DE SENATUS CONSULTO SILANIANO ET CLAUDIANO:
QUORUM TESTAMENTA NE APERIANTUR
  Ulpianus libro quinquagesimo ad edictum. Cum aliter nulla domus tuta esse possit, 29.5.1.pr.1
nisi periculo capitis sui custodiam dominis tam ab domesticis quam ab extraneis praestare
serui cogantur, ideo senatus consulta introducta sunt de publica quaestione a f<a>milia ne-
catorum habenda. Domini appellatione continetur qui habet proprietatem, etsi 1.1
usus fructus alienus sit. Qui seruum bona fide possedit, domini appellatione non contine- 2.1
bitur, nec qui usum fructum solum habuit. Seruus pignori datus, quod attinet ad debitoris 3.1
necem, per omnia perinde habetur atque si pignori datus non esset. Serui appellatione 4.1
etiam hi continentur, qui sub condicione legati sunt: nam medio tempore heredis sunt, nec
quod condicio existens efficit, ut desinant esse heredis, facit ne uideantur interim eius.
idemque erit dicendum in statulibero. Sed in eo, cui fideicommissa libertas pure debetur, 5.1
exstat rescriptum diui Pii ad Iuuentium Sabinum, quo ostenditur non esse festinandum ad
tormenta eius, cui fideicommissa libertas debetur: et magis est, ne puniatur ob hoc quod
sub eodem tecto fuit, nisi particeps sceleris fuerit. Domini appellatione etiam pro parte 6.1
dominum contineri dicendum est. Domini appellatione et filius familias ceterique liberi, 7.1
qui in potestate sunt, continentur: senatus consultum enim Silanianum non solum ad
patres familias, uerum ad liberos quoque pertinet. Quid deinde dicemus, si liberi non sint 8.1
in potestate? Marcellus libro duodecimo digestorum dubitat: ego puto plenius accipiendum,
ut etiam ad eos liberos pertineat, qui in potestate non sunt. In eo, qui est in adoptionem 9.1
datus, non putamus locum habere senatus consultum, quamuis in adoptato locum habet.
Sed nec in alumno occiso locus est senatus consulto. 10.1
De matris seruis filio filiaue occisis 11.1
quaestio non habebitur. Si pater ab hostibus captus sit, quaestionem de seruis habendam 12.1
et supplicium filio occiso eleganter Scaeuola ait: quod etiam post mortem patris probat,
si ante, quam ei suus heres existat, occisus fuerit. Idem Scaeuola ait constantius defen- 13.1
dendum herede instituto filio de his quaestionem habendam et supplicium, qui pure legati
uel manumissi sunt, ante aditam hereditatem filio occiso: quamuis enim, si uiueret, herede
eo existente ipsius non essent futuri, attamen ubi decessit, qua extinctum legatum et
libertas est, senatus consulto fore locum dicit. Si pater necatus sit, an de seruis filii 14.1
quaestio habeatur, si forte castrensi peculio seruos habuit? et magis est quaestionem de
seruis filii habendam suppliciumque sumendum, licet non sit in potestate filius. Si uir 15.1
aut uxor occisi esse proponantur, de seruis eorum quaestio habetur, quamquam neque uiri
serui proprie uxoris dicantur neque uxoris proprie uiri: sed quia commixta familia est et
una domus est, ita uindicandum atque in propriis seruis senatus censuit. Sed neque uxore 16.1
occisa neque marito de seruis soceri quaestionem habendam senatus censuit: Marcellus
autem libro duodecimo digestorum etiam in soceri seruis idem quod in mariti recte dixit.
