DE ADQUIRENDA UEL OMITTENDA HEREDITATE
  Paulus libro secundo ad Sabinum. Qui totam hereditatem adquirere potest, 29.2.1.pr.1
is pro parte eam scindendo adire non potest:
  Ulpianus libro quarto ad Sabinum. sed et si quis ex pluribus partibus 2.pr.1
in eiusdem hereditate institutus sit, non potest quasdam partes repudiare, quasdam
adgnoscere.
  Idem libro sexto ad Sabinum. Quamdiu prior heres institutus hereditatem 3.pr.1
adire potest, substitutus non potest.
  Idem libro tertio ad Sabinum. Nolle adire hereditatem non uidetur, qui non 4.pr.1
potest adire.
  Idem libro primo ad Sabinum. Mutum nec non surdum, etiam ita natos pro 5.pr.1
herede gerere et obligari hereditati posse constat. Eum, cui lege bonis interdicitur, insti- 1.1
tutum posse adire hereditatem constat.
  Idem libro sexto ad Sabinum. Qui in aliena est potestate, non potest in- 6.pr.1
uitum hereditati obligare eum in cuius est potestate, ne aeri alieno pater obligaretur. Sed 1.1
in bonorum possessione placuit ratam haberi posse eam, quam citra uoluntatem adgnouit
is qui potestati subiectus est. Sed et si legitima hereditas filio delata sit ex senatus con- 2.1
sulto Orfitiano matris, idem erit probandum. Sed et si non adierit filius, diu tamen possedit 3.1
pater hereditatem, credendus est admississe hereditatem, ut diuus Pius et imperator noster
rescripserunt. Si is, qui putabat se filium familias, patris iussu adierit, eum neque sibi 4.1
neque ei qui iussit quaesisse hereditatem constat: quamquam is, quem pater iussit adire
et decessit, si adierit iam mortuo patre, obliget se hereditati, ut Iulianus libro trigesimo
primo digestorum scripsit: nam eum, qui dubitat, utrum filius familias an pater familias
morte patris factus sit, posse adire hereditatem magis admittit. interdum filii familias et 5.1
sine aditione adquirent hereditatem his in quorum sunt potestate, ut puta si nepos ex filio
exheredato heres sit institutus: patrem enim suum sine aditione faciet heredem et quidem
necessarium. Sed si quis heres institutus adoptetur a filio exheredato, necessarium eum 6.1
non facit, sed iuberi debet, ut adeat, quoniam mortis tempore in potestate non fuerit:
nam per eum quis existere necessarius non potest, qui ipse non esset exstaturus. Celsus 7.1
libro quinto decimo digestorum scripsit eum, qui metu uerborum uel aliquo timore coactus
fallens adierit hereditatem, siue liber sit, heredem non fieri placet, siue seruus sit, domi-
num heredem non facere.
  Paulus libro primo ad Sabinum. Si quis filium familias heredem instituerit 7.pr.1
et ita scripserit: 'si mihi Titius iste filius familias heres non erit, Sempronius heres esto'
filio adeunte iussu patris substitutus excluditur. Si filius prius quam sciret se necessarium 1.1
exstitisse patri heredem decesserit relicto filio necessario, permittendum est nepoti absti-
nere se aui hereditate, quia et patri eius idem tribueretur. In omni successione qui ei 2.1
heres exstitit, qui Titio heres fuit, Titio quoque heres uidetur esse nec potest Titii omittere
hereditatem.
  Ulpianus libro septimo ad Sabinum. More nostrae ciuitatis neque pupillus 8.pr.1
neque pupilla sine tutoris auctoritate obligari possunt: hereditas autem quin obliget nos
aeri alieno, etiam si non sit soluendo, plus quam manifestum est. de ea autem hereditate
loquimur, in qua non succedunt huiusmodi personae quasi necessariae. Impubes qui in 1.1
alterius potestate est si iussu eius adierit hereditatem, licet consilii capax non fuerit, ei
adquirit hereditatem.
  Paulus libro secundo ad Sabinum. Pupillus si fari possit, licet huius aetatis 9.pr.1
sit, ut causam adquirendae hereditatis non intellegat, quamuis non uideatur scire huius-
modi aetatis puer (neque enim scire neque decernere talis aetas potest, non magis quam
furiosus), tamen cum tutoris auctoritate hereditatem adquirere potest: hoc enim fauorabi-
liter eis praestatur. 5
  Ulpianus libro septimo ad Sabinum. Si ex asse heres destinauerit partem 10.pr.1
habere hereditatis, uidetur in assem pro herede gessisse.
  Pomponius libro tertio ad Sabinum. Impuberibus liberis omnimodo absti- 11.pr.1
nendi potestas fit, puberibus autem ita, si se non i<m>miscuerint.
  Ulpianus libro und<e>cimo ad edictum. Ei, qui se non miscuit hereditati 12.pr.1
paternae, siue maior sit siue minor, non esse necesse praetorem adire, sed sufficit se non
miscuisse hereditati. et est in semenstribus Uibiis Soteri et Uictorino rescriptum, non esse
necesse pupillis in integrum restitui ex auito contractu, quorum pater constituerat non ad-
gnoscere hereditatem neque quicquam amouerat uel pro herede gesserat. 5
  Idem libro septimo ad Sabinum. Is qui heres institutus est uel is cui 13.pr.1
legitima hereditas delata est repudiatione hereditatem amittit. hoc ita uerum est, si in ea
causa erat hereditas, ut et adiri posset: ceterum heres institutus sub condicione si ante
condicionem existentem repudiauit, nihil egit, qualisqualis fuit condicio, etsi in arbitrium
collata est. 5
Si quis dubitet, uiuat testator nec ne, repudiando nihil agit. 1.1
Substitutus quo- 2.1
que similiter si ante repudiat, quam heres institutus decernat de hereditate, nihil ualebit
repudiatio. Neque filius familias repudiando sine patre neque pater sine filio alteri nocet: 3.1
utrique autem possunt repudiare.
  Paulus libro secundo ad Sabinum. Idem est etiam si legitima hereditas filiis obuenit. 14.pr.1
  Ulpianus libro septimo ad Sabinum. Is qui putat se necessarium, cum sit uoluntarius, 15.1.1
non poterit repudiare: nam plus est in opinione, quam in ueritate.
  Idem libro uicesimo quarto ad edictum. Et e contrario qui se putat necessarium, uo- 16.1.1
luntarius existere non potest.
  Idem libro septimo ad Sabinum. Nec is, qui non ualere testamentum aut falsum esse 17.1.1
putat, repudiare potest. sed si certum sit falsum non esse, quod falsum dicitur, sicut
adeundo adquirit, ita et repudiando amittit hereditatem. Heres institutus 1
idemque legitimus si quasi institutus repudiauerit, quasi legitimus non amittit hereditatem:
sed si quasi legitimus repudiauit, si quidem scit se heredem institutum, credendus est
utrumque repudiasse: si ignorat, ad neutrum ei repudiatio nocebit neque ad testamentariam,
quoniam hanc non repudiauit, neque ad legitimam, quoniam nondum ei fuerat delata. 5
  Paulus libro secundo ad Sabinum. Is potest repudiare, qui et adquirere 18.pr.1
potest.
