qui non
ignoramus uictoria carnis ambas exstingui, animae uictoria
utramque seruari: meliora sequamur saltem uel eo studio, 5
quo sequimur mala. Nulla ulli competit excusatio, maxime
cum res nostrae commissa sit uoluntati, propheta dicente:
Ante hominem bonum et nequam, mors et uita; quod elegerit,
hoc dabitur ei. Vnde dubium non est uoluntatem nostram, cui
se iunxerit parti, praebere uictoriam eiusque in resurrectione 10
aut praemio perfrui perenni aut consimili poena puniri.