Occisorum appellatione eos contineri Labeo scribit, qui per uim aut caedem sunt interfecti, 17.1
ut puta iugulatum strangulatum praecipitatum uel saxo uel fuste uel lapide percussum uel
quo alio telo necatum. Quod si quis puta ueneno uel etiam quo alio quod clam necare 18.1
soleat interemptus sit, ad hoc senatus consultum uindicta mortis eius non pertinebit: hoc
idcirco, quia totiens puniendi sunt serui, quia auxilium domino non tulerunt, quotiens po-
tuerunt ei aduersus uim opem ferre et non tulerunt: ceterum quid potuerunt facere ad-
uersus eos, qui ueneno uel quo alio more insidiantur: Plane si uenenum per uim infusum 19.1
sit, senatus consultum locum habet. Ubicumque igitur uis adhibita est quae interemere 20.1
solet, ibi dicendum est locum senatus consulto fore. Quid ergo, si dominus ueneno non 21.1
per uim necatus esse proponatur? impunitum erit factum? nullo modo: licet enim cessat
senatus consultum Silanianum nec quaestio suppliciumque de his qui sub eodem tecto
fuerunt habeatur, tamen si qui conscii uel factores sceleris fuerunt, hi demum supplicio
adficiuntur: et adiri hereditas aperirique tabulae etiam ante quaestionem habitam possunt. 5
Si sibi manus quis intulit, senatus consulto quidem Silaniano locus non est, sed mors eius 22.1
uindicatur, scilicet ut, si in conspectu seruorum hoc fecit potueruntque eum in se saeuien-
tem prohibere, poena adficiantur, si uero non potuerunt, liberentur. Si quis non metu 23.1
criminis inminentis, sed taedio uitae uel inpatientia doloris sibi manus intulit, eius testa-
mentum aperiri et recitari mortis casus non impedit. Item illud sciendum est, nisi con- 24.1
stet aliquem esse occisum, non haberi de familia quaestionem: liquere igitur debet scelere
interemptum, ut senatus consulto locus sit. Quaestionem autem sic accipimus non tor- 25.1
menta tantum, sed omnem inquisitionem et defensionem mortis. Hoc autem senatus con- 26.1
sultum eos quidem, qui sub eodem tecto fuerunt, omnimodo punit, eos uero, qui non sub
eodem tecto, sed in eadem regione, non aliter, nisi conscii fuissent. 'Eodem' autem 'tecto' 27.1
qualiter accipiatur, uideamus, utrum intra eosdem parietes an et ultra intra eandem diaetam
uel cubiculum uel eandem domum uel eosdem hortos uel totam uillam. et ait Sextus sic
esse saepe iudicatum, ut quicumque eo loci fuerunt, unde uocem exaudire potuerunt, hi
puniantur, quasi sub eodem tecto fuerunt, licet alii ualidioris uocis, alii exiguioris sunt nec 5
omnes undique exaudiri possunt. Iuxta hoc tamen uidetur et diuus Hadrianus rescripsisse 28.1
in haec uerba: 'Serui quotiens dominis suis auxilium ferre possunt, non debent saluti eorum
suam anteponere: potuisse autem ancillam, quae in eodem conclaui cum domina sua fuerat,
auxilium rei ferre, si non corpore suo, at certe uoce plorantem, ut hi, qui in domo fuerant
aut uicini audirent, hoc ips<o> manifestum est, quod dixit percussorem sibi mortem mi- 5
natum, si proclamasset. ultimum itaque supplicium pati debet uel hoc, ne ceteri serui
credant in periculo dominorum sibi quemque consulere debere'. Hoc rescriptum multa 29.1
continet: nam ei non parcit, qui eodem conclaui fuit: et ei, qui timuit mori, non ignoscit:
et quod uel uoce oporteat seruos dominis auxilium ferre, ostendit. Si quis in uilla agens 30.1
occisus sit, plus quam iniquum est, si forte diffusa late praedia habeat, de omnibus qui in
ea regione fuerint seruis et quaestionem haberi et supplicium sumi: sufficit ergo eos, qui
cum ipso qui occisus dicitur fuerunt et qui suspicione caedis aut conscientia attingi uide-
buntur, de his quaestionem haberi. Cum dominus in itinere esset occisus, de his, qui una 31.1
cum eo fuerunt cum occideretur uel, cum una fuissent, profugerunt, supplicium sumen-
dum est. quod si cum domino nemo fuit cum occideretur, cessant ista senatus consulta.