  Idem libro quinquagesimo nono ad edictum. Qui hereditatem adire uel 19.pr.1
bonorum possessionem petere uolet, certus esse debet defunctu<m> esse testatorem.
  Ulpianus libro sexagesimo primo ad edictum. Pro herede gerere uidetur 20.pr.1
is, qui aliquid facit quasi heres. et generaliter Iulianus scribit eum demum pro herede
gerere, qui aliquid quasi heres gerit: pro herede autem gerere non esse facti quam animi:
nam hoc animo esse debet, ut uelit esse heres. ceterum si quid pietatis causa fecit, si
quid custodiae causa fecit, si quid quasi non heres egit, sed quasi alio iure dominus, 5
apparet non uideri pro herede gessisse. Et ideo solent testari liberi, qui necessarii existunt, 1.1
non animo heredis se gerere quae gerunt, sed aut pietatis aut custodiae causa aut pro
suo. ut puta patrem sepeliuit uel iusta ei fecit: si animo heredis, pro herede gessit: enim-
uero si pietatis causa hoc fecit, non uidetur pro herede gessisse. seruos hereditarios pauit
iumenta aut pauit aut distraxit: si hoc ut heres, gessit pro herede: aut si non ut heres, 5
sed ut custodiat, aut putauit sua, aut dum deliberat, quid fecit, consulens ut saluae sint
res hereditariae, si forte ei non placuerit pro herede gerere, apparet non uideri pro herede
gessisse. proinde et si fundos aut aedes locauit uel fulsit uel si quid aliud fecit non hoc
animo, quasi pro herede gereret, sed dum ei, qui substitutus est uel ab intestato heres
exstaturus, prospicit, aut res tempore perituras distraxit: in ea causa est, ut pro herede 10
non gesserit, quia non hoc animo fuerit. Si quid tamen quasi heres petit, sed ex his, 2.1
quae ad heredem extraneum non transeunt, uideamus, an oneribus se immerserit heredi-
tariis. ut puta a liberto parentis operas petit: has heres extraneus petere non potuit, hic
tamen petendo consequi potest. et constat pro herede eum non gessisse, cum petitio
earum etiam creditoribus competat et maxime futurarum. Sed et qui in sepulchrum here- 3.1
ditarium mortuum intulit, obligari paternis creditoribus non est existimandus, ut Papinianus
ait: quae sententia humanior est, licet Iulianus contra scripserit. Papinianus scribit filium 4.1
heredem institutum qui se bonis paternis abstinuit uolgo putare quosdam, si a statulibero
pecuniam accepit, a creditoribus conueniendum, siue nummi peculiares fuerint siue non
fuerint, quia ex defuncti uoluntate accipitur, quod condicionis implendae causa datur.
Iulianus autem et si non abstinuit, idem existimauit. ita demum autem pro herede gessisse 5
ait Papinianus, si solus heres sit: ceterum si coheredem habeat et coheres adiit, non est
cogendus, inquit, is qui accepit a statulibero actiones creditorum suscipere: nam cum se
filius abstinet, idem debebit consequi iure praetorio, quod emancipatus consequitur qui
hereditatem repudiauit, quo facto statuliber filio nominatim pecuniam dare iussus potuisset
non heredi dando ad libertatem peruenire. itaque tunc pro herede geri dicendum esse ait, 10
quotiens accipit quod citra nomen et ius heredis accipere non poterat. Si sepulchri uio- 5.1
lati filius aget quamuis hereditarii, quia nihil ex bonis patris capit, non uidetur bonis in-
miscere: haec enim actio poenam et uindictam quam rei persecutionem continet.
  Idem libro septimo ad Sabinum. Si quis extraneus rem hereditariam quasi sub- 21.pr.1
ripiens uel expilans tenet, non pro herede gerit: nam admissum contrariam uoluntatem
declarat. Interdum autem animus solus eum obstringet hereditati, ut puta si 1.1
re non hereditaria quasi heres usus sit. Sed ita demum pro herede gerendo adquiret here- 2.1
ditatem, si iam sit ei delata: ceterum ex quibus causis repudiantem nihil agere diximus,
ex isdem causis nec pro herede gerendo quicquam agere sciendum est. Si quis partem 3.1
ex qua institutus est ignorauit, Iulianus scribit nihil ei nocere, quominus pro herede ge-
reret. quod et Cassius probat, si condicionem, sub qua heres institutus est, non ignorat,
si tamen exstitit condicio, sub qua substitutus est. quid tamen si ignorat condicionem ex-
stitisse? puto posse adire hereditatem, quemadmodum si ignoret, an coheredis, cui sub- 5
stitutus est, repudiatione portio ei delata sit.
  Paulus libro secundo ad Sabinum. Si is, ad quem legitima hereditas pertinet, puta- 22.pr.1
uerit defunctum seruum suum esse et quasi peculium eius nactus sit, placet non obligari
eum hereditati. idem ergo dicemus, ut ait Pomponius, si quasi libertini sui, cum i<n>genuus
esset, bona eius occupauit. nam ut quis pro herede gerendo obstringat se hereditati, scire
debet, qua ex causa hereditas ad eum pertineat: ueluti adgnatus proximus iusto testamento 5
scriptus heres, antequam tabulae proferantur, cum existimaret intestato patrem familias
mortuum, quamuis omnia pro domino fecerit, heres tamen non erit. et idem iuris erit, si
non iusto testamento scriptus heres prolatis tabulis, cum p<uta>ret iustum esse, quamuis
omnia pro domino administrauerit, hereditatem tamen non adquiret.
  Pomponius libro tertio ad Sabinum. In repudianda hereditate uel legato certus esse 23.pr.1
debet de suo iure is qui repudiat.
  Ulpianus libro septimo ad Sabinum. Fuit quaestionis, an pro herede gerere uideatur, 24.pr.1
qui pretium hereditatis omittendae causa capit, et optinuit hunc pro herede quidem non
gerere, qui ideo accepit, ne heres sit, in edictum tamen praetoris incidere. siue igitur a
substituto non heres accepit siue a legitimo, mortis causa accepisse uidetur. idemque <e>rit
et si non accepit, sed promissa sit ei pecunia: nam et stipulando mortis causa capit. 5
  Idem libro octauo ad Sabinum. Si quis mihi bona fide seru<ia>t seruus 25.pr.1
alienus, iussu meo hereditatem adeundo nihil promouebit nec adquiret mihi, nec fructuarius
quidem seruus. Seruus municipum uel collegii uel decuriae heres institutus manumissus 1.1
uel alienatus adibit hereditatem. Si fisci seruus sit, iussu procuratoris Caesaris adibit here- 2.1
ditatem, ut est saepe rescriptum. Si quis plane seruus poenae fuerit effectus ad gladium 3.1
uel ad bestias uel in metallum damnatus, si fuerit heres institutus, pro non scripto hoc
habebitur: idque diuus Pius rescripsit. Iussum eius qui in potestate habet non est simile 4.1
tutoris auctoritati, quae interponitur perfecto negotio, sed praecedere debet, ut Gaius Cas-
sius libro secundo iuris ciuilis scribit: et putat uel per internuntium fieri posse uel per
epistulam. Sed utrum generaliter 'quaecumque tibi hereditas fuerit delata', an spe- 5.1
cialiter? et magis placet, ut Gaius Cassius scribit, specialiter debere mandare. An nomi- 6.1
natim de uiui hereditate mandari possit, quaeritur: sed ego non puto recipiendum, ut de
uiui hereditate mandetur. plane si rumor fuit Lucium Titium decessisse, poterit ei man-
dare, ut, si scripsit eum, adeat: aut si clusae adhuc tabulae sunt et sit incertum, an filius
scriptus sit heres. Sed quid si mandauit, ut hereditatem colligat, an uidetur mandasse, 7.1
ut adeat? quid si ut petat bonorum possessionem? aut ut rem hereditariam distrahat?
