De humilitate
  Sapientes, ut uideri uolunt, Graeciae uiri praeter cete- 2.9.1.1
ros curiosi otioso negotio cor suum ultra quam licitum est
argumentis insolentibus extulerunt. Hi cum ascendunt uerbis
in caelum, cum deum persuadent hoc esse quod uolunt, cum
adsimulant se nosse rerum naturae secreta, cum stellis nomi- 5
na, soli labores inponunt, cum errores suos lunari circulo
adscribunt, cum ingenii sui carmen coli uel maxime cupiunt,
sic se et alios perdiderunt.
Nam mutato nomine et cultu, 2.1
quasi promota somniis, illas scholares calumnias dei usque
ad ecclesiam transmiserunt, ut in ipsa quoque, si insanire cui-
quam libeat, deus illi non colendus sit, sed quaerendus. Quod
nunc faciunt infideles, de quibus scriptura diuina quid pronun- 5
tiet, audiamus; cuius ista sunt uerba: Deminuerunt ueritates
a filiis hominum. Vana locuti sunt unusquisque ad proximum
suum; labia dolosa; in corde locuti sunt mala. Disperdat deus
uniuersa labia dolosa, linguam magniloquam; qui dixerunt:
Linguam nostram magnificabimus, labia nostra a nobis sunt. 10
Quis noster dominus est?.
  Hanc superbiam propheta tumidi cordis euitans sic 3.1
infit ad dominum: Domine, non est exaltatum cor meum. Cum
scriptum sciat: Homo uidet in facie, deus in corde, nonne in-
iuriosum uel superuacaneum putabitur deo indicare quod
nouerit? Absit. Indicat ille, sed nobis, quos cupit quod facit 5
ac praedicat imitari. Ergo inquit: Non est exaltatum cor
meum, docens optimum esse sacrificium deo cor contribulatum.
Quapropter, fratres, efferendum non est prosperis rebus, sed
timore dei intra mansuetudinis metas uerecundiae freno cohi-
bendum, ut possimus merito mereri, scriptura quod dicit: 10
Proximus est deus contribulatis corde et humiles spiritu saluabit.
Sed et dominus ipse nos pio promisso quid hortetur, accipite. 4.1
Venite, inquit, qui laboratis et onerati estis et ego reficiam uos.
Tollite iugum meum super uos et discite a me, quia mitis sum et
humilis corde, et inuenietis requiem animabus uestris. Deus
noster, fratres, humilis corde est et ineffabilis eius illa sapien- 5
tiae ac uirtutis potestas intra hominem susceptum iacet,
magis admirabilior, quia tantus est et talis. Et homo curiosus
cor suum extollit conaturque eius comprehendere altitudinem,
cuius non sequitur humilitatem!
  Sequitur ac dicit: Neque elati sunt oculi mei. Oculo- 5.1
rum peior est causa, quia exaltatio cordis ad paucos pertinet,
oculorum elatio ad omnes. De quibus Iohannes discipulis quid
praedicet, omnibus est in usu: Nolite, inquit, diligere mundum
neque ea, quae in mundo sunt. Si quis dilexerit mundum, non 5
est caritas patris in eo, quoniam omne, quod in mundo est,
concupiscentia carnis est et concupiscentia oculorum et ambitio
saeculi. His enim auctoribus concipitur, his ducibus geritur,
his ministris impletur quicquid cotidie concupiscentia, am-
bitione, auaritia ardet in saeculo. Quare utraque sunt uana, 10
quia et cordis exaltatio nullos fructus inuenit et oculorum
extollentia de alio in aliud elata quicquid uiderit mobilitate
fugaci statim deperdit.
  Dehinc sequitur: Neque ambulaui in magnis neque 6.1
in mirabilibus super me. Magna eloquia dei sunt, ipse mirabilis
in excelsis. Cum in periculis esset, si in his propheta non am-
bulet, quomodo bonum insuper sibi opus adsignat ab illis
recedendo, in quibus oportuerat ambulari? Prioribus, fratres, 5
posteriora respondent: de rebus enim loquitur saecularibus.
In magnis et mirabilibus se dicit non ambulasse, utique non
dei, sed in illis, quae magna ab hominibus hoc putantur in
saeculo. At cum addidit: super me, ostendit numquam se
elatum fuisse, cum posset. Nulli enim facilius efferuntur, nisi 10
quos inopinati honoris culmen extollit.
Dauid quippe humi- 7.1
lis, abiectus, ignobilis sui iacebat in domo patris, oues semper
pascendo propemodum peregrinus. Innocens cum innocentibus
deputatus hic placuit deo. Vnctus in regem, spiratus in uatem
non insolescit in regno, obumbrat neminem prophetae terrore. 5
Iniurias suas non exsequitur regia potestate; odientes se
diligit; inimicis parcit; parricidalibus filiis ignoscit. Persecu-
torem suum et, quod magis est, regem aliquotiens a deo in
manus traditum sibi mauult semper timere quam occidere,
inuerso gratus officio, deo dei munus retinendo placiturus. 10
Rex mansuetus, pater pius, propheta modestus. Totum potest,
a toto dissimulat; magnis ac mirabilibus saeculi non mutatur;
mitem humilemque retinet ubique pastorem.
  Post adiecit: Si non humiliter sentiebam, sed exaltaui 8.1
animam meam. Videamus, ne forte propheta ipse se inpugnet
exaltando animam suam, qui cor suum se non exaltasse glo-
riatur. Non sibi repugnat, sed ostendit animae esse sublimi-
tatem superiora uicisse, quia qui se exaltauerit, humiliatur et 5
qui se humiliauerit, exaltatur. Animae enim depressio cor
elatum est, cor cohibitum promotio est animae. Huius rei
testes sunt nobis duo homines propheticum carmen suis acti-
bus exponentes, pharisaeus et publicanus dei stantes in
templo. 10
Pharisaeus insulse manus tendit in caelum, quae 9.1
caedis saepe, saepe ministrae sunt rapinarum. Oculos inpu-
denter extollit, quorum lenocinio mundus in flore est. Intonat
lingua, caret quae numquam ueneno serpentis, et, quod omni
est maius insania, deo se laudat. Publicanus autem non mem- 5
bratim deum, sed totus exorat, quia timore totus est humilis,
sua peccata contestans, secundum domini dictum a quo
procedunt uniuersa genera peccatorum, pectus crebro percu-
tiens quodam modo cor suum manu uerecunde castigat postu-
latque tantum ueniam delictorum taciturnitate, non uoce. 10
Quorum quis quid sit consecutus, accipite: qui totum sibi ipse
promiserat, inanis, qui nihil praesumpsit, iustificatus de tem-
plo discessit.