Impubes seruus uel ancilla nondum uiripotens non in eadem causa 32.1
erunt: aetas enim excusationem meretur. Impuberi autem utrum in supplicio tantum par- 33.1
ci<m>us an uero etiam in quaestione? et magis est, ut de impubere nec quaestio habeatur:
et alias solet hoc in usu obseruari, ut impuberes non torqueantur: terreri tantum solent
et habena uel ferula caedi. Excusantur autem serui, qui auxilium tulerunt sine 34.1
dolo malo: nam si finxit s<e> quis auxilium ferre uel dicis gratia tulit, nihil hoc commentum
ei proderit. Tulisse autem auxilium non tantum is uidetur qui seruauit dominum, hoc est 35.1
qui potuit ita opem ferre, ut saluus esset dominus, uerum is quoque, qui quidquid potuit
fecit, tametsi dominus interfectus est: ueluti si quis clamauit, ut ad auxilium conueniretur,
aut terruit adgressores atque si quis turbam conuocauit aut si corpus suum obiecit uel
alias corpore suo auxilium tulit. Non tamen semper qui clamore usus est, auxilium tulisse 36.1
uidetur: quid enim, si, cum posset manu depellere a domino periculum, ille clamorem inanem
elegit? plectendus utique erit. Quid si uulnerati sint serui, cum protegerent dominum? 37.1
dicendum est parci eis debere, nisi si aut ipsi sibi uulnera ista fecerunt data opera, ne
punirentur, aut <t>alia uulnera isti acceperunt, ut possent nihilo minus opem ferre, si uoluis-
sent. Si dominus mortifere uulneratus superuixerit nec de quoquam seruorum 38.1
suorum conquestus sit, etiamsi sub eodem tecto fuerunt, tamen parcendum illis erit.
  Callistratus libro quinto de cognitionibus. Diuus Marcus Commodus 2.pr.1
Pisoni rescripsit in haec uerba: 'Cum constiterit apud te, Piso carissime, Iulium Donatum,
posteaquam conterritus aduentu latronum profugerat uillam suam, uulneratum esse, mox
testamento facto purgasse officium seruorum suorum, nec pietas pro seruis nec sollicitudo
heredis optinere debet, ut ad poenam uocentur, quos absoluit dominus ipse'. 5
  Ulpianus libro quinquagesimo ad edictum. Si quis in graui ualetudine 3.pr.1
adfectus opem domino ferre non potuerit, subueniendum est ei. Si quis moriens dixisset 1.1
a seruo uim mortis allatam esse sibi, dicendum est non esse credendum domino, si moriens
hoc dixit, nisi potuerit et probari. Si maritus uxorem noctu intra cubiculum secum cu- 2.1
bantem necauerit uel uxor maritum, serui poena senatus consulti liberabuntur. sed si ex-
audissent et opem non tulissent, plectendi erunt, non tantum si proprii essent mulieris, sed
etiam si mariti. Si tamen maritus in adulterio deprehensam occidat, quia ignoscitur ei, 3.1
dicendum est non tantum mariti, sed etiam uxoris seruos liberandos, si iustum dolorem
exsequenti domino non restiterunt. Si cum omnes domini adgressuram paterentur, uni 4.1
seruus opem tulit, an sit excusandus, an uero quia omnibus non tulit plectendus? et
magis est, ut, si quidem omnibus ferre potuit, quamuis quibusdam tulit, supplicio adficien-
dum: si uero simul omnibus non potuit, excusandum, quia quibusdam opem tulerit. nam
illud durum est dicere, si, cum duobus auxilium ferre non possit, elegit alteri esse auxilio, 5
electione crimen eum contraxisse. Quare et si seruus mulieris marito dominae magis 5.1
auxilio fuit quam dominae uel contra, dicendum est ignosci ei debere. Subuenitur eis, qui 6.1
eo tempore quo dominus dominaue occisa est clausi ita fuerunt sine dolo malo, ut erum-
pere succurrendi causa aut comprehendendi eos, qui caedem fecerint, non potuerint: nec inter-
est, a quo clausi continebuntur: sic tamen, si non data opera uoluerint se ita includi, ne
opem ferre possint. clusos accipere debemus et si sunt uincti, si tamen ita uincti, ut 5
omnin<o> rumpere uincula et auxilio esse non potuer<i>nt. Ignoscitur etiam his qui aetate 7.1
defecti sunt. Surdus quoque inter inbecillos numerandus est aut inter eos qui sub eodem 8.1
tecto non sunt, quia ut illi per spatium, ita hic per morbum nihil audit. Caecus quoque 9.1
ueniam mereri debet. Mutum simili modo excipimus, sed ibi, ubi uocis tantum auxilium 10.1
superfuit.