aut quid si petitam bonorum possessionem ratam habuit, mox filius adeat hereditatem?
uel quid si pro herede gerere mandauit, filius adiit hereditatem? an iussu uideatur adisse,
dubitari potest. immo uerius est ex his omnibus aditionem esse introducendam. Pater 8.1
filio ita scripsit: 'scio, fili, quod pro tua prudentia inuigilabis hereditati delatae tibi Lucii
Titii'. puto iussu patris adisse. Quid si mandauit: 'si expedit adire, adito'? 'si putas 9.1
expedire adire, adito'? erit iussu aditum. Si 'coram Titio' iussit adire, si 'arbitrio Lucii 10.1
Titii', recte puto iussisse. Sed si mandauit quasi ex asse instituto et inue- 11.1
niatur ex parte, non puto ex iussu adisse. quod si ex parte iussit, potest ex asse adire.
aliter atque si mandauit quasi ab intestato et ex testamento adiit: nam non puto quicquam
egisse. at si ex testamento mandauit, poterit et ab intestato, quoniam non fecit deteriorem
condicionem patris. idemque et si quasi instituto praecepit et inueniatur substitutus, uel 5
contra. Sed si mandauit, ut patris adiret, sit autem et impuberi substitutus, non sufficit 12.1
iussum. Plane si sic mandauit 'si qua ex testamento Lucii Titii deferatur hereditas', potest 13.1
defendi iussu adisse. Sed si posteaquam iussit, paenitentiam egit prius quam adiret, 14.1
nihil agit adeundo. Item si se adrogandum dederit prius quam filius adiret, non est ad- 15.1
quisita hereditas.
  Paulus libro secundo ad Sabinum. Si ego et seruus meus uel filius heres 26.pr.1
institutus sit, si iussero filio uel seruo adire, statim et ex mea institutione me heredem
esse Pomponius scribit: idem et Marcellus probat et Iulianus.
  Pomponius libro tertio ad Sabinum. Neminem pro herede gerere posse uiuo eo, cuius 27.pr.1
in bonis gerendum sit, Labeo ait.
  Ulpianus libro octauo ad Sabinum. Aristo existimat praetorem aditum facultatem 28.pr.1
facere debere heredi rationes defuncti ab eo petere, penes quem depositae sunt, deliberanti
de adeunda hereditate.
  Pomponius libro tertio ad Sabinum. Qui heres institutus prohibeatur ab 29.pr.1
eo, qui una institutus iam hereditatem adiit, tabulas litteras rationes inspicere mortui, unde
scire posset an sibi adeunda esset hereditas, non uidetur pro herede gerere.
  Ulpianus libro octauo ad Sabinum. Cum quidam legationis causa absens filium 30.pr.1
heredem institutum non potuisset iubere adire in prouincia agentem, diuus
Pius rescripsit consulibus subuenire ei oportere mortuo filio, eo quod rei publicae causa
aberat. Quod dicitur: 'proximus a filio postumo heres, dum mulier praegnas est aut pu- 1.1
tatur esse, adire hereditatem non potest: sed si scit non esse praegnatem, potest' accipe
proximus a uentre, qui suum heredem pariturus est. et non solum ad testatos haec uerba,
uerum ad intestatos quoque pertinent. et in eo uentre idem accipias, qui legitimum uel
consanguineum pariturus est, quoniam mortis tempore qui in utero est, quantum ad moram 5
faciendam inferioribus et sibi locum faciendum si fuerit editus, pro iam nato habetur.
idemque et per bonorum possessionem edictalem denique praetor uentrem mittit in pos-
sessionem. Siue igitur putem praegnatem siue sit re uera praegnas, quae eum paritura 2.1
est qui suus heres futurus est, adire hereditatem non possum, quoniam in eo est, ut rum-
patur testamentum, nisi si proponas uentrem institutum uel exheredatum. Quod dicitur 3.1
'si putetur esse praegnas', sic accipiendum est, si dicat se praegnatem. quid ergo, si ipsa
non dicat, sed neget, alii dicant praegnatem esse? adhuc adiri hereditas non potest: finge
obstetrices dicere. quid si ipse putat solus? si iusta ratione ductus, non potest adire: si
secundum multorum opinionem, potest. Quid ergo si praegnas fuit, cum putaret heres non 4.1
esse praegnatem et adiit, mox abortum factum est? procul dubio nihil egerit. totiens igitur
ei sua praesumptio proficit, quotiens concurrit cum ueritate. Sed et si ipsa mulier heres 5.1
instituta sit, quae se praegnatem fingit, adeundo adquiret hereditatem: per contrarium
non adquiret, si se putet praegnatem, cum non sit. Suum heredem certum est ex asse 6.1
heredem esse, etsi putat esse praegnatem mulierem, quae non est praegnas. quid si unum
in utero habeat, an ex parte dimidia sit heres, siue institutum postumum proponas siue
intestatum patrem decessisse? quod et Sextum P<om>ponium opinatum Tertullianus libro
quarto quaestionum refert: putasse enim, sicuti cum uacuo utero suus ex asse heres est, 5
ita et cum unum gerit nec per naturam humanae condicionis alium partum formare potest
(quod quidem post certum tempus conceptionis eueniet), ex parte dimidia et ignorantem
fore heredem, non ex quarta, ut Iulianus putat. Scientia autem uel opinio, si filius familias 7.1
uel seruus instituti sunt, utrum ipsorum an domini uel patris accipienda sit? finge patrem
putasse praegnatem, filium certum esse fingere et sic adire, an adquirat hereditatem?
puto adquirere: sed contra non adquirere. Si certus sum non esse falsum testamentum 8.1
uel irritum uel ruptum, licet dicatur esse, possum adire hereditatem.
  Paulus libro secundo ad Sabinum. Heredi cum postumo instituto reliquae 31.pr.1
partes adcrescunt, quae postumo datae sunt, si certum sit non esse praegnatem, licet
heres ignoret.