Furiosos excipi nequaquam dubium est. 11.1
Si quis quem eorum seruum seruamue 12.1
ex ea familia, qui eius facinoris noxius erit, receperit uel celauerit sciens dolo malo, in ea
causa est, ac si lege quae de sicariis lata est facinoris noxius fuerit. Si ex stipulatu ser- 13.1
uus debeatur et caedem domini arguerit et pro hoc praemio liber esse iussus sit, ex
stipulatu actio stipulatori non datur: nam et si supplicio adfectus fuisset, non daretur.
quod si sub eodem tecto non fuit, ex stipulatu actio in aestimatione serui utilis erit cre-
ditori. Utrum autem is solus uideatur indicasse uel arguisse, qui ad hoc pro- 14.1
silit ultro, an etiam is, qui, cum accusaretur ipse, detorsit in alium crimen? et magis est,
ut ille hoc praemio dignus sit, qui ultro ad accusationem prosilit. Hi quoque, qui non 15.1
potuerunt alias ad libertatem peruenire, ut puta si h<a>c lege distractus erat quis, ne manu-
mitteretur, poterunt propter hoc, quod in commune utile est, ad libertatem peruenire. De 16.1
his quoque seruis, qui testamento manumissi sunt, perinde atque seruis supplicium sumen-
dum est. De his, qui antequam testamentum occisi occisaeue aperiretur profugissent 17.1
posteaque aperto testamento liberi scripti inuenirentur, perinde ac si de seruis quaestio
habenda suppliciumque sumendum est: nam est aequissimum ultioni dominorum non ob-
stare indulgentiam ipsorum, quam quisque pleniorem esset expertus, eo grauiorem sce-
leri suo poenam merebitur. Quod ad causam testamenti pertinens relictum erit ab eo qui 18.1
occisus esse dicetur, id ne qui<s> sciens dolo malo a<p>eriendum recitandum describendumque
curet, edicto cauetur, priusquam de ea familia quaestio ex senatus consulto habita sup-
pliciumque de noxiis sumptum fuerit. Aperire autem hic ille uidetur qui naturaliter aperit, 19.1
siue sint signatae siue non sint legatae, sed tantum naturaliter clausae. Aperire accipere 20.1
debemus prohibitos nos uel palam publice uel secreto: omnis enim apertura prohibita est.
Si quis ignorans occisum aperuerit, non debet hoc edicto teneri. 21.1
Et si sciens, 22.1
non tamen dolo aperuit, aeque non tenebitur, si forte per imperitiam uel per rusticitatem
ignarus edicti praetoris uel senatus consulti aperuit. Si quis tabulas quidem non 23.1
aperuit naturaliter, linum autem inciderit, excusatus erit, quia dolo caret, qui ipsas tabulas
non aperuit. Si autem non totum testamentum, sed pars eius aperta sit, dicendum est 24.1
in edictum incidisse eum qui aperuit: parui enim refert, utrum totum an pars aperiatur.
Si quis codicillos aperuerit, testamentum non aperuerit, in edictum incidit: nam et codi- 25.1
cilli ad causam testamenti pertinent. Item siue iure ualeat id quod apertum est siue non 26.1
ualeat, attamen edicto locus est. Eadem seruantur et de his, quae ad causam substitu- 27.1
tionis pertinent, si pupillus pupillaue occisus occisaue esse dicetur. Si alius aperuit, alius 28.1
recitauit, alius descripserit, omnes in edictum incident, qui singula eorum fecerunt. Non 29.1
tantum ex testamento, sed etiam ab intestato hereditas ad hoc edictum pertinet, ut ne
quis adeat bonorumue possessionem petat, antequam quaestio de familia habeatur, ne heres
propter compendium suum familiae facinus occultaret. Eleganter Scaeuola ait, ut quis ad 30.1
heredem suum utiles actiones transmittat, si forte ante aditionem decessit, exploratum esse
debere idcirco eum non adire, quod senatus consulto edictoque terreatur. Si condicioni 31.1
intra diem ex die mortis praestitutum parere iussi ignorantia non paruerunt, si idcirco
ignoratum est, quia metu senatus consulti aperiri tabulae non potuerunt, succurritur eis
ad implendam condicionem. Si et aliud impedimentum sit de non adeunda he- 32.1
reditate uel aperiendarum tabularum, sit et senatus consulti, nihil prodesse impedimentum
senatus consulti, si et aliud fuit: ueluti si praegnas uxor occisi fuit uel etiam putabatur
et propterea adire hereditatem institutus non potuerit.
  Papinianus libro sexto responsorum. Qui postumos heredes instituerat, non 4.pr.1
natis postumis uxorem secundo loco scripsit heredem: cum a familia necatus diceretur,
uxor diem suum obierat: heredes mulieris actiones ex constitutione sibi dari postulabant.
eos ita demum audiendos esse respondi, si mulier, quam in utero nihil gestare constabat,
propter senatus consultum hereditatem adire noluit: alioquin praegnate ea defuncta nullam 5
iniuriae querellam interuenisse.
  Ulpianus libro quinquagesimo ad edictum. Necessarios heredes puto edicto 5.pr.1
comprehendi, si se misceant hereditati. Nec bonorum possessionem peti praetor permittit: 1.1
et ego puto ad omnes bonorum possessiones hoc edictum pertinere. Non alias bona publi- 2.1
cantur, quam si constabit esse occisum patrem familias et heredem ante quaestionem de
familia habitam suppliciumque sumptum adisse hereditatem. Ubi quis incuria necatus est 3.1
uel medici insidiis, adiri quidem hereditas potest, sed heredi defensio mortis incumbit.
  Paulus libro quadragensimo sexto ad edictum. Etsi percussor certus sit, 6.pr.1
tamen habenda quaestio est, ut caedis mandator inueniatur: utique autem ipse maxime
quaestioni dabitur, quamuis et ceteri puniantur. Quamuis alias in caput domini serui non 1.1
torqueantur, recte tamen fiet quaestio, etiamsi heredem accuse<n>t, siue extraneus heres siue
ex suis sit. Si unus ex dominis non compareat, quaerendum est de casu eius per seruos, 2.1
quos communes habuerunt: magis enim de salute aut ultione domini non comparentis
quam in caput praesentis torquebuntur. Si appetitus sit nec occisus dominus, nihil senatus 3.1
consulto cauetur: ipse enim in familiam suam potest animaduertere
  Idem libro singulari ad senatus consultum Silanianum. et <in> libertos extra- 7.pr.1
ordinarium auxilium habebit.
  Idem libro quadragensimo sexto ad edictum. Senatus consulto Pisoniano ca- 8.pr.1
uetur, ut, si poenae obnoxius seruus uenisset, quandoque animaduersum in eum esset, ut
uenditor pretium praestaret, ne emptori iniuriam fecisse uideatur senatus. Si filius familias, 1.1
qui in castrensi peculio testatus est, occisus sit, omnimodo id defendendum est, ut, ex
quibus casibus ad fiscum patris familias bona pertinent, his casibus et huius peculium,
potius quam ad heredes, qui del<i>querunt in adeundo et similibus ultiue non sunt.
  Gaius libro septimo decimo ad edictum prouinciale. Cum fisco caduca bona 9.pr.1
defuncti addicantur propter inultam mortem, in eum legatorum actio datur: et libertates
ratae sunt eorum scilicet, qui senatus consulto excipiuntur.