  Ulpianus libro octauo ad Sabinum. Heres institutus si putet testatorem 32.pr.1
uiuere, quamuis iam defunctus sit, adire hereditatem non potest. Sed et 1.1
si scit se heredem institutum, sed utrum pure an sub condicione ignoret, non poterit adire
hereditatem, licet pure heres institutus sit, et sub condicione licet paruerit condicioni. Sed 2.1
et si de condicione testatoris incertus sit, pater familias an filius familias sit, non poterit
adire hereditatem, etsi eius condicionis sit in ueritate, ut testari pot<u>erit.
  Paulus libro duodecimo ad Plautium. Quod si dubitet, apud hostes de- 33.pr.1
cessit an ciuis Romanus, quoniam utroque casu est ius adeundi et in re est, ut possit
adire, dicendum est posse adire.
  Ulpianus libro octauo ad Sabinum. Sed et si de sua condicione quis du- 34.pr.1
bitet, an filius familias sit, posse eum adquirere hereditatem iam dictum est. cur autem,
si suam ignoret condicionem, adire potest, si testatoris, non potest? illa ratio est, quod
qui condicionem testatoris ignorat, an ualeat testamentum dubitat, qui de sua, de testa-
mento certus est. Sed et si cum esset pure institutus, putauit sub condicione et impleta 1.1
condicione, quam iniectam putauit, adiit, an possit adquirere hereditatem? consequens est
dicere posse eum adire, maxime cum haec suspicio nihil ei offuerit nec periculum ad-
tulerit. facilius quis admittet, si quis pure institutus putauit se sub condicione institutum
condicionemque impletam quam in euentum putabat: nam in nullo haec suspicio offuit. 5
  Ulpianus libro nono ad Sabinum. Si quis heres institutus ex parte, mox 35.pr.1
Titio substitutus, antequam ex causa substitutionis ei deferatur hereditas, pro herede gesserit,
erit heres ex causa quoque substitutionis, quoniam inuito quoque ei adcrescit portio. idem
dico et si filius familias uel seruus iussu domini uel patris adierint hereditatem, mox eman-
cipatus uel manumissus ex causa substitutionis adeant: erunt namque heredes: sunt enim 5
appendices praecedentis institutionis. Si exclusus per condicionem sibi datam pater filium 1.1
iussit adire, dicendum erit eum non quaesisse suam portionem. Sed si ex duobus filiis 2.1
unum iusserit, debebit et alium filium iubere adire.
  Pomponius libro tertio ad Sabinum. Si ex sua parte dominus uel patre 36.pr.1
adierit, necessarium est iussum, ut filius uel seruus coheredes adeant.
  Idem libro quinto ad Sabinum. Heres in omne ius mortui, non tantum 37.pr.1
singularum rerum dominium succedit, cum et ea, quae in nominibus sint, ad heredem
transeant.
  Ulpianus libro quadragesimo tertio ad edictum. Si duo sint necessarii 38.pr.1
heredes, quorum alter se abstinuit, alter posteaquam prior abstinuit immiscuit se, dicendum
est hunc non posse recusare, quo minus tota onera hereditaria subeat: qui enim scit aut
scire potuit illo abstinente se oneribus fore implicitum, ea condicione adire uidetur.
  Idem libro quadragesimo sexto ad edictum. Quam diu potest ex testamento 39.pr.1
adiri hereditas, ab intestato non defertur.
  Idem libro quarto disputationum. Quaesitum est, an, licet quis paternae 40.pr.1
hereditatis nihil attingat, aliquid tamen propter patris uoluntatem habeat uel faciat, an
creditoribus paternis cogatur respondere: ut puta si impuberi fuerit substitutus. in qua
specie Iulianus libro uicesimo sexto digestorum scripsit incidere eum in edictum, si se
immiscuerit impuberis hereditati: nam qui iudicium parentis oppugnauerit, non debet ex 5
eadem hereditate quicquam consequi. sed Marcellus eleganter distinguit multum interesse,
utrum ex asse fuerit institutus in patris testamento an ex parte, ut, si ex parte, potuerit
sine metu remota patris successione impuberis hereditatem amplecti.
  Iulianus libro uicesimo sexto digestorum. Filius, qui se paterna hereditate 41.pr.1
abstinuit, si exheredati fratris hereditati se immiscuerit et pro herede gesserit, poterit ex
substitutione hereditatem optinere.
  Ulpianus libro quarto disputationum. Iulianus libro uicesimo sexto di 42.pr.1
gestorum scripsit, si pupillus paterna hereditate se abstinuisset, deinde ei aliquis heres
exstitisset, non esse eum compellendum creditoribus paternis respondere, nisi substitutus
ei fuit: inclinat enim in hoc, ut putet substitutum etiam patris onera subiturum. quae
sententia a Marcello recte notata est: impugnat enim utilitatem pupilli, qui ipse saltem 5
potest habere successorem: metu enim onerum patris timidius quis etiam impuberis here-
ditatem adibit. alioquin, inquit, et si frater fuit, omissa causa testamenti ab intestato
possidebit hereditatem et quidem impune: nec enim uidetur uoluisse fraudare edictum,
qui sibi prospicit, ne oneribus patris pupilli hereditas implicaretur. sed quod in fratre
scripsit, credo ita intellegendum, si non impuberis frater fuit, sed testatoris: ceterum uti- 10
que si frater a patre fratri substitutus impuberi sit, sine dubio necessarius heres existet.
Si in societat<e>, quam uiuo patre inchoauerat, filius post mortem patris perseuerauerit, Iu- 1.1
lianus recte distinguit interesse, utrum rem coeptam sub patre perficit an nouam inchoauit:
nam si quid nouum in societat<e> inchoauit, non uideri miscuisse hereditati patris scripsit.
Si seruum paternum filius manumiserit, sine dubio miscuisse se paternae hereditati uide- 2.1
bitur. Proponebatur filius a patre de castrensi peculio seruos comparasse eosque a patre 3.1
manumittere rogatus, cum heres esset ab eo institutus: quaerebatur, si se abstinuisset
paterna hereditate eosque manumisisset, an miscuisse se paternae hereditati uideatur. dice-
bamus, nisi euidenter quasi heres manumiserit, non debere eum calumniam pati, quasi se
miscuerit hereditati. 5
  Iulianus libro trigesimo digestorum. Heres per seruum hereditarium eius- 43.pr.1
dem hereditatis partem uel id, quod eiusdem hereditatis sit, adquirere non potest.
  Idem libro quadragesimo septimo digestorum. Quotiens pupillus patri heres 44.pr.1
exstitit et abstinet se hereditate, quamuis patris bona sub creditoribus fiant, tamen rata
haberi debent, quaecumque pupillus bona fide gesserit: et ideo ei, qui fundum tutore auctore
a pupillo emerit, succurrendum erit: nec interest, pupillus soluendo sit nec ne.