  Paulus libro singulari ad senatus consultum Silanianum. Si exheredatus 10.pr.1
filius, antequam adiretur patris hereditas, occisus sit, ex euentu inspicietur, ut, si adita
fuerit hereditas, quasi alieni fuisse uideantur: si uero irritum testamentum factum sit, quia
ipsius essent si uiuer<e>t, omnia perinde aguntur ac si dominus esset. Sub diuo Traiano 1.1
constitutum est de his libertis, quos uiuus manumiserat, quaestionem haberi
  Tryphoninus libro secundo disputationum. idemque erit et de his, qui ius anulorum 11.pr.1
petierant.
  Paulus libro singulari ad senatus consultum Sil<a>nianum. Si seruus a testa- 12.pr.1
tore occiso legatus sit et praetor pro praemio statuerit liberum eum esse, dicendum est
non impediri libertatem.
  Uenuleius Saturninus libro secundo de publicis iudiciis. In cognitione 13.pr.1
aperti aduersus senatus consultum testamenti eius, qui a familia sua occisus dicatur, quin-
quennii tempus constitutum est senatus consulto Tauro et Lepido consulibus: quod tamen
ad extraneos pertinet. namque eos, qui parricidii poena teneri possunt, semper accusare
permittitur eodem senatus consulto. 5
  Maecianus libro undecimo de publicis iudiciis. Excipiuntur senatus con- 14.pr.1
sulto Silaniano impuberes serui. Trebius autem Germanus legatus etiam de impubere
sumi iussit supplicium et tamen non sine ratione: nam is puer nec multum a puberi aetate
aberat et ad pedes domini cubuerat cum occideretur nec postea caedem eius prodiderat.
ut enim opem ferre eum non potuisse constabat, ita silentium praestitisse etiam postea 5
certum erat, et his dumtaxat impuberibus senatus consulto parci credebat, qui tantum sub
eodem tecto fuissent: qui uero ministri uel participes caedis fuissent et eius aetatis, quam-
quam nondum puberis, ut rei intellectum capere possent, his non magis in caede domini
quam in ulla alia causa parci oportere.
  Marcianus libro singulari de delatoribus. Si sequens gradus ultus fuerit 15.pr.1
necem testatoris, an priore hereditas ad illum transferatur? et ait Papinianus non esse
hoc: nam poena illius huius praemium esse non debet. Cum ex parte heredi instituto 1.1
legatum quoque erat et in ulciscenda morte cessauerat, diui Seuerus et Antoninus rescripse-
runt tam hereditatis portionem quam legatum ei auferendum. Heredibus autem, qui in 2.1
ulciscenda morte defuncti cessauerant, tam testamento quam ab intestato auferuntur bona:
forte et si quasi patronus uenit, quamuis hi suo iure admittantur.
  Marcellus libro duodecimo digestorum. Domino a familia occiso seruus 16.pr.1
communis necem eius detexit: fauore libertatis liber quidem fieri debet, pretii autem partem
sibi contingentem socium consequi oportet.
  Modestinus libro octauo regularum. Prius de se familia torquenda est et, 17.pr.1
si confiteatur, tunc interrogetur, quo mandante flagitium admissum sit.
  Idem libro nono regularum. Et inofficioso testamento queri idem et mor- 18.pr.1
tem uindicare defuncti non prohibetur, idque Paulus respondit.
  Idem libro octauo pandectarum. Cum dominus occiditur, auxilium ei familia 19.pr.1
ferre debet et armis et manu et clamoribus et obiectu corporis: quod si, cum posset, non
tulerit, merito de ea supplicium sumitur.
  Papinianus libro secundo responsorum. Heres, qui ueneri causam per- 20.pr.1
sequitur, res hereditarias urguentes ordinare saluis probationum indiciis non prohibetur.