  Idem libro primo ad Urseium Ferocem. Aditio hereditatis non est in 45.pr.1
opera seruili. Idcirco si seruus dotalis adierit, actione de dote eam hereditatem mulier 1.1
reciperabit, quamuis ea, quae ex operis dotalium adquiruntur, ad uirum pertineant. Et cum 2.1
quaestus et compendii societas initur, quidquid ex operis suis socius adquisierit, in medium
conferet: sibi autem quisque hereditatem adquirit. Praeterea nec fructuarius quidem seruus 3.1
iussu eius, qui usum fructum in eo habet, adire hereditate<m> poterit. Et quod 4.1
a quibusdam respondetur, si liber homo, qui bona fide mihi seruiebat, propter me heres
institutus erit, posse eum iussu meo adire hereditatem, potest uerum esse, ut intellegatur
non opera sua mihi adquirere, sed ex re mea, sicut in stipulando et per traditionem acci-
piendo ex re mea mihi adquirat. 5
  Africanus libro primo quaestionum. Cum falsum testamentum diceretur, 46.pr.1
si quidem ipse heres accusaretur, quoniam certus esse debeat se falsum non fecisse, recte
adibit hereditatem: sin autem alius argueretur citra conscientiam eius, non potest adire,
quasi dubitet uerum esse testamentum.
  Idem libro quarto quaestionum. Qui seruum suum heredem in- 47.pr.1
stitutum adire iusserat, priusquam ille adiret, furiosus est factus. negauit recte seruum
aditurum, quoniam non nisi uoluntate domini adquiri hereditas potest, furiosi autem uo-
luntas nulla est.
  Paulus libro primo manualium. Si quis alicui mandauerit, ut, si aestima- 48.pr.1
uerit, peteret sibi bonorum possessionem, et postquam ille petit, furere coeperit, nihilo
minus adquisita est ei bonorum possessio. quod si antequam ille petat, is qui mandauit
petendum furere coeperit, dicendum est non statim ei adquisitam bonorum possessionem:
igitur bonorum possessionis petitio ratihabitione debet confirmari. 5
  Africanus libro quarto quaestionum. Pupillum etiam eo tutore auctore, 49.pr.1
qui tutelam non gerat, hereditatem adeundo obligari ait.
  Modestinus libro singulari de heurematicis. Si per epistulam seruo pupilli 50.pr.1
tutor hereditatem adire iusserit, si post subscriptam epistulam tutor moriatur, antequam
ex epistula seruus adiret, nemo dicturus est obligari postea pupillum hereditati.
  Africanus libro quarto quaestionum. Eum, qui duobus testamentis eius- 51.pr.1
dem testatoris heres scribitur, cum dubitet, num posterius falsum sit, ex neutro eorum
posse adire hereditatem placet. Filius familias heres scriptus patrem suum certiorem 1.1
fecerat uideri sibi soluendo esse hereditatem: pater rescripserat sibi parum idoneam
renuntiari itaque debere eum diligentius explorare et ita adire, si idoneam comperisset:
filius acceptis litteris patris adiit hereditatem: dubitatum est, an recte adisset. proba-
bilius diceretur, quamdiu persuasum ei non sit soluendo esse hereditatem, patrem non 5
obligasse. Sed et si quis ita dixerit: 'si soluendo hereditas est, adeo hereditatem', nulla 2.1
aditio est.
  Marcianus libro quarto institutionum. Cum heres institutus erat filius et 52.pr.1
habebat patrem furiosum, in cuius erat potestate, interponere se suam beniuolentiam diuus
Pius re<s>cripsit, ut, si filius familias adierit, perinde habeatur atque si pater familias adisset,
permisitque ei et seruos hereditatis manumittere. Qui ex parte heres institutus est pure, 1.1
ex parte sub condicione solus, etiam pendente condicione, si adierit hereditatem, ex asse
heres erit, quia solus heres futurus est omnimodo, nisi habeat in condicionalem partem
substitutum.
  Gaius libro quarto decimo ad legem Iuliam et Papiam. Qui ex duabus 53.pr.1
partibus heres institutus fuerit, ex alia pure, ex alia sub condicione, et ex pura institu-
tione adierit et decesserit posteaque condicio exstiterit, ea quoque pars ad heredem eius
pertinet. Qui semel aliqua ex parte heres exstitit, deficientium partes etiam inuitus ex- 1.1
cipit, id est tacite ei deficientium partes etiam inuito adcrescunt.
  Florentinus libro octauo institutionum. Heres quandoque adeundo heredi- 54.pr.1
tatem iam tunc a morte successisse defuncto intellegitur.
  Marcianus libro secundo regularum. Cum hereditate patris necessarius 55.pr.1
heres se abstineat, condicio coheredi siue suo siue extraneo defertur, ut aut totam ad-
gnoscat aut a toto recedat, et ita se abstinere potest propter alium, qui per suam per-
sonam non poterat. si tamen creditores dicant se contentos esse eius portione, quia non
potest exonerari, nisi deferatur condicio, et alterius parte abstinere se creditores debent, 5
ut eius actiones ei qui conuenitur dentur.
  Ulpianus libro quinquagesimo septimo ad edictum. Si is qui immiscuit 56.pr.1
se hereditati decessisset, deinde alter se abstinet, eadem condicio deferenda est heredi eius
quae et ipsi, quod Marcellus ait.
  Gaius libro uicesimo tertio ad edictum prouinciale. Necessariis heredibus 57.pr.1
non solum impuberibus, sed etiam puberibus abstinendi se ab hereditate proconsul pote-
statem facit, ut, quamuis creditoribus hereditariis iure ciuili teneantur, tamen in eos actio
non detur, si uelint derelinquere hereditatem. sed impuberibus quidem, etiamsi se im-
miscuerint hereditati, praestat abstinendi facultatem, puberibus autem ita, si se non im- 5
miscuerint. Sed tamen et puberibus minoribus uiginti quinque annis, si temere damnosam 1.1
hereditatem parentis appetierint, ex generali edicto quod est de minoribus uiginti quinque
annis succurrit, cum et si extranei damnosam hereditatem adierint, ex ea parte edicti in
integrum eos restituit. Seruis autem necessariis heredibus, siue puberes siue impuberes 2.1
sint, hoc non permittitur.
  Paulus libro secundo regularum. Ex parte heres institutus 58.pr.1
seruus et nondum adita hereditate a coherede eius liber et heres fit necessarius, quia non
a coherede, sed a semet ipso accipit libertatem: nisi ita institutus fuerit: 'cum mihi quis
heres erit, Stichus liber et heres esto'.
  Neratius libro secundo membranarum. Qui patri heres exstitit si idem filio 59.pr.1
impuberi substitutus est, non potest hereditatem eius praetermittere: quod sic recipiendum
est etiam si uiuo pupillo mortuus erit, deinde pupillus impubes decesserit. nam is qui heres
exstiterit pupillo quoque heres necessario erit: nam si ipsum inuitum obligat, coniungi
eam paternae hereditati et adcrescendi iure adquiri cuicumque patris heredi existiman- 5
dum est.
  Iauolenus libro primo ex posterioribus Labeonis. Filium emancipatum 60.pr.1
pater solum heredem instituit et, si is heres non esset, seruum liberum et heredem esse
iusserat: filius, tamquam pater demens fuisset, bonorum possessionem ab intestato petit et
ita hereditatem possedit. Labeo ait, si probaretur sana mente pater testamentum fecisse,
filium ex testamento patri heredem esse. hoc falsum puto: nam filius emancipatus cum 5
hereditatem testamento datam ad se pertinere noluit, continuo ea ad substitutum heredem
transit nec potest uideri pro herede gessisse, qui, ut hereditatem omitteret, ex alia parte
edicti possessionem bonorum petat. Paulus. Et Proculus Labeonis sententiam improbat
et in Iauoleni sententia est.
  Macer libro primo de officio praesidis. Si minor annis, posteaquam ex 61.pr.1
parte heres exstitit, in integrum restitutus est, diuus Seuerus constituit, ut eius partis onus
coheres suscipere non cogatur, sed bonorum possessio creditoribus detur.
  Iauolenus libro primo ex posterioribus Labeonis. Antistius Labeo ait, si 62.pr.1
ita institutus sit 'si iurauerit, heres esto', quamuis iurauerit, non tamen eum statim heredem
futurum, antequam pro herede aliquid gesserit, quia iurando uoluntatem magis suam de-
clarasse uideatur. ego puto satis eum pro herede gessisse, si ut heres iurauerit: Proculus
idem, eoque iure utimur. Si seruus heres institutus post iussum domini, antequam adiret, 1.1
alienatus esset, nouum iussum posterioris domini, non iussum prioris exigitur.
  Libro singulari regularum Pomponii Marcellus notat. Furiosus adquirere 63.pr.1
sibi commodum hereditatis ex testamento non potest, nisi si necessarius patri aut domino
heres existat: per alium autem adquiri ei potest, ueluti per seruum uel eum quem in po-
testate habet.
  Iauolenus libro secundo ex posterioribus Labeonis. Seruus duorum heres 64.pr.1
institutus et adire iussus si alterius domini iussu adierit, deinde manumissus fuerit, poterit
ipse adeundo ex parte dimidia heres esse,
  Paulus libro secundo ad Sabinum. et si substitutum haberet idem seruus 65.pr.1
ita 'si heres non erit, ille heres esto', substitutus locum non habet.
  Ulpianus libro sexagesimo primo ad edictum. Si seruus communis uel 66.pr.1
uni ex dominis uel pluribus uel omnibus heres exstiterit necessarius, nullius eorum here-
ditate se poterit abstinere.
  Idem libro primo regularum. Seruus communis ab extero heres institutus 67.pr.1
si iussu unius adierit hereditatem, non pro maiore parte interim heredem eum facit quam
pro dominica, deinde ceteris sociis non iubentibus tacito iure partes ei ad<c>rescunt.
  Paulus libro quinto ad legem Iuliam et Papiam. Cum solus seruus heres institutus 68.pr.1
sit, sicut licet uno tempore omnium dominorum iussu adire hereditatem, ita et separatis
temporibus singulorum iussu recte adit: nam quia saepius adit, non ex testamento, sed
ex iure dominorum uenire utilitatis causa uidetur, ne alterius festinatione alterius ius
laedatur. 5
  Ulpianus libro sexagesimo ad edictum. Quamdiu institutus admitti potest, 69.pr.1
substituto locus non est nec ante succedere potest quam excluso herede instituto. eueniet
igitur, ut necessarium sit remedium praetoris et circa denegandas primo actiones et circa
praestituendum tempus substituto, quia intra diem primo praestitutum neque adire here-
ditatem potest neque pro herede gerere. is autem, qui tertio gradu scriptus est, si primo 5
deliberante secundus decedat, ipse potest succedere. ergo exspectamus in singulis, ut
prius eis deferatur hereditas: tunc deinde, posteaquam delata est, exspectamus diem prae-
stitutum, intra quem diem nisi aut adeat aut pro herede gerat, denegamus ei actiones.
  Paulus libro quinquagesimo septimo ad edictum. In plurium heredum 70.pr.1
gradibus hoc seruandum est, ut, si testamentum proferatur, prius a scriptis incipiatur,
deinde transitus fiat ad eos ad quos legitima hereditas pertinet, etiamsi idem sit, ad quem
utroque modo pertineat: nam hoc gradatim consequitur, ut prius ex testamento delatam,
deinde legitimam repudiet. idem iuris est in bonorum possessione, ut prius scriptus re- 5
pellat bonorum possessionem, deinde is qui ab intestato petere potest. Si uero ei, ad 1.1
quem legitima hereditas potest pertinere, condicio data sit, nihil constituere potest de legi-
tima, antequam dies condicionis transeat, et ideo dicendum est et in eo casu. Si respondit 2.1
neutram hereditatem ad se uelle pertinere, bona defuncti a creditoribus possidenda sunt.
  Ulpianus libro sexagesimo primo ad edictum. Si seruum quis alienum 71.pr.1
ab hostibus redemerit et heredem eum cum libertate instituerit, magis puto fore eum
liberum et necessarium heredem: nam cum scribit ei libertatem, uinculo suo resoluit. et
in hoc solum redit iure postliminii, ut non iterum seruus eius fiat, cuius erat antequam
caperetur (hoc enim satis impium est), sed ut pristino domino suam aestimationem omni- 5
modo offerat uel maneat ei obligatus, donec pretium soluat: quod libertatis fauore intro-
ductum est. Si quis hac lege emptus sit, ut intra certum diem manu- 1.1
mittatur, et cum libertate heres institutus sit, an ei succurrendum sit, ut se abstineat,
uideamus. magisque est, ut, donec dies non exstiterit, possit ei necessarius heres effici et
non possit sese abstinere: sin autem dies praeteritus fuerit, tunc non necessarius, sed
uoluntarius heres efficitur et potest se abstinere secundum exemplum eius, cui fidei- 5
commissaria libertas sub condicione debebatur. Si quis dederit nummos domino, ut ma- 2.1
numittatur, puto huic omnimodo esse succurrendum. Praetor ait: 'si per eum eamue 3.1
factum erit, quo quid ex ea hereditate amoueretur'. Si quis suus se dicit retinere here- 4.1
ditatem nolle, aliquid autem ex hereditate amouerit, abstinendi beneficium non habebit.
Non dixit praetor 'si quid amouerit', sed 'si per eum eamue factum erit, quo quid ex ea 5.1
amoueretur': siue ergo ipse amouerit siue amouendum curauerit, edictum locum habebit.
Amouisse eum accipimus, qui quid cel<a>uerit aut interuerterit aut consumpserit. 6.1
Ait praetor 7.1
'quo quid ex ea amoueretur': siue autem una res siue plures fuerint amotae, edicto locus
est, siue ex ea hereditate sint siue ad eam hereditatem pertineant. Amouere non uidetur, 8.1
qui non callido animo nec maligno rem reposuit: ne is quidem, qui in re errauit, dum
putat non esse hereditariam. si igitur non animo amouendi, nec ut hereditati damnum
det, rem abstulit, sed dum putat non esse hereditariam, dicendum est eum amouisse non
uideri. Haec uerba edicti ad eum pertinent, qui ante quid amouit, deinde se abstinet: 9.1
ceterum si ante se abstinuit, deinde tunc amouit, hic uideamus an edicto locus sit. ma-
gisque est, ut putem istic Sabini sententiam admittendam, scilicet ut furti potius actione
creditoribus teneatur: etenim qui semel se abstinuit, quemadmodum ex post delicto
obligatur? 5
  Paulus libro primo ad Plautium. Si quis heres ita scriptus fuerit, ut intra 72.pr.1
certum tempus adeat hereditatem, et, si non ita adierit, alius ei substituatur, prior autem
heres antequam adiret decesserit: nemo dubitat, quin substitutus ultimum diem aditionis
exspectare non solet.