  Idem libro sexto responsorum. Propter ueneni quaestionem tempus petendae 21.pr.1
possessionis non profertur, cum eo quoque suspenso crimine recte petatur. aliud senatui
placuit, cum a familia dominus necatus dicitur, seruorum uidelicet causa, quorum libertatem
quaestionis habendae gratia neglegi necesse est. Neptis, quae possessionem auiae petierat, 1.1
mortem eius interfectam sciens non defenderat. fideicommissum, quod auia ex alio testa-
mento nepti debuit, in restituendis fisco bonis non esse deducendum placuit: dolus enim
heredis punitus est. si autem neglegentia mulier emolumentum bonorum amiserit, fidei-
commissum esse retinendum integrato iure debiti rationis est. Praesidis iniquitate reis 2.1
illatae caedis absolutis heredibus, qui non defunctorie debitum officium impleuerant, quam-
uis non prouocassent, hereditatem auferri non oportere uisum est.
  Paulus libro sexto decimo responsorum. Gaius Seius cum languesceret, 22.pr.1
questus est se ueneno occidi a seruo suo et sic exspirauit: cui heres exstitit Lucia Titia
soror et mortem eius exsequi neglexit et ipsa post annum decimum decessit: exstitit qui
bona nuntiaret Gaii Seii: quaero, an morte Titiae extinctum sit crimen. Paulus respondit
causam, de qua quaeritur, cum sit pecuniaria, morte ingratae heredis extinctam non 5
uideri.
  Maecianus libro tertio decimo fideicommissorum. Si antequam patefieret 23.pr.1
testatorem occisum, tabulae testamenti apertae essent, deinde innotuisset id admissum esse,
causa cognita puto compellendum institutum adire hereditatem, quam suspectam diceret,
et ex Trebelliano senatus consulto restituere.
  Ulpianus libro quinquagesimo ad edictum. Si quis quasi suspectam hereditatem coactus 24.pr.1
adit, non tenetur edicto.
  Gaius libro septimo decimo ad edictum prouinciale. Lege Cornelia cauetur 25.pr.1
de praemio accusatoris, qui requisiuit et renuntiauit eos seruos, qui ex ea familia ante
quaestionem fugerint, ut in singulos seruos quos conuicerit quinque aureos ex bonis occisi
aut, si inde redigi ea quantitas non possit, ex publico accipiat. quod praemium non in
omnes seruos, qui sub eodem tecto locoue fuerint, sed in eos solos, qui caedem admisis- 5
sent, accusatori tribuitur. Praeterea cauetur, ut de his, qui ante quaestionem habitam 1.1
fugerint, si aperto testamento liberi scripti inueniantur, lege de sicariis iudicium fiat ita,
ut ex uinculis causam dicant et conuicti perinde ac serui puniantur et ei qui conuicerit
deni aurei praemii nomine darentur ex bonis damnati. Ex hoc edicto actio proficiscitur 2.1
contra eum, qui aduersus edictum praetoris tabulas testamenti aperuisse dicetur uel si quid
aliud fecisse dicetur: nam ut ex supra dictis apparet, plura sunt, propter quae poena edicti
constituta est. palam est autem popularem actionem esse, cuius poena in centum aureos
ex bonis damnati extenditur: et inde partem dimidiam ei, cuius opera conuictus erit, 5
praemii nomine se daturum praetor pollicetur, partem in publicum redacturum.
  Scaeuola libro trigesimo quarto digestorum. Fideicommissum, quod ex 26.pr.1
testamento fratris patruelis Gaius Seius Titio debebat, ab heredibus Seii Titius accepit:
quaesitum est, cum necem Gaii Seii heredes eius non uindicauerint, an Titius nihilo minus
eos heredes ut indignos accusare possit ob id, quod necem eius non uindicauerint, nec
obsit ei, quod ab isdem fideicommissum ex testamento fratris patruelis consecutus sit. 5
respondit nihil proponi, cur obstaret.
  Callistratus libro primo de iure fisci. Si de pluribus heredibus quibus- 27.pr.1
dam inuitis aut ignorantibus apertum erit testamentum, non amittunt portiones suas qui
culpa carent.