  Idem libro septimo ad Plautium. Si quis non quasi heres, sed quasi pa- 73.pr.1
troni filius egens a liberto paterno ali uelit, procul dubio hoc extra causam est immiscendi
se bonis paternis, et ita recte Labeo scribit.
  Idem libro duodecimo ad Plautium. Qui putat se decem dare iussum, cum 74.pr.1
quinque iussus sit, si decem dederit, fiet heres adeundo. At si quinque putet se iussum 1.1
dare, cum decem dare iussus est, et dat quinque, non implet condicionem, sed ad aliquid
proficit, ut, si adimpleuerit reliquum, aliorum quinque datione uideatur condicio esse im-
pleta.
Qui bona fide seruit si quasi iussu domini adierit, non obligabitur. 2.1
Similis est huic 3.1
statuliber, qui iussus ab herede adire hereditatem post condicionem libertatis existentem,
cum hoc ignoraret, adiit. De eo, qui heres institutus ab aliquo dubitat, an libertas ei ex 4.1
testamento domini optigerit, cum nesciat condicionem libertatis exstitisse uel hereditatem
aditam, an adeundo heres fiat, uidendum. Iulianus hunc diceret fieri heredem.
  Marcellus libro nono digestorum. Ex semisse Titius heres scriptus est: 75.pr.1
quadrantis bonorum possessionem per errorem petit. quaero, an nihil actum sit an uero
perinde omnia seruanda sint, ac si quadrans nominatus non sit. respondit magis nihil
actum esse, quemadmodum cum ex semisse scriptus heres ex quadrante per errorem adiit
hereditatem. 5
  Iauolenus libro quarto epistularum. Si tu ex parte sexta sub condicione 76.pr.1
institutus fuisses heres et omittente partem suam Titio, cui substitutus eras, ex substitu-
tione adisses, deinde condicio iure sextantis exstitisset, quaero, an adire necesse habueris,
ne sextans tuus intereat. respondit: nihil interest, utrum ex substitutione prius adieri<m> an
ex prima institutione, cum ab utraque causa una aditio sufficiat: sextans itaque, qui sub 5
condicione datus mihi est, ad me solum pertinet. Item si tu sextantis, ex quo institutus 1.1
esses heres, omiseris aditionem, numquid dubitas, quin ex substitutione adeundo Titianae
partis habiturus partem esses? respondit: non dubito, quin, si prima institutione adeundo
heres esse possim, in potestate mea sit, quam partem hereditatis aut amittere uelim aut
uindicare. 5
  Pomponius libro octauo ad Quintum Mucium. Illud dubitari potest, an, 77.pr.1
si, cum testamento heres institutus essem ab eo, qui etiamsi intestatus decessisset, legi-
tima hereditas eius ad me pertineret, an simul utramque hereditatem repudiare possim,
quoniam antequam ex testamento hereditatem repudiarim, legitima nondum ad me pertinet.
uerum eodem momento intellegor et ex testamento et legitimam repudiare, sicuti, si legi- 5
timam uelim ad me pertinere, cum sciam testamento mihi relictam, uidebor ante repudiare
testamentum et ita legitimam adquisisse.
  Idem libro trigesimo quinto ad Quintum Mucium. Duo fratres fuerant, 78.pr.1
bona communia habuerant: eorum alter intestato mortuus suum heredem non reliquerat:
frater qui supererat nolebat ei heres esse: consulebat, num ob eam rem, quod communibus,
cum sciret eum mortuum esse, usus esset, hereditati se alligasset. respondit, nisi eo con-
silio usus esset, quod uellet se heredem esse, non adstringi. itaque cauere debet, ne qua 5
in re plus sua parte dominationem interponeret.
  Ulpianus libro secundo ad legem Iuliam et Papiam. Placet, quotiens ad- 79.pr.1
quiritur per aliquem hereditas uel quid aliud ei cuius quis in potestate est, confestim ad-
quiri ei cuius est in potestate, neque momento aliquo subs<is>tere in persona eius per quem
adquiritur et sic adquiri ei cui adquiritur.
  Paulus libro quinto ad legem Iuliam. Si solus heres ex pluribus partibus 80.pr.1
fuero institutus, unam partem omittere non possum nec interest, in quibusdam habeam
substitutum nec ne. Idem puto etiam, si aliis mixtus heredibus ex pluribus partibus heres 1.1
institutus sim, quod et hic adeundo unam portionem omne<s> adquiro, si tamen delatae
sint. Item si seruus meus ex parte heres institutus sit pure, ex parte sub condicione, 2.1
dato scilicet coherede, et iussu meo adierit, deinde eo manumisso condicio alterius por-
tionis exstiterit, uerius est non mihi esse adquisitam illam portionem, sed ipsum comitari:
omnia enim paria permanere debent in id tempus, quo alterius portionis condicio exstet,
ut adquiratur ei, cui prior portio adquisita est. Ego quidem puto et si adhuc in potestate 3.1
sit, iterum adeundum esse, si condicio exstiterit, et illud quod dicimus semel adeundum,
in eiusdem persona locum habet, non cum per alium adquirenda est hereditas.
  Ulpianus libro tertio decimo ad legem Iuliam et Papiam. Totiens uidetur 81.pr.1
heres institutus etiam in causa substitutionis adisse, quotiens adquirere sibi possit: nam
si mortuus esset, ad heredem non transferret substitutionem.
  Terentius Clemens libro sexto decimo ad legem Iuliam et Papiam. Si 82.pr.1
seruus eius qui capere non potest heres instituatur et antequam iussu domini adeat here-
ditatem, manumissus alienatusue sit et nihil in fraudem legis factum esset, ipse admittitur
ad hereditatem. sed et si partem capere possit dominus eius, eadem dicenda sunt de
parte, quam ille capere non potest: nihil enim interest, de uniuerso quaeratur quod capere 5
non possit an de portione.
  Ulpianus libro octauo decimo ad legem Iuliam et Papiam. Si totam an 83.pr.1
partem, ex qua quis heres institutus est, tacite rogatus sit restituere, apparet nihil ei de-
bere adcrescere, quia rem non uidetur habere.
  Papinianus libro sexto decimo quaestionum. Uentre praeterito si filius qui 84.pr.1
fuit emancipatus aut exter heres institutus sit, quamdiu rumpi testamentum potest, non
defertur ex testamento hereditas. sed si uacuo uentre mulier fuit et incerto eo filius in
familia retentus uita decessit, heres fuisse intellegitur: emancipatus aut exter non aliter
possunt hereditatem quaerere, quam si non esse praegnatem sciant. ergo si uentre pleno 5
sit mulier, nonne iniquum erit interea defunctum filium heredi suo relinquere nihil? et
ideo decreto filio succurrendum est, quia, siue frater ei nascatur siue non nascatur, patri
heres futurus est. eademque ratio facit, ut emancipato quoque subueniri debeat, qui
alterutro casu rem omnimodo habiturus est.
  Idem libro trigesimo quaestionum. Si metus causa adeat aliquis heredi- 85.pr.1
tatem, fiet ut, quia inuitus heres existat, detur abstinend<i> facultas.
  Idem libro sexto responsorum. Pannonius Auitus cum in cilicia procuraret 86.pr.1
heres institutus ante uita decesserat, quam heredem se institutum cognosceret. quia bo-
norum possessionem, quam procurator eius petierat, heredes Auiti ratam habere non po-
tuerant, ex persona defuncti restitutionem in integrum implorabant, quae stricto iure non
competit, quia intra diem aditionis Auitus obisset. diuum tamen Pium 5
contra constituisse Maecianus libro quaestionum refert in eo, qui legationis causa Romae
erat et filium, qui matris delatam possessionem absens amiserat, sine respectu eius di-
stinctionis restitutionem locum habere. quod et hic humanitatis gratia optinendum est.
Rei perduellionis hereditatem suspensa cognitione filius emancipatus, cui de patris innocentia 1.1
liquet, potest quaerere. Pro herede gessisse filium placuit, qui moriens comperto matrem 2.1
suam intestato uita decessisse codicillis petit ab herede suo, ut maternorum bonorum ser-
uum manumitteret ac sibi parentibusque suis in possession<e> matris monumentum exstrueret.
  Idem libro decimo responsorum. Eum bonis patris se miscere conuenit, qui 87.pr.1
remoto familiae uinculo pro herede gerere uidetur. et ideo filius, qui tamquam ex bonis
matris, cuius hereditatem suscepit, agrum ad hereditatem patris pertinentem ut maternum
ignorans possedit, abstinendi consilium, quod in bonis patris tenuit, amississe non uidetur.
Pupillis, quos placuit oneribus hereditariis esse liberandos, confusas actiones restitui oportet. 1.1
  Paulus libro primo quaestionum. Gerit pro herede, qui animo adgnoscit 88.pr.1
successionem, licet nihil attingat hereditarium. unde et si domum pignori datam sicut
hereditariam retinuit, cuius possessio qualisqualis fuit in hereditate, pro herede gerere
uidetur: idemque est et si alienam rem ut hereditariam possedisset.
  Scaeuola libro tertio decimo quaestionum. Si pupillus se hereditate ab- 89.pr.1
stineat, succurrendum est et fideiussoribus ab eo datis, si ex hereditario contractu con-
uenirentur.
  Paulus libro duodecimo responsorum. Respondit per curatorem hereditatem 90.pr.1
adquiri non posse. Idem respondit, si iussu aui nepos patris, qui de castrensi peculio 1.1
testamentum fecit, hereditatem adisset, adquisisse ei ea de quibus pater testari potest, quia
castrensia esse mutatione personae desierint.
  Idem libro quinto decimo responsorum. Respondit, si is qui bonis paternis 91.pr.1
se abstinuit per suppositam personam emptoris bona patris mercatus probatur, perinde eum
conueniri oportere a creditoribus atque si bonis paternis se inmiscuisset.
  Idem libro septimo decimo responsorum. Filius Familias duxit uxorem: ea 92.pr.1
filiis sublatis intestata decessit: filii iussu patris, non aui adierunt hereditatem: quaero, an auo
adquisita sit hereditas. Paulus respondit secundum ea quae proponuntur nihil actum esse.
  Idem libro tertio sententiarum. Pater quotiens filio mandat adire, certus 93.pr.1
esse debet, an pro parte an ex asse, et an ex institutione an ex substitione, et an testa-
mento an ab intestato filius suus heres existat. M<u>tus pater uel dominus filio uel seruo 1.1
heredibus institutis magis est, ut, si intellectu non careat, nutu iubere possit adire heredi-
tatem, ut ei iure eius commodum quaeri possit: quod facile explicari possit scientia litte-
rarum. Mutus seruus iussu domini pro herede gerendo obligat dominum hereditati. 2.1
  Hermogenianus libro tertio iuris epitomarum. Qui superstitis bona repu- 94.pr.1
diat, post mortem eius adire hereditatem, item bonorum possessionem petere non pro-
hibetur.
  Paulus libro quarto sententiarum. Recusari hereditas non tantum 95.pr.1
uerbis, sed etiam re potest et alio quouis indicio uoluntatis.
  Hermogenianus libro tertio iuris epitomarum. Qui se pupillum falso existi- 96.pr.1
mans, cum esset pubes, pro herede gessit, quo minus heres existat, nihil error talis ei
nocebit.
  Paulus libro tertio decretorum. Clodius Clodianus facto prius testamento 97.pr.1
postea eundem heredem in alio testamento inutiliter facto instituerat: scriptus heres cum
posterius putaret ualere, ex eo hereditatem adire uoluit, sed postea hoc inutile repertum
est. Papinianus putabat repudiasse eum ex priore hereditatem, ex posteriore autem non
posse adire. dicebam non repudiare eum, qui putaret posterius ualere. pronuntiauit Clo- 5
dianum intestatum decessisse.
  Scaeuola libro uicesimo sexto digestorum. Quae n<e>ptis suae nomine, 98.pr.1
quam ex Seia habebat, Sempronio tot dotis nomine spoponderat et pro usuris in exhibitio-
nem certam summam praestabat, decessit relicta Seia filia et aliis heredibus: cum quibus
Sempronius iudicio egit condemnatique pro portionibus hereditariis singuli heredes, inter
quos et Seia, Sempronio cauerunt summam, qua quisque condemnatus erat usuris isdem, 5
quae ad exhibitionem a testatrice praestabantur: postea excepta Seia filia ceteri heredes
abstinuerunt hereditate beneficio principis et tota hereditas ad Seiam pertinere coepit.
quaero, an in Seiam, quae sola heres remansit et omnia ut sola heres erat, pro eorum
quoque portionibus, qui beneficio principali hereditate abstinuerint, utilis actio dari debeat.
respondit pro parte eorum, qui se abstinuissent, actiones solere decerni in eam, quae adisset 10
et maluisset integra hereditaria onera subire.
  Pomponius libro primo senatus consultorum. Aristo in decretis Frontianis 99.pr.1
ita refert: Cum duae filiae patri necessariae heredes exstitissent, altera se paterna absti-
nuerat hereditate, altera bona paterna uindicar<e> totumque onus suscipere parata erat.
sanctum Cassium praetorem causa cognita actiones hereditarias utiles daturum recte polli-
citum ei, quae ad hereditatem patris acce<ss>erat de<n>egaturumque ei quae se abstinuerat